45 năm ngày mất John Lennon: Biểu tượng âm nhạc và giấc mơ hòa bình

Ngày 8/12, thế giới âm nhạc kỷ niệm tròn 45 năm ngày John Winston Lennon ra đi ở tuổi 40.

Lennon không chỉ là người sáng lập ban nhạc vĩ đại nhất mọi thời đại – The Beatles – mà còn là biểu tượng của phong trào hòa bình, một nghệ sĩ đa tài với những ca khúc vượt thời gian.

Lennon không chỉ là người sáng lập ban nhạc vĩ đại nhất mọi thời đại – The Beatles – mà còn là biểu tượng của phong trào hòa bình, một nghệ sĩ đa tài với những ca khúc vượt thời gian

Ông từng chia sẻ một cách giản dị mà sâu sắc: "Cuộc sống là những gì xảy ra khi bạn đang bận rộn lập kế hoạch khác". Câu nói ấy tóm tắt hành trình của một con người luôn sống hết mình cho âm nhạc, tình yêu và giấc mơ về một thế giới tốt đẹp hơn, nơi hòa bình không phải là ảo mộng mà là hành động cụ thể.

Thời thơ ấu trong bóng tối

Cuộc đời Lennon gắn liền với những mất mát từ thuở ấu thơ, những vết thương mà ông sau này biến thành nguồn cảm hứng sáng tạo. Sinh ra giữa tiếng bom rơi của Thế chiến II, ông lớn lên trong gia đình tan vỡ. Cha ông, Alfred Lennon, một thủy thủ, bỏ rơi gia đình và biến mất khi ông còn nhỏ. Mẹ ông, Julia, vui tính nhưng sống quá phóng khoáng và thường xuyên bỏ bê con nhỏ nên bị gia đình ép buộc giao con trai cho chị gái lớn hơn, Mimi Smith, nuôi dưỡng. 

Chồng của Mimi, George Smith, là người cha nuôi yêu thương, nhưng ông qua đời sớm. Khi thiếu niên, Lennon bắt đầu hàn gắn mối quan hệ với mẹ thì bà lại bị một tài xế say rượu đâm chết năm 1958. Vài năm sau, ngay trước khi The Beatles nổi tiếng, người bạn thân Stuart Sutcliffe – tay bass ban đầu của nhóm – đột ngột qua đời vì xuất huyết não.

Cuộc đời Lennon gắn liền với những mất mát từ thuở ấu thơ, những vết thương mà ông sau này biến thành nguồn cảm hứng sáng tạo

Những mất mát ấy để lại vết thương sâu đậm, mà Lennon xử lý qua nhiều bài hát, như Julia trong album The White Album năm 1968. Ông từng tâm sự trong lời bài hát ấy: "Mẹ ơi, khi con cố gắng chạm vào mẹ, mẹ lại tan biến như khói trong gió". Không lạ khi ông là một chàng trai trẻ khó tính, bí ẩn: "Tôi là kẻ mà phụ huynh của các cậu bé khác – kể cả cha Paul – bảo 'Tránh xa nó ra'. Họ bản năng nhận ra tôi là kẻ gây rối, nghĩa là tôi không tuân thủ và sẽ ảnh hưởng đến con cái họ – điều tôi đã làm. Tôi cố gắng phá hoại mọi ngôi nhà bạn bè". 

Chính những mất mát này đã định hình giọng hát gằn và lời ca sâu sắc của Lennon, lấy cảm hứng từ các nghệ sĩ như Little Richard và Elvis Presley. Ông coi mình là kẻ ngoài cuộc, một nghệ sĩ và nhạc sĩ đích thực. Bác Mimi, muốn Lennon có cuộc sống trung lưu tử tế, chế nhạo tham vọng của cháu mình: "Đàn guitar thì được thôi, John, nhưng cháu sẽ chẳng kiếm sống bằng nó đâu!". Sau này, bà được cho là đã treo câu nói ấy lên tường ngôi nhà Lennon mua cho bà bằng tiền từ âm nhạc.

Hành trình đến đỉnh cao và sự biến đổi

Từ những mất mát tuổi thơ, Lennon vươn lên với đam mê âm nhạc, gặp Paul McCartney năm 1957 và cùng xây dựng The Beatles. Đến cuối thập niên 1960, Lennon bắt đầu ít quan tâm hơn đến ban nhạc, cảm thấy bị kìm hãm bởi sức ép thương mại và muốn tìm kiếm thử thách mới qua nghệ thuật tiên phong và các dự án cá nhân. 

Ông từng chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn năm 1969: "Tôi nghĩ chúng ta đã đến lúc phải sống riêng lẻ. Chúng ta đã trưởng thành, và mỗi người cần không gian để phát triển". The Beatles chính thức tan rã năm 1970, sau những tranh chấp nội bộ và kiện tụng pháp lý, nhưng di sản của họ vẫn là nền tảng cho sự nghiệp solo của Lennon. 

John Lennon bên vợ Yoko Ono và con trai Sean

Ông theo đuổi con đường riêng với những album như John Lennon/Plastic Ono Band (1970), nơi ông khơi dậy những nỗi đau tuổi thơ qua âm nhạc thô ráp, chân thực. Ông từng nói: "Tất cả âm nhạc đều là sự lặp lại. Chỉ có vài nốt nhạc. Chỉ là biến tấu trên một chủ đề. Tôi giống như một con tắc kè hoa, bị ảnh hưởng bởi bất cứ điều gì đang diễn ra".

Lennon có lẽ là ngôi sao rock đa diện nhất, biến đổi từ kẻ hay gây gổ thành người đàn ông của gia đình. Năm 1975, sau sinh con trai Sean mà ông có cùng người vợ thứ 2 - Yoko Ono, ông nghỉ showbiz 5 năm, làm bố ở nhà và lo việc nhà. Đây là giai đoạn ông gọi là "thời gian mượn", tập trung vào gia đình. 

Lennon từng nói: "Tôi đã bỏ lỡ tuổi thơ của Julian (con trai cả với người vợ đầu tiên), tôi không muốn bỏ lỡ tuổi thơ của Sean. Làm bánh mì và thay tã cũng là một dạng sáng tạo. Có hai lực thúc đẩy cơ bản: nỗi sợ và tình yêu. Khi chúng ta sợ hãi, chúng ta co lại khỏi cuộc sống. Khi chúng ta yêu, chúng ta mở lòng với tất cả những gì cuộc sống mang lại bằng đam mê, hứng khởi và chấp nhận".

Năm 1980, Lennon trở lại với Double Fantasy, album hợp tác với Ono, ban đầu thành công vừa phải nhưng nó đã vọt lên số 1 ngay sau Lennon bị sát hại. Ông từng tâm sự: "Tôi đã 40 tuổi rồi, và tôi cảm thấy mình đang bắt đầu lại từ đầu".

Bìa album "Double Fantasy" của John Lennon

Thật buồn là chỉ vài tuần sau phát hành Double Fantasy, ngày 8/12/1980, ông bị sát hại ở New York bởi Mark David Chapman, một fan cuồng. Chapman bị kết án 20 năm đến chung thân, và đến tháng 9 năm nay, đã bị từ chối ân xá 14 lần, vẫn ở Nhà tù Green Haven.

Sau khi Lennon bị sát hại, nhiều người lại nhớ tới cuộc phỏng vấn năm 1965, Lennon từng nói: "Chúng tôi sẽ hoặc chết trong tai nạn máy bay hoặc bị một kẻ điên bắn". Buồn thay, ông đúng.

Nhiều sự kiện đặc biệt

Sự hiện diện của Lennon sau 45 năm không chỉ nhờ âm nhạc. Ông là một nhân vật đa diện, một nghệ sĩ đa tài: vẽ tranh, viết thơ và sách, thử nghiệm nghệ thuật tiên phong cùng người vợ thứ hai Yoko Ono. Nhưng ông được nhớ đến mạnh mẽ hơn qua vai trò nhà hoạt động hòa bình, người viết nên bài hát đẹp nhất cho những ai mơ về một thế giới tốt đẹp hơn: Imagine. Ông từng nói về ca khúc này: "Hãy tưởng tượng tất cả mọi người sống cuộc đời trong hòa bình... Bạn có thể nói tôi là kẻ mơ mộng, nhưng tôi không phải kẻ duy nhất".

Nhân dịp kỷ niệm 45 năm ngày mất của Lennon, thế giới lại hướng về di sản của ông qua các sự kiện đặc biệt

Nhân dịp kỷ niệm 45 năm ngày mất của Lennon, thế giới lại hướng về di sản của ông qua các sự kiện đặc biệt. Tại New York, buổi tri ân thường niên lần thứ 45 – sự kiện lâu đời nhất thế giới được Yoko Ono hậu thuẫn – sẽ diễn ra ngày 12/12 tại Nhà hát Town Hall, nơi ca sĩ Judy Collins nhận giải John Lennon Real Love và biểu diễn các bản kinh điển của Lennon và The Beatles, cùng sự tham gia của nhiều nghệ sĩ. Toàn bộ phần tiền thu được dành cho "Theatre Within" - tổ chức phi lợi nhuận mang âm nhạc của Lennon đến các gia đình bị ảnh hưởng bởi ung thư và trẻ em ở trường công lập qua "John Lennon Real Love Project". 

Hay tại Prague (Cộng hòa Czech), một bản sao Tường Lennon – biểu tượng tự do từ năm 1980 – đã được khánh thành hồi tháng 6 năm nay, khởi đầu loạt hoạt động "Lennon Wall 45 – Freedom and Energy" với sự hỗ trợ từ Thư viện Václav Havel, thu hút nghệ sĩ và du khách từ khắp nơi để vẽ và chia sẻ thông điệp hòa bình. Những sự kiện này không chỉ ôn lại ký ức mà còn nhắc nhở rằng, như Lennon từng khẳng định: "Hòa bình không phải là thứ bạn mong ước; đó là thứ bạn tạo ra, thứ bạn làm, thứ bạn là và thứ bạn trao đi".

Tuyển tập The Beatles Anthology được tái bản ngày 14/10/2025 nhân kỷ niệm 25 năm phát hành lần đầu tiên

Chưa kể, tuyển tập The Beatles Anthology được tái bản ngày 14/10/2025 nhân kỷ niệm 25 năm phát hành lần đầu tiên, với hơn 1.300 hình ảnh và thư từ cá nhân từ bốn thành viên The Beatles, kể lại hành trình từ Liverpool đến đỉnh cao toàn cầu, trong khi phim tài liệu Borrowed Time: Lennon's Last Decade ra mắt năm 2025 khám phá thập niên cuối đời của Lennon, với phỏng vấn mới từ Yoko Ono, Paul McCartney và các cộng sự như Earl Slick, nhấn mạnh sự chuyển mình từ The Beatles sang nghệ sĩ solo và nhà hoạt động hòa bình. 

Đồng thời, bốn bộ phim tiểu sử do Sam Mendes đạo diễn – mỗi phim tập trung vào một thành viên, với Harris Dickinson thủ vai Lennon – đang được sản xuất, dự kiến ra mắt năm 2028, đánh dấu lần đầu tiên Apple Corps Ltd. – công ty đa phương tiện do The Beatles thành lập - cho phép tái hiện kịch tính về hành trình từ Liverpool đến sự tan rã. 

Những dự án này không chỉ tái khẳng định vị thế của Lennon mà còn mở rộng di sản, với giọng hát ông được khôi phục rõ nét nhờ công nghệ AI, khiến người hâm mộ cảm giác như ông vẫn đang ở studio cùng các bạn. Tại Strawberry Fields ở Central Park, New York (Mỹ), hàng ngàn người tụ họp vào hôm 8/12 với nến và hoa, hát vang Imagine, nhắc nhở rằng Lennon vẫn sống qua âm nhạc và giấc mơ của ông.

Hằng năm, người hâm mộ thắp nến tưởng nhớ John Lennon và hát vang ca khúc “Imagine”

Lennon từng nói về âm nhạc của mình một cách khiêm tốn: "Khi âm nhạc thực sự đến với tôi – âm nhạc của các vì sao, âm nhạc vượt qua sự hiểu biết – điều đó không liên quan đến tôi, vì tôi chỉ là kênh dẫn. Niềm vui duy nhất của tôi là nhận được nó và ghi chép lại như một nhà ngoại cảm... Tôi sống vì những khoảnh khắc ấy".