Gần 70 năm hoạt động cách mạng của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh là một hành trình không ngừng vì lý tưởng độc lập dân tộc, hạnh phúc của Nhân dân.
Trong những dấu ấn sâu sắc mà đồng chí để lại cho lịch sử, loạt bài "Những việc cần làm ngay" đăng trên báo Nhân Dân (từ 5/1987 - 9/1990) không chỉ là sự kiện báo chí, mà là một mốc son chính trị đặc biệt, thể hiện bản lĩnh đổi mới, tư duy sắc sảo và tinh thần hành động quyết liệt của một nhà lãnh đạo trong thời kỳ chuyển mình đầy thử thách của đất nước.
Tiếng nói thẳng thắn của người đứng đầu trước những bất cập của cơ chế cũ
Năm 1986, Đại hội VI của Đảng mở ra một kỷ nguyên mới cho dân tộc - kỷ nguyên Đổi mới. Tuy nhiên, trong chặng đường đầu tiên của kỷ nguyên ấy, Việt Nam đứng trước hàng loạt thách thức to lớn: sản xuất đình trệ, lạm phát tăng cao, đời sống Nhân dân thiếu thốn; trong khi đó, tàn dư của cơ chế quan liêu bao cấp tiếp tục đè nặng, bộ máy hành chính cồng kềnh, thiếu hiệu lực.
Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh - Người học một trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhà lãnh đạo có uy tín lớn của Đảng, Nhà nước và nhân dân, người bạn tin cậy của bạn bè quốc tế (1989). Ảnh: TTXVN
Trong bối cảnh ấy, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh, người được Đại hội VI tín nhiệm bầu giữ cương vị lãnh đạo cao nhất của Đảng, đã không chọn cách khởi động Đổi mới bằng những phát ngôn hình thức, mà bằng chính hành động cụ thể: tự tay viết báo, nêu tên vụ việc, yêu cầu xử lý, công khai kết quả trên mặt báo Nhân Dân. Đó là điều chưa từng có tiền lệ, là sự chủ động đầy bản lĩnh của một nhà lãnh đạo dám nhìn thẳng vào sự thật và dám hành động từ sự thật ấy.
Được viết bằng tay và đích thân gửi đến tòa soạn Báo Nhân Dân vào chiều ngày 24/5/1987, bài viết đầu tiên mang tiêu đề "Những việc cần làm ngay" do Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh trực tiếp chắp bút dưới bút danh N.V.L đã gây chấn động đời sống chính trị và xã hội. Dù chỉ vỏn vẹn chưa đầy 400 chữ, bài báo đã đi thẳng vào vấn đề bức xúc nhất lúc bấy giờ: giá cả tăng vọt, đời sống Nhân dân khốn khó, cơ chế hành chính trì trệ, thói vô cảm và tiêu cực trong một bộ phận cán bộ có chức quyền.
Không vòng vo, không tránh né, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh chỉ rõ các hiện tượng tiêu cực của một số cán bộ, đảng viên, đặc biệt là những người có chức, có quyền trong bài viết, như: Nạn ngăn sông cấm chợ (ngày 11/6/1987), Nạn buôn lậu hàng hóa (ngày 19/11/1987), Nhập khẩu tràn lan hàng tiêu dùng xa xỉ làm tăng phí ngoại tệ (ngày 20/9/1989)… Mỗi vụ việc đều có địa chỉ rõ ràng, có đối tượng cụ thể. Tổng Bí thư yêu cầu cơ quan chức năng điều tra, xử lý triệt để, công khai kết quả trước công luận.
Công nhân mỏ than cọc 6 (Cẩm Phả, Quảng Ninh) tặng Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh tác phẩm nghệ thuật làm bằng than (1987). Ảnh: Xuân Lâm - TTXVN
Với phong cách ngắn gọn, quyết liệt, giàu tính chiến đấu và nhân văn, những bài viết liên tiếp sau đó của bút danh N.V.L đã biến một cột báo trở thành một mặt trận mới của Đảng, nơi người đứng đầu sẵn sàng đối diện sự thật, khởi đầu cho một phong trào chống tiêu cực rộng lớn trên phạm vi cả nước.
Từ ngày 25/5/1987 đến ngày 28/9/1990, có tổng cộng 31 bài "Những việc cần làm ngay" được đăng trên Báo Nhân Dân. Mỗi bài là một tiếng nói cảnh tỉnh, là sự đòi hỏi công lý, kỷ cương và trách nhiệm trong bộ máy công quyền. Và đặc biệt, bút danh N.V.L không chỉ là tên viết tắt của Tổng Bí thư, mà qua đó đồng chí muốn gửi gắm một thông điệp sâu sắc: "N.V.L - là nói và làm"
"Phát súng lệnh" cho cuộc chỉnh đốn Đảng và xây dựng bộ máy liêm chính
Không phải ngẫu nhiên mà dư luận thời điểm đó gọi "Những việc cần làm ngay" là "phát súng lệnh" cho cuộc chỉnh đốn Đảng và xây dựng bộ máy liêm chính. Khi bài báo đầu tiên ra mắt, hàng loạt cơ quan báo chí, từ Trung ương đến địa phương, đồng loạt mở chuyên mục hưởng ứng. Tòa soạn Báo Nhân Dân mỗi ngày nhận được hàng trăm lá thư của bạn đọc gửi về, nêu lên những hiện tượng tiêu cực và mong mỏi sự vào cuộc thực chất từ các cấp có thẩm quyền.
Đặc biệt, phong trào "Hưởng ứng Những việc cần làm ngay" đã lan rộng đến các địa phương, bộ ngành. Nhiều tỉnh, thành phố ra chỉ thị nội bộ thực hiện tinh thần bài viết, tổ chức tự kiểm điểm cán bộ, xử lý sai phạm, công khai kết quả. Trên mặt báo, những chuyên mục đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực trở nên dày đặc, mạnh mẽ hơn, đánh thẳng vào tư duy bảo thủ, thói bàng quan, sự im lặng cố tình bao che trong nội bộ. Phong trào này đã tạo ra luồng sinh khí mới trong xã hội, làm cho lòng dân phấn chấn.
Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh thăm, chúc Tết cán bộ, xã viên xã Giai Phạm, huyện Mỹ Văn, tỉnh Hải Hưng (1987). Ảnh: Xuân Lâm – TTXVN
Tác động của loạt bài "Những việc cần làm ngay" còn vượt ra ngoài biên giới Việt Nam. Báo Akahata của Nhật Bản đã dịch nhiều bài viết N.V.L để giới thiệu với bạn đọc quốc tế như một mô hình lãnh đạo dũng cảm. Tại Hội nghị các nhà báo châu Á - Thái Bình Dương, "Những việc cần làm ngay" được nhắc đến như một hiện tượng chính trị báo chí hiếm có, trong đó lãnh đạo cao nhất của Đảng trực tiếp đối thoại với xã hội qua phương tiện truyền thông đại chúng.
Không chỉ dừng lại ở phê phán hiện tượng, đồng chí Nguyễn Văn Linh còn thể hiện phong cách lãnh đạo hành động rất rõ ràng: giao nhiệm vụ, yêu cầu xử lý, thúc đẩy báo chí theo dõi tiến độ và kiểm tra lại kết quả, phản hồi công khai trên báo. Từ vụ làm hỏng 360 tấn tỏi ở kho lạnh Bến Bính (Hải Phòng) đến hiện tượng cán bộ lạm dụng công vụ vì lợi ích nhóm, tất cả đều được theo dõi sát sao. Đồng chí thẳng thắn viết: "Một N.V.L hay vài N.V.L không thể biết hết, chỉ có toàn Đảng, toàn dân đồng lòng hành động mới tạo nên chuyển biến thật sự".
Có thể khẳng định, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh không chỉ là nhà tư tưởng đổi mới, mà còn là nhà tổ chức đổi mới, một người biết dựa vào dân, khơi dậy sức dân, truyền cảm hứng chính trị từ trên xuống dưới, thức tỉnh hệ thống, chấn hưng lòng tin.
Giá trị thời đại của "Những việc cần làm ngay"
Đến nay, "Những việc cần làm ngay" vẫn còn nóng bỏng tính thời sự, không chỉ có giá trị trong xây dựng, chỉnh đốn Đảng, mà còn có ý nghĩa rất quan trọng trong quá trình đổi mới xây dựng đất nước.
Gần bốn thập kỷ đã trôi qua, nhưng tinh thần "Những việc cần làm ngay" vẫn được nhắc lại tại nhiều diễn đàn của Đảng, Nhà nước và giới nghiên cứu. Trong Tọa đàm "Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh và Những việc cần làm ngay" (tháng 4/2023), các nhà lãnh đạo, nhà báo, học giả đều khẳng định: 31 bài báo ấy không chỉ là tài sản lịch sử, mà còn là cẩm nang hành động trong công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay.
Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh trả lời phỏng vấn báo chí về đường lối đổi mới của Đảng sau khi bế mạc Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (tháng 12/1986). Ảnh: TTXVN
Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Lê Quốc Minh khẳng định: "Những việc cần làm ngay" đã tạo ra luồng sinh khí mới trong xã hội: dân chủ, công khai, nói thẳng, nói thật, đấu tranh chống tiêu cực, làm trong sạch bộ máy các cơ quan Đảng, Nhà nước; khuyến khích báo chí tham gia tích cực, mạnh mẽ trên mặt trận chống tiêu cực.
Trong bối cảnh Đảng ta đang đẩy mạnh công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực với tinh thần "không có vùng cấm, không có ngoại lệ", "Những việc cần làm ngay" tiếp tục là lời nhắc nhở mạnh mẽ về trách nhiệm nêu gương, về vai trò tiên phong của người đứng đầu, và về yêu cầu phải biến quyết tâm chính trị thành hành động cụ thể, kiểm chứng được bằng thực tiễn.
Tinh thần "nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật, đánh giá đúng sự thật" mà Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh nêu cao từ năm 1987 đến nay vẫn được kế thừa và phát huy. Đó không chỉ là một phương pháp lãnh đạo đúng đắn, mà còn là bài học sâu sắc về phương châm "nói đi đôi với làm", gắn lý luận với thực tiễn, lấy dân làm gốc, để Nhân dân được biết, được bàn, được làm, được kiểm tra và giám sát.
Thực tiễn 95 năm phát triển của Đảng ta cũng đã cho thấy, dân tin yêu và đi theo con đường của Đảng bắt đầu từ những gương cán bộ, đảng viên cụ thể, nói đi đôi với làm. Nhiều đảng viên gương mẫu, Đảng sẽ mạnh, dân sẽ luôn tin tưởng và sẵn sàng thực hiện mọi chủ trương, đường lối đúng đắn mà Đảng đề ra, đất nước sẽ ngày càng phát triển và người dân được ấm no, hạnh phúc.
Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh xem các sản phẩm do thương binh trường Thương binh hỏng mắt (Hà Nội) làm (1987). Ảnh: Xuân Lâm - TTXVN
Có thể thấy, sức sống của "Những việc cần làm ngay" không chỉ nằm ở từng bài viết, mà nằm trong phong cách lãnh đạo trách nhiệm, sâu sát thực tiễn, coi báo chí là đồng hành, coi công luận là đối tác xây dựng của Đảng. Chính điều đó đã làm nên một di sản đổi mới chính trị đặc sắc của thời kỳ hậu chiến - dấu ấn không thể thay thế của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh trong lịch sử Việt Nam hiện đại.
