Trong dân gian từng lưu truyền nhiều câu nói ca ngợi giá trị dinh dưỡng của lươn như: "Mùa hè bổ, lươn đồng là số một" hay "Nhẹ hè, lươn tốt như nhân sâm". Điều này cho thấy lươn từ lâu đã được xem là món ăn bổ dưỡng, tốt cho sức khỏe.
Tuy nhiên, không phải loại lươn nào cũng nên ăn. Người xưa cũng từng nhấn mạnh: "Dù nghèo cũng không nên ăn lươn vàng", ngụ ý cảnh báo về những loại lươn tiềm ẩn nguy cơ. Một trong số đó là lươn "trông trăng" – loại lươn mà các cụ khuyên tuyệt đối tránh xa.
Vậy rốt cuộc, "lươn trông trăng" là gì và tại sao lại bị kiêng kỵ đến thế? Câu trả lời sẽ khiến bạn bất ngờ!
"Lươn trông trăng" là gì? Loài lươn kỳ lạ này liệu có thật ngoài đời thực?
Trong dân gian vẫn lưu truyền câu chuyện về một loài lươn được gọi là “lươn trông trăng” – một dạng lươn đồng có kích thước lớn hơn hẳn lươn thông thường và mang theo những đặc điểm rất khác biệt.
Thứ nhất, chúng được cho là có thói quen ăn xác động vật chết như chó, mèo ngoài đồng – điều khiến nhiều người ái ngại. Thứ hai, theo lời kể, loại lươn này thường xuất hiện vào những đêm trăng tròn và hay ngẩng đầu nhìn trăng, vì thế mới có cái tên "lươn trông trăng" hay “lươn mặt trăng”.
Trong dân gian vẫn lưu truyền câu chuyện về một loài lươn được gọi là “lươn trông trăng” – một dạng lươn đồng có kích thước lớn hơn hẳn lươn thông thường và mang theo những đặc điểm rất khác biệt. Chính vì những truyền thuyết này mà nhiều người tin rằng loài lươn này không nên ăn. Ở một số địa phương còn lan truyền quan niệm rằng lươn trông trăng mang độc tố, nếu ăn phải có thể dẫn đến ngộ độc, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.
Vậy rốt cuộc, “lươn trông trăng” có thực sự tồn tại hay chỉ là chuyện truyền miệng? Theo một số ghi chép cổ từ thời nhà Minh (Trung Quốc), từng có câu chuyện kể về một chàng trai ăn phải loài lươn này và tử vong vì ngộ độc, từ đó hình thành nên nỗi sợ hãi kéo dài qua nhiều thế hệ.
Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có bằng chứng khoa học nào xác nhận sự tồn tại của lươn trông trăng hay cho thấy lươn đồng là độc hại. Ở Việt Nam, lươn đồng từ lâu đã trở thành món ăn quen thuộc, phổ biến từ Bắc chí Nam mà chưa từng ghi nhận trường hợp ngộ độc nào do ăn lươn.
Trên thực tế, lươn có thể ngoi đầu lên khỏi mặt nước khi môi trường sống bị ô nhiễm hoặc thiếu oxy – điều này không phải là hiện tượng bất thường. Ngoài ra, việc lươn thường ra khỏi hang vào ban đêm, đặc biệt vào những đêm trăng sáng, cũng là bản năng sinh tồn chứ không liên quan đến yếu tố tâm linh hay huyền bí.
Nhiều người già ở quê vẫn dặn dò rằng lươn càng to thì ăn càng không ngon, có thể là vì họ cho rằng đó là “lươn trông trăng”. Tuy vậy, những lời đồn này chủ yếu mang màu sắc dân gian và chưa có cơ sở khoa học rõ ràng.
Tại sao không nên ăn “lươn trông trăng”?
Theo quan niệm dân gian, “lươn trông trăng” là loài lươn chuyên ăn xác thối – một phần bắt nguồn từ tập tính ăn uống vốn đã rất đa dạng và “hung dữ” của loài lươn đồng.
Lươn là động vật ăn tạp, thường săn mồi như cá nhỏ, tôm, ếch, rắn, thậm chí cả chim. Trong điều kiện khan hiếm thức ăn, chúng có thể ăn cả xác động vật chết như chó, mèo ngoài đồng ruộng. Những con lươn càng lớn thì càng có xu hướng tiêu thụ nhiều loại xác thối rữa hơn, vì vậy dễ tích tụ vi khuẩn, ký sinh trùng, làm tăng nguy cơ gây hại cho sức khỏe nếu ăn phải.
Theo quan niệm dân gian, “lươn trông trăng” là loài lươn chuyên ăn xác thối – một phần bắt nguồn từ tập tính ăn uống vốn đã rất đa dạng và “hung dữ” của loài lươn đồng. Ngoài ra, một lý do khác khiến người xưa tránh ăn lươn lớn là bởi chúng được cho là có độc tính cao hơn. Dù độc tố chủ yếu nằm trong máu lươn chứ không phải trong thịt, nhưng lượng độc này sẽ tăng lên theo kích thước cơ thể. Việc xử lý, làm sạch nội tạng và máu của lươn lớn cũng khó hơn nhiều so với lươn nhỏ. Nếu nấu chưa đủ kỹ, người ăn có thể bị ngộ độc – thậm chí dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
Chính vì vậy, dù lươn là thực phẩm bổ dưỡng, người xưa vẫn luôn nhắc nhở con cháu nên cẩn trọng trong việc chọn lựa, đặc biệt tránh những con “lươn trông trăng” – loại lươn lớn, lạ, tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe.
