Ngày xưa, khi chữ viết chưa phát triển, những kinh nghiệm sống và quan niệm về cuộc đời thường được truyền miệng qua các câu chuyện, dưới hình thức những bài hát tự do không theo khuôn mẫu nhất định, chủ yếu sử dụng thể thơ lục bát để dễ ghi nhớ. Một trong những câu ca dao nổi tiếng đã tổng kết rằng: “Ở đời có bốn cái ngu/Làm mai, nhận nợ, gác cu, cầm chầu.”
Cái ngu "Làm mai"
Theo quan niệm xưa, làm mai mối được xem là một trong những hành động ngu ngốc nhất trong những quyết định thiếu suy nghĩ của con người. "Làm mai" ở đây không phải là nghề mai mối chuyên nghiệp, mà là khi một người trong làng hoặc bạn bè đứng ra làm cầu nối cho hai gia đình hay hai bên kết thân và kết hôn.
Trước khi có các dịch vụ mai mối, những người này thường làm việc này dựa trên mối quan hệ quen biết, đôi khi chỉ nhận một ít tiền trà nước từ gia đình.
Theo quan niệm xưa, làm mai mối được xem là một trong những hành động ngu ngốc nhất trong những quyết định thiếu suy nghĩ của con người.
Tuy nhiên, công việc làm mai không phải lúc nào cũng thành công. Nếu đôi vợ chồng sống hạnh phúc, mọi chuyện đều ổn, nhưng nếu xảy ra mâu thuẫn, gia đình không hòa thuận, người làm mai sẽ bị chỉ trích vì cung cấp thông tin sai lệch hoặc không đầy đủ.
Thực tế, người làm mai không thể hiểu hết hoàn cảnh của cả hai gia đình. Đôi khi, họ còn bị trách móc từ cả hai bên, thậm chí bị chỉ trích nặng nề. Chính vì vậy, ông bà ta coi làm mai là một trong những việc ngu ngốc nhất.
Ngày nay, với sự phát triển của xã hội, việc tìm hiểu và kết hôn thường diễn ra tự nguyện, còn người làm mai chỉ đóng vai trò cầu nối. Tuy nhiên, dù vậy, người làm mai vẫn cần thận trọng, vì không phải lúc nào cũng tránh được những rắc rối không đáng có.
Cái ngu "Lãnh nợ"
Cái ngu thứ hai là lãnh nợ, tức là đứng ra bảo lãnh cho người khác vay mượn. Nếu mọi chuyện suôn sẻ và khoản vay được trả đúng hạn thì không có vấn đề gì. Tuy nhiên, thực tế là người vay mượn thường gặp khó khăn về tài chính, và khả năng trả nợ đúng hạn rất thấp.
Khi đó, người đòi nợ sẽ trách bạn vì không giúp đỡ, còn người vay nợ thì lại đổ lỗi cho bạn vì đã bảo lãnh cho họ, khiến bạn rơi vào tình huống khó xử và làm mất lòng cả hai bên. Cuối cùng, bạn sẽ phải đối mặt với sự đổ vỡ trong các mối quan hệ, khiến tình hình trở nên căng thẳng và khó xử. Chính vì vậy, các bậc tiền bối đã khuyên rằng việc bảo lãnh nợ là một hành động dại dột, chỉ tự mang họa vào thân.
Cái ngu thứ hai là lãnh nợ, tức là đứng ra bảo lãnh cho người khác vay mượn.
Cái ngu “Gác cu”
Từ xưa, "gác cu" vẫn là một trò chơi dân gian phổ biến. Mặc dù chỉ là một hình thức giải trí đơn giản, nhưng nó lại tiêu tốn không ít thời gian, công sức và tiền bạc. Để bẫy được chim cu, người chơi phải dành nhiều thời gian để chọn lựa, nuôi dưỡng và thuần hóa một con chim mồi.
Tuy nhiên, trò chơi này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Có khi người chơi không thể bắt được con chim nào, thậm chí con chim mồi cũng có thể bay mất. Lúc đó, người nuôi chim sẽ bị coi là "ngu ngốc" vì sự vô ơn của loài chim này.
Cái ngu “Cầm chầu”
“Cầm chầu” là phong tục trong nghệ thuật ca trù hay hát ả đào, nơi người tham gia có thể đánh giá, khen hoặc chê các nghệ sĩ biểu diễn. Người cầm chầu ngồi trước trống chầu, dùng trống để đánh dấu sau mỗi câu hát, khổ đàn và đưa ra nhận xét về giọng hát của ca nương hay kép đàn.
Tuy nhiên, công việc này tốn kém và dễ gây hiểu lầm hoặc mâu thuẫn, bởi những lời khen chê có thể làm mất lòng người khác. Chính vì vậy, ông bà ta thường khuyên rằng, nếu muốn cuộc sống yên ổn, tốt nhất nên tránh tham gia vào những việc như vậy, vì chúng mang lại phiền toái nhiều hơn lợi ích.
Cái nào là ngu nhất?
Trong bốn điều ngu ngốc, làm mai được xem là hành động dại dột nhất. Người làm mai thường tự đưa mình vào rắc rối. Vì vậy, để có cuộc sống bình yên, tốt nhất là nên tránh xa những việc này. Lợi ích thì chưa thấy đâu, nhưng tai họa lại đến rất nhanh.
