Tại sao ung thư phổi lại 'ghé thăm' những người không hút thuốc?

Khi nhắc đến ung thư phổi, phản ứng đầu tiên của nhiều người là "hút thuốc". Đúng là hút thuốc lá vẫn là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ung thư phổi, chiếm hơn 70% tổng số ca bệnh. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, các bác sĩ lâm sàng đã phát hiện một hiện tượng đáng ngạc nhiên: ngày càng nhiều bệnh nhân ung thư phổi chưa từng hút một điếu thuốc nào.

Theo thống kê dịch tễ học, tại Trung Quốc, hơn một nửa số bệnh nhân nữ mắc ung thư phổi không có tiền sử hút thuốc. 

Thậm chí, ở một số thành phố, tỷ lệ mắc ung thư phổi ở phụ nữ không hút thuốc vẫn đang tiếp tục tăng. Điều này khiến chúng ta không khỏi thắc mắc: Tại sao ung thư phổi lại "để mắt" đến những người không hút thuốc?

Ngày càng nhiều bệnh nhân ung thư phổi chưa từng hút một điếu thuốc nào. Ảnh minh hoạ

Khói dầu mỡ nhà bếp - "Sát thủ vô hình" bị bỏ qua

Nhiều bà nội trợ hoặc những người thích nấu ăn có thể không ngờ rằng khói dầu mỡ hằng ngày trong bếp có mức độ nguy hiểm không kém gì khói thuốc lá.

Trong môi trường nhiệt độ cao, các axit béo trong dầu ăn sẽ bị phân hủy và giải phóng hàng trăm chất độc hại, bao gồm:

Hydrocarbon thơm đa vòng (PAHs): Một chất gây ung thư mạnh, hít phải trong thời gian dài có thể gây đột biến gen. 

Benzopyrene: Được Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế xếp vào nhóm chất gây ung thư loại 1. 

Các hợp chất aldehyde: Gây kích ứng đường hô hấp, làm tăng nguy cơ mắc bệnh hen suyễn và viêm phế quản mãn tính.

Khói dầu mỡ hằng ngày trong bếp có mức độ nguy hiểm không kém gì khói thuốc lá. Ảnh minh hoạ

Các nghiên cứu cho thấy, những người thường xuyên tiếp xúc với khói dầu mỡ trong bếp có nguy cơ mắc ung thư phổi cao hơn 2-3 lần so với người bình thường. Đây cũng là lý do tại sao nhiều phụ nữ không hút thuốc vẫn bị ung thư phổi.

Tại sao khói dầu mỡ lại gây hại cho phổi?

Hạt bụi siêu nhỏ đi sâu vào phổi

Các hạt khói dầu mỡ có đường kính rất nhỏ, có thể đi thẳng vào phế nang và lắng đọng sâu trong đường hô hấp. Hít phải trong thời gian dài sẽ gây ra viêm nhiễm mãn tính, làm tăng khả năng các tế bào biến đổi thành ung thư.

Tổn thương DNA và gốc tự do

Khi hydrocarbon thơm đa vòng và benzopyrene trong khói dầu mỡ được chuyển hóa trong cơ thể, chúng sẽ tạo ra các chất chuyển hóa hoạt tính. Các chất này trực tiếp liên kết với DNA, gây ra đột biến gen.

Hiệu ứng cộng dồn

Nếu nhà bếp thông gió kém hoặc máy hút mùi không đủ công suất, nồng độ các chất gây ung thư này sẽ tăng lên. Tiếp xúc lâu dài sẽ cực kỳ nguy hiểm.

Những nguy cơ ung thư phổi khác ở người không hút thuốc

Ngoài khói dầu mỡ, còn có nhiều "yếu tố ẩn" khác đang âm thầm ảnh hưởng đến những người không hút thuốc:

Tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động

Sống lâu dài với người hút thuốc làm tăng nguy cơ ung thư phổi lên 20-30%. 

 Ô nhiễm không khí trong nhà

Chẳng hạn như đốt than hoặc củi để sưởi ấm vào mùa đông, hoặc sử dụng vật liệu trang trí kém chất lượng giải phóng formaldehyde. 

 Tiếp xúc nghề nghiệp

Tiếp xúc với amiăng, bụi, bức xạ... cũng có thể gây ung thư phổi. 

 Yếu tố gen di truyền

Một số người bẩm sinh có khả năng phục hồi DNA yếu hơn, dễ mắc bệnh ung thư khi gặp phải các yếu tố gây ung thư. 

Viêm nhiễm mãn tính

Tiền sử viêm phế quản mãn tính, bệnh lao... có thể khiến các mô cục bộ dễ bị ung thư hóa.

Điều này có nghĩa là: Dù không hút thuốc, bạn cũng không thể chủ quan.

Làm thế nào để giảm nguy cơ ung thư phổi do khói dầu mỡ?

Vì khói dầu mỡ trong bếp là một trong những yếu tố chính, vậy trong cuộc sống hằng ngày, chúng ta có thể làm gì để giảm thiểu tác hại?

Bật máy hút mùi là then chốt 

Bật máy hút mùi trước khi nấu, và tiếp tục bật thêm vài phút sau khi nấu xong để đảm bảo không khí được lưu thông. 

Chọn loại máy hút mùi có lực hút mạnh, dễ vệ sinh và thường xuyên thay bộ lọc. 

Kiểm soát nhiệt độ dầu

Khi dầu sôi và bốc khói, nhiệt độ thường vượt quá 200℃. Lúc này, các chất gây ung thư được sản sinh ra rất nhiều.

Nên kiểm soát nhiệt độ dầu ở khoảng 150-180℃ và tránh chiên xào lâu ở nhiệt độ cao. 

Hạn chế dầu mỡ, chiên rán

Hãy ưu tiên các phương pháp chế biến như hấp, luộc, hầm, trộn salad để giảm bớt đồ chiên rán. 

Tránh sử dụng lại dầu cũ nhiều lần. 

Giữ cho bếp thông thoáng

Nếu có thể, hãy mở cửa sổ nhà bếp để thông gió. 

Khi nấu ăn trong thời gian dài, tốt nhất nên đeo khẩu trang dùng một lần để giảm hít phải khói. 

Ăn thực phẩm chống oxy hóa

Ăn nhiều rau củ quả tươi như cà chua, cà rốt, súp lơ. Các loại này rất giàu chất chống oxy hóa, giúp trung hòa các gốc tự do và giảm tổn thương DNA.

5. Tầm soát định kỳ để phát hiện sớm

Ung thư phổi giai đoạn đầu thường không có triệu chứng rõ ràng. Khi xuất hiện ho, tức ngực, ho ra máu, bệnh thường đã ở giai đoạn giữa hoặc cuối. 

Những người có nguy cơ cao (thường xuyên nấu ăn, tiếp xúc với khói dầu, không hút thuốc nhưng có tiền sử gia đình), tốt nhất nên tầm soát ung thư phổi hằng năm bằng phương pháp chụp CT xoắn ốc liều thấp. 

Nếu phát hiện tổn thương sớm và phẫu thuật nội soi, tỷ lệ chữa khỏi có thể lên đến hơn 90%.

Không hút thuốc không có nghĩa là bạn sẽ tránh xa được ung thư phổi

Không hút thuốc không có nghĩa là bạn sẽ tránh xa được ung thư phổi. 

Khói dầu mỡ trong bếp, khói thuốc lá thụ động, ô nhiễm không khí trong nhà và tiếp xúc nghề nghiệp đều là những yếu tố quan trọng gây ra ung thư phổi. Đặc biệt, các bà nội trợ thường xuyên bận rộn trong bếp càng phải chú ý bảo vệ bản thân.

Ung thư phổi không xảy ra đột ngột, mà là kết quả của một quá trình tích tụ lâu dài. Kiểm soát "không khí hít vào" và "thức ăn đưa vào miệng" chính là cách bảo vệ tốt nhất cho lá phổi của bạn.