Ca bệnh được thông báo trong nghiên cứu do Bệnh viện Liên kết số 1 thuộc Đại học Y An Huy thực hiện, công bố trên tạp chí Journal of Hepatology, hôm 9/10. Theo nhóm chuyên gia, dù bệnh nhân không qua khỏi, thành công ban đầu của ca phẫu thuật mở ra hy vọng về một giải pháp "bắc cầu", giúp kéo dài sự sống cho hàng nghìn người đang chờ gan hiến tặng.
Tháng 5/2024, các bác sĩ phẫu thuật cho một bệnh nhân nam, 71 tuổi, bị ung thư gan giai đoạn cuối. Họ cắt bỏ thùy phải chứa khối u khổng lồ và ghép một phần gan từ con lợn 11 tháng tuổi đã được chỉnh sửa 10 gen vào phần gan còn lại của bệnh nhân. Lá gan lợn hoạt động trong cơ thể ông suốt 38 ngày trước khi được gỡ bỏ.
Trước đó, bệnh nhân nhập viện với chẩn đoán xơ gan do viêm gan B, kèm khối u lớn ở thùy phải gan. Các bác sĩ thử làm teo khối u bằng phương pháp hóa trị nhắm đích nhưng không thành công. Việc cắt bỏ một phần gan chứa khối u cũng không khả thi, vì phần gan còn lại quá nhỏ để duy trì chức năng trao đổi chất cho cơ thể.
Gần ba tuần sau khi nhập viện, bệnh nhân đau bụng dữ dội do khối u có nguy cơ vỡ. Các bác sĩ tìm kiếm người hiến gan phù hợp trong gia đình nhưng không có ai tương thích. Đứng trước tình thế nguy cấp, gan lợn biến đổi gen trở thành lựa chọn cuối cùng để cứu sống bệnh nhân. Sau khi được giải thích rõ về tính chất thử nghiệm của ca phẫu thuật, bệnh nhân và con gái đã đồng ý.
Ca cấy ghép lập tức cho thấy những dấu hiệu tích cực. Lá gan lợn nhanh chóng chuyển sang màu đỏ hồng, chứng tỏ được tưới máu tốt, và bắt đầu sản xuất mật - một chức năng quan trọng của gan. Trong 10 ngày đầu, cơ thể bệnh nhân không xuất hiện dấu hiệu thải ghép cấp tính, phần gan tự thân của ông cũng bắt đầu phục hồi tốt hơn.
Tuy nhiên, đến ngày thứ 25, các biến chứng bắt đầu phát sinh. Tim bệnh nhân có dấu hiệu quá tải, cơ thể xuất hiện phản ứng viêm và tình trạng vi mạch huyết khối (hiện tượng các cục máu đông nhỏ hình thành, làm tắc nghẽn và tổn thương các mạch máu nhỏ). Đến ngày thứ 37, tình trạng bệnh nhân trở nặng, huyết áp tụt đột ngột.
Nhận thấy phần gan tự thân của bệnh nhân đã tái tạo và đủ khả năng duy trì sự sống, đội ngũ y tế quyết định gỡ bỏ lá gan lợn vào ngày thứ 38. Sau đó, gan của bệnh nhân tiếp tục hoạt động ổn định, song đến ngày thứ 135, ông bị xuất huyết tiêu hóa và qua đời sau 171 ngày kể từ ca phẫu thuật đầu tiên.
Các bác sĩ tại Bệnh viện Liên kết số 1 thuộc Đại học Y An Huy, Trung Quốc, cấy ghép gan lợn cho một bệnh nhân nam 71 tuổi hồi tháng 5/2024. Ảnh: Beicheng Sun
Dù kết quả cuối cùng không như mong đợi, thành tựu này vẫn được cộng đồng y khoa quốc tế đánh giá rất cao. Trong một bài xã luận đi kèm, tiến sĩ Heiner Wedemeyer, Trưởng khoa Tiêu hóa và Gan mật tại Trường Y Hannover (Đức), gọi đây là "một lý do để lạc quan một cách thận trọng".
"Đây thực sự là một bước đột phá. Với tư cách là một bác sĩ chuyên về cấy ghép gan, nó mở ra những góc nhìn và ý tưởng hoàn toàn mới", CNN dẫn lời ông Wedemeyer.
Thành công ban đầu này có ý nghĩa to lớn vì gan là một cơ quan cực kỳ phức tạp. Trước đây, giới khoa học đã ghép thành công tim và thận lợn cho người, nhưng ghép gan vẫn là một thử thách lớn. "Mọi người thường cho rằng gan quá phức tạp để cấy ghép so với tim hay thận. Tôi nghĩ sau ca bệnh này, quan điểm đó sẽ thay đổi", tiến sĩ Sun Beicheng, Viện trưởng Bệnh viện Liên kết số 1 và là đồng tác giả nghiên cứu, chia sẻ.
Các tác giả nhấn mạnh mục tiêu của ca phẫu thuật không phải là thay thế vĩnh viễn mà là một "giải pháp bắc cầu" (bridge solution). Đây là một phương pháp y tế tạm thời, sử dụng tạng động vật để cứu sống bệnh nhân trong lúc chờ đợi gan người phù hợp.
"Trong tương lai, chúng ta có thể dùng gan lợn để giúp phần gan còn lại của bệnh nhân có thời gian tái tạo. Khi đó, chỉ cần gỡ bỏ lá gan lợn là bệnh nhân có thể sống. Hoặc ít nhất, chúng ta có thể kéo dài sự sống cho họ 1-2 tháng cho đến khi có gan người hiến tặng", ông Sun giải thích.
Nhu cầu về tạng cấy ghép trên toàn cầu là rất lớn. Tại Mỹ, hơn 100.000 người đang chờ ghép tạng, trong đó gan là cơ quan có nhu cầu cao thứ hai sau thận. Việc sử dụng nội tạng động vật, đặc biệt là lợn do có nhiều tương đồng với người, được xem là một hướng đi tiềm năng để giải quyết tình trạng khan hiếm này.
Bình Minh (Theo CNN)
