Khi những cơn gió lạnh đầu mùa len lỏi qua từng con phố, cũng là lúc củ hoa loa kèn tươi (bách hợp tươi), loại củ trắng muốt mảnh mai nhưng ẩn chứa nguồn dinh dưỡng dồi dào, bắt đầu xuất hiện nhiều trên các sạp chợ. Bên ngoài, lớp vỏ của củ được phủ lớp đất nâu ẩm; nhưng khi bóc ra, từng cánh bách hợp trắng ngần, óng ánh như ngà voi hiện ra, giòn nhẹ khi nhai sống và mềm tan khi nấu chín. Loại củ này từ lâu đã được mệnh danh là "lê tuyết ngầm trong đất", thứ sản vật quý vừa là thực phẩm, vừa là vị thuốc quý trong y học phương Đông.
Mềm hơn khoai lang, bổ hơn khoai môn, ăn bách hợp thường xuyên bổ thận, bổ phổi
So với khoai lang hay khoai môn, bách hợp có vị ngọt thanh, tính mát, giúp nuôi dưỡng tỳ vị, làm dịu cơ thể, đồng thời dưỡng ẩm phổi và bổ thận. Trong y học cổ truyền, bách hợp được coi là vị thuốc quý trong các bài thang "bổ âm nhuận phế", thường dùng cho người hay ho khan, khô miệng, mất ngủ hoặc cơ thể suy nhược sau ốm.
Các nghiên cứu hiện đại cũng đã xác nhận những giá trị này. Bách hợp chứa nhiều mucoprotein, polysaccharide và alkaloid tự nhiên, các hợp chất có khả năng phục hồi niêm mạc hô hấp, tăng cường hệ miễn dịch và giúp điều hòa nội tiết. Chính điều đó giải thích vì sao dân gian gọi nó là "củ dưỡng phổi" hay "củ làm ẩm lòng người". Ngoài ra, trong bách hợp còn có lượng lớn vitamin B1, B2, C, canxi, sắt, phốt pho, giúp cải thiện trao đổi chất, giảm mệt mỏi và tăng cường sức khỏe xương khớp.
Theo lương y Nguyễn Thanh Long (Hội Đông y Hà Nội): "Bách hợp tươi là thực phẩm hiếm có, vừa có thể ăn như rau, vừa là vị thuốc. Với tính hàn, vị ngọt, nó giúp thanh nhiệt, an thần và đặc biệt tốt cho người bị phổi yếu, khô họng, ho lâu ngày hoặc mất ngủ. Vào mùa đông hanh khô, nếu ăn bách hợp đều đặn khoảng 2–3 lần mỗi tuần, kết hợp cùng các món ấm như hạt sen hoặc mật ong, sẽ giúp cơ thể cân bằng âm dương, da dẻ mịn màng và giấc ngủ sâu hơn".
Ăn bách hợp thế nào?
Không chỉ là vị thuốc, bách hợp còn là nguyên liệu được ưa chuộng trong nhiều món ăn truyền thống. Vị ngọt thanh, mát dịu khiến nó dễ kết hợp với các loại thực phẩm khác mà không làm mất đi hương vị tự nhiên. Dưới đây là 5 món ăn nổi bật từ bách hợp mà bạn có thể thử ngay tại nhà:
- Bách hợp xào hạt sen và bông cải xanh: Món ăn có hương thơm nhẹ, vị giòn của bách hợp hòa với bùi ngậy của hạt sen, rất tốt cho người mất ngủ hoặc tinh thần mệt mỏi.
- Chè bách hợp tuyết liên hạt sen: Món chè thanh mát, thường được nấu cùng đường phèn, long nhãn và táo đỏ. Đây là món tráng miệng giúp thanh nhiệt, giảm khô họng và hỗ trợ giấc ngủ ngon.
- Súp bách hợp gà ác: Một món ăn bổ dưỡng, đặc biệt phù hợp với người mới ốm dậy. Nước súp ngọt thanh, thịt gà mềm cùng bách hợp giúp bồi bổ khí huyết, cải thiện sức đề kháng.
- Cháo bách hợp - ý dĩ - táo đỏ: Món cháo ấm bụng, tốt cho người có hệ tiêu hóa yếu. Ý dĩ giúp kiện tỳ, bách hợp dưỡng phổi, còn táo đỏ bổ máu và an thần.
- Bách hợp xào tôm tươi: Món ăn vừa thanh vừa sang, giàu protein và dễ tiêu. Bách hợp tạo vị ngọt tự nhiên, cân bằng vị tanh của tôm, thích hợp cho bữa tối nhẹ nhàng.
Các chuyên gia dinh dưỡng cho rằng, bách hợp có thể xem là "superfood mùa đông", một loại thực phẩm vừa lành tính vừa đa năng. Ăn bách hợp thường xuyên không chỉ bổ phổi, bổ thận, dưỡng tỳ, mà còn có tác dụng làm đẹp da, chống oxy hóa và cải thiện tâm trạng. Polysaccharide trong bách hợp giúp kích thích cơ thể sản sinh collagen, từ đó cải thiện độ đàn hồi của da, giảm khô nứt trong mùa hanh khô.
Một nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng Trung Quốc còn cho thấy, người dùng bách hợp 3–4 lần mỗi tuần có tỷ lệ mắc bệnh đường hô hấp thấp hơn 25% so với nhóm đối chứng, đặc biệt trong mùa lạnh.
Ngoài ra, nhờ khả năng ổn định thần kinh và giảm stress, bách hợp thường được khuyến nghị cho người làm việc căng thẳng, mất ngủ, hoặc dễ cáu gắt. Với người cao tuổi, loại củ này còn hỗ trợ cải thiện trí nhớ và lưu thông máu não.
Một số lưu ý khi dùng bách hợp
Bách hợp tươi nên rửa sạch và chần sơ qua nước sôi để loại bỏ tạp chất, sau đó mới chế biến.
Người bị lạnh bụng, tiêu chảy kéo dài nên hạn chế ăn nhiều.
Có thể kết hợp bách hợp với hạt sen, mật ong, táo đỏ, gạo nếp, nấm tuyết để tăng hiệu quả dưỡng âm và bổ khí.
(Ảnh minh họa: Internet)
