Thạc sĩ, bác sĩ dinh dưỡng Nguyễn Thị Thảo, Trung tâm Dinh dưỡng lâm sàng, Bệnh viện Bạch Mai, giải thích giấc ngủ là một trong những yếu tố then chốt quyết định chất lượng cuộc sống, năng suất công việc và sức khỏe tổng thể. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hơn 100 triệu người sống ở khu vực Tây Thái Bình Dương (bao gồm nhiều nước châu Á, trong đó có Việt Nam) gặp vấn đề về sức khỏe tâm thần, mà trong đó chất lượng giấc ngủ kém là một yếu tố góp phần đáng kể.
Chất lượng giấc ngủ kém, tình trạng mất ngủ và rối loạn giấc ngủ đang ngày càng gia tăng, trở thành mối lo ngại nghiêm trọng trên toàn cầu rất đa dạng và phức tạp. Nguyên nhân từ áp lực từ công việc, học tập, kinh tế và xã hội khiến cơ thể luôn trong trạng thái căng thẳng.
Bên cạnh đó, thói quen sử dụng các thiết bị điện tử như điện thoại, máy tính bảng ngay trước khi ngủ, ánh sáng xanh từ các thiết bị này ức chế quá trình tiết hormone melatonin, khiến cơ thể khó đi vào giấc ngủ hơn. Đặc biệt, chế độ ăn uống thiếu lành mạnh, thiếu hụt các chất dinh dưỡng cần thiết cũng là một trong những lý do thường hay bị bỏ qua khiến chất lượng giấc ngủ ngày càng sa sút.
Giấc ngủ tác động đến hệ tim mạch, chuyển hóa, não bộ. Ảnh: iStock
Những ảnh hưởng, tác động đến sức khỏe
Đối với tim mạch: Trong khi ngủ, cơ thể có cơ hội để điều chỉnh và giảm tải cho tim, thể hiện qua việc huyết áp và nhịp tim giảm xuống một cách tự nhiên. Quá trình này giúp hệ thống tim mạch được nghỉ ngơi và phục hồi. Khi giấc ngủ bị gián đoạn hoặc không đủ, những lợi ích này sẽ mất đi, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch như tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, suy tim, đột quỵ...
Chuyển hóa và cân nặng: Giấc ngủ đóng vai trò trung tâm trong việc điều hòa quá trình trao đổi chất và duy trì cân nặng khỏe mạnh. Thiếu ngủ là một trong những yếu tố làm tăng nguy cơ thừa cân - béo phì.
- Rối loạn hormone điều chỉnh cơn đói: Thiếu ngủ làm phá vỡ sự cân bằng của hai hormone quan trọng: tăng nồng độ ghrelin (tạo cảm giác đói) và giảm nồng độ leptin (tạo cảm giác no). Sự mất cân bằng này dẫn đến cảm giác thèm ăn tăng lên, đặc biệt là đối với các loại thực phẩm giàu năng lượng, nhiều đường và chất béo.
- Tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường: Giấc ngủ kém chất lượng có thể làm tăng tình trạng kháng insulin, khiến cơ thể không thể sử dụng glucose một cách hiệu quả. Theo thời gian, điều này làm tăng đáng kể nguy cơ phát triển bệnh đái tháo đường type 2.
- Tăng cân: Do sự kết hợp của việc tăng cảm giác thèm ăn, lựa chọn thực phẩm kém lành mạnh và giảm động lực tập thể dục do mệt mỏi, những người thiếu ngủ có xu hướng tăng cân và có nguy cơ béo phì cao hơn đáng kể.
Chức năng não bộ và nhận thức: Giấc ngủ là giai đoạn quan trọng để não bộ xử lý thông tin, củng cố trí nhớ, ảnh hưởng lớn đến trí nhớ, khả năng học tập và năng suất làm việc.
- Củng cố trí nhớ và học tập: Trong khi ngủ, đặc biệt là ở giai đoạn ngủ sâu, não bộ sẽ sắp xếp, phân loại và củng cố những thông tin đã học được trong ngày, chuyển chúng từ bộ nhớ ngắn hạn sang dài hạn. Thiếu ngủ làm suy yếu quá trình này, dẫn đến hay quên và khó tiếp thu kiến thức mới.
- Chức năng nhận thức: Thiếu ngủ ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tập trung, tư duy sáng tạo, kỹ năng giải quyết vấn đề và đưa ra quyết định sáng suốt. Mức độ suy giảm này có thể tương đương với tác hại của việc uống rượu. Một số nghiên cứu còn cho thấy mối liên hệ giữa chất lượng giấc ngủ kém và tình trạng teo lại của một số vùng não theo thời gian.
Giấc ngủ chất lượng là nền tảng của sức khỏe thể chất và tinh thần. Trong bối cảnh hiện đại, khi áp lực công việc và thói quen sinh hoạt thiếu lành mạnh ngày càng phổ biến, mất ngủ trở thành vấn đề xảy ra thường xuyên và phức tạp. Hãy thử dần thay đổi thói quen ăn uống hằng ngày, tăng cường những thực phẩm có lợi, giảm bớt đồ uống có cồn hay cafeine. Đừng quên kết hợp với một lối sống lành mạnh, vận động thường xuyên, giữ tinh thần thư thái và duy trì lịch ngủ khoa học..
Lê Nga
