ThS.BS Đoàn Dư Mạnh – Phó Giám đốc Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Phương Đông (Hà Nội) – là người trực tiếp thăm khám ca bệnh. Theo bác sĩ Mạnh, bệnh nhân là Việt kiều về nước nghỉ ngơi, tranh thủ kiểm tra sức khỏe tổng quát.
Kết quả cho thấy bệnh nhân bị thoái hóa cột sống cổ, tuy nhiên điều đáng chú ý là chỉ số men gan tăng vọt như người uống rượu lâu năm.
Khi bác sĩ khai thác kỹ hơn tiền sử, bệnh nhân cho biết từng bị đau đầu từ cách đây 20 năm. Thay vì đi khám, bệnh nhân tự mua paracetamol uống tại nhà. Thấy thuốc có hiệu quả, bà duy trì thói quen dùng thuốc suốt hai thập kỷ.
Ban đầu, bệnh nhân chỉ uống 2 viên/ngày. Về sau, liều lượng tăng dần lên 6–8 viên/ngày trong suốt 20 năm. Khi nghe đến đây, bác sĩ Mạnh không khỏi sửng sốt: “Dùng 6–8 viên paracetamol mỗi ngày suốt hai chục năm thì hại gan chẳng kém gì uống 1 lít rượu mỗi ngày”.
Chia sẻ thêm về trường hợp này, bác sĩ Mạnh cho biết: “Tôi thật sự nể sức chịu đựng của gan, nhưng cũng rất lo vì tình trạng gan bệnh nhân đã bị tàn phá nghiêm trọng”.
Bác sĩ Mạnh nhận định tình trạng đau đầu nhiều khả năng có liên quan đến thoái hóa cột sống cổ – một nguyên nhân phổ biến gây đau đầu mạn tính. Tuy nhiên, điều đáng lo hơn là bệnh nhân có dấu hiệu nghiện thuốc giảm đau. Dù đã được bác sĩ tư vấn kỹ lưỡng về tác hại khi lạm dụng paracetamol, ngay sau khi rời phòng khám, bà vẫn lấy ra 2 viên thuốc giảm đau để uống tiếp.
Trước tình trạng này, bác sĩ Mạnh đã phối hợp cùng chuyên gia tâm lý để can thiệp hỗ trợ bệnh nhân cai thuốc giảm đau, bảo vệ chức năng gan.
Dùng thuốc giảm đau không đúng cách có thể tàn phá gan không kém gì rượu (ảnh minh hoạ).
Hậu quả khi lạm dụng paracetamol
Paracetamol (acetaminophen) là thuốc giảm đau, hạ sốt thông dụng, được đánh giá là tương đối an toàn nếu dùng đúng liều. Tuy nhiên, việc lạm dụng hoặc dùng kéo dài có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng.
Theo bác sĩ Mạnh, nguy hiểm của paracetamol nằm ở chỗ thuốc dễ dùng, hiệu quả nhanh, không gây khó chịu như rượu – nhưng độc tính với gan thì không hề kém cạnh.
Thấy rụng "tóc" ở 3 vùng này trên cơ thể: Cảnh báo nguy cơ mắc bệnh giang mai
Khi vào cơ thể, paracetamol được chuyển hóa qua gan. Khoảng 4% lượng thuốc biến thành một chất độc tên là N-acetyl-p-benzoquinonimin (NAPQI). Ở liều điều trị, NAPQI được trung hòa nhờ glutathione – một chất chống oxy hóa của cơ thể. Tuy nhiên, khi dùng liều cao hoặc kéo dài, glutathione không còn đủ để xử lý, khiến NAPQI tích tụ và phá hủy tế bào gan.
Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã nhiều lần cảnh báo về nguy cơ suy gan cấp, thậm chí tử vong do paracetamol nếu dùng vượt quá 4.000 mg/ngày ở người lớn. FDA cũng nhấn mạnh người dân cần cẩn trọng khi sử dụng nhiều loại thuốc có chứa paracetamol cùng lúc.
Bệnh viện Nhi Trung ương cũng từng ghi nhận trẻ nhỏ bị ngộ độc paracetamol do người chăm sóc vô tình cho uống liều cao như người lớn. Trẻ bị ngộ độc thường có biểu hiện: đau bụng, nôn mửa, da tái xanh, khó thở. Ở người lớn, ngộ độc chủ yếu xảy ra do dùng liều cao kéo dài, nhất là người có bệnh gan, nghiện rượu, hoặc suy dinh dưỡng. Các triệu chứng thường mờ nhạt, dễ bị bỏ qua, khiến việc điều trị chậm trễ.
Khuyến cáo sử dụng paracetamol an toàn
- Người lớn: Không vượt quá 4.000 mg/ngày, chia thành các liều nhỏ, mỗi liều cách nhau ít nhất 6 giờ.
- Trẻ em: Dùng thuốc theo liều tính theo cân nặng và hướng dẫn của bác sĩ.
- Không dùng đồng thời nhiều sản phẩm chứa paracetamol.
- Tránh uống rượu trong khi dùng paracetamol.
Paracetamol là thuốc an toàn khi dùng đúng cách. Nhưng chỉ một chút chủ quan hay lạm dụng có thể biến nó thành ‘sát thủ thầm lặng’ với gan. Người dân cần đặc biệt thận trọng, bác sĩ Mạnh khuyến cáo.
