Hôm 24/11, bác sĩ Nguyễn Khắc Dũng, giảng viên Khoa Tâm lý và Khoa học Giáo dục, Đại học Đại Nam, kiêm Phó Trưởng khoa Lâm sàng, Bệnh viện Tâm thần ban ngày Mai Hương, cho biết nam kỹ sư xây dựng 34 tuổi tại Hà Nội là một ví dụ điển hình. Từ những ván thắng đầu tiên mang về vài triệu đồng, anh tin rằng mình có duyên với "đỏ đen". Nhưng khi vận may qua đi, để thỏa mãn cơn khát đặt cược, anh bắt đầu lạm dụng quỹ công trình, dẫn đến nợ nần chồng chất và mất việc làm.
Tại bệnh viện, người bệnh thú nhận "cảm giác trống rỗng cùng cực" khi không còn tiền để đặt cược và nghịch lý thay, anh lại muốn lao vào cờ bạc chính là để quên đi thực tại đau khổ đó. Anh được chẩn đoán rối loạn cờ bạc kèm trầm cảm, phải dùng thuốc lâu dài.
Cờ bạc là mối đe dọa cho sức khỏe cộng đồng. Ảnh: Kusnacht Practice
Theo bác sĩ Dũng, trường hợp trên không hiếm gặp. Rối loạn cờ bạc hiện đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công nhận là bệnh tâm thần trong Bảng Phân loại Bệnh quốc tế (ICD-11). Cốt lõi của căn bệnh này nằm ở một "cạm bẫy" hóa học tinh vi trong não bộ mang tên Dopamine.
Cờ bạc kích hoạt hệ thống tưởng thưởng của não bộ mạnh mẽ hơn nhiều so với các niềm vui thông thường. Khi tham gia cá cược, đặc biệt là khoảnh khắc thắng hoặc "suýt thắng", não bộ giải phóng bùng nổ Dopamine - chất dẫn truyền thần kinh tạo cảm giác hưng phấn tột độ.
Khác với niềm vui từ ăn uống hay nghỉ ngơi, Dopamine trong cờ bạc xuất hiện đầy bất ngờ và không theo quy luật. Chính sự bất định, khó đoán này khiến não bộ bị "nghiện" cảm giác hồi hộp chờ đợi. Theo thời gian, não giảm độ nhạy cảm tự nhiên (cơ chế dung nạp), buộc người chơi phải tăng mức cược và tần suất chơi để tìm lại cảm giác hưng phấn cũ. Lúc này, người chơi không còn làm chủ được hành vi mà bị điều khiển bởi nhu cầu hóa học của não bộ.
Song song với sự bùng nổ Dopamine là sự suy giảm Serotonin - hoạt chất giúp kiểm soát xung động và giữ bình tĩnh. Khi thiếu hụt chất này, vùng vỏ não trán (nơi chịu trách nhiệm ra quyết định lý trí) bị ức chế. Hậu quả là con bạc rơi vào tư duy sai lệch "theo đuổi thua lỗ", tin mù quáng rằng chỉ cần cố thêm chút nữa sẽ gỡ lại vốn, bất chấp thực tế nợ nần.
Mối nguy của "bẫy Dopamine" đang leo thang với sự bùng nổ của cờ bạc online. Các nền tảng này được ví như những "phòng thí nghiệm hành vi" với âm thanh, ánh sáng dồn dập nhằm triệt tiêu khả năng phán đoán, bác sĩ Dũng phân tích.
"Cờ bạc trực tuyến nguy hiểm hơn truyền thống do tính ẩn danh, hoạt động 24/7 và không dùng tiền mặt. Việc không trực tiếp cầm tiền khiến người chơi mất đi cảm giác "đau xót" thực tế, làm quá trình trượt dài diễn ra nhanh hơn", ông Dũng nói.
Theo báo cáo trên tạp chí The Lancet Public Health năm 2024, ước tính thế giới có khoảng 80 triệu người có biểu hiện nghiện cờ bạc. Dự kiến thị trường cờ bạc trực tuyến sẽ chạm mốc 127,3 tỷ USD vào năm 2027, kéo theo nhiều hệ lụy sức khỏe nghiêm trọng.
Để thoát khỏi "bẫy dopamine" này, bác sĩ Dũng nhấn mạnh rằng người bệnh không thể chỉ dựa vào ý chí đơn thuần mà cần một lộ trình điều trị khoa học và nghiêm ngặt. Quá trình hồi phục bắt đầu bằng bước khó khăn nhất là thừa nhận vấn đề và ngừng tự bào chữa. Tiếp đó, người nghiện cần thiết lập các rào chắn tài chính kiên cố như giao thẻ ngân hàng cho người thân, khóa ứng dụng thanh toán và cắt đứt mọi nguồn vay mượn. Việc loại bỏ các yếu tố kích hoạt - từ xóa ứng dụng cờ bạc, chặn web đến rời khỏi các nhóm chat cá độ - là bắt buộc để ngăn ngừa tái nghiện.
Song song với các liệu pháp hành vi, dùng thuốc điều trị trầm cảm, lo âu là "chìa khóa" để chỉnh sửa những sai lệch trong não bộ. Các chuyên gia cũng khuyến cáo việc xây dựng lại lối sống lành mạnh thông qua thể thao và ngủ đủ giấc để phục hồi mức serotonin tự nhiên, đồng thời duy trì sự giám sát chặt chẽ từ gia đình trong thời gian dài, bởi những tổn thương não bộ do cờ bạc gây ra thường mất từ nhiều tháng đến vài năm để hồi phục hoàn toàn.
Thúy Quỳnh
