Diễn viên Thương Tín qua đời tối 8/12 tại nhà riêng ở Phan Rang sau thời gian chống chọi nhiều bệnh tật, thọ 69 tuổi. Nhiều đồng nghiệp, bạn bè và công chúng cho biết xót thương và nhớ mãi hình ảnh vang bóng một thời của ông.
Nghệ sĩ Nhân dân Kim Cương là người gắn bó với Thương Tín từ thuở đầu vào nghề. Lần cuối bà gặp ông là đầu năm 2024, trong buổi hội ngộ Nghệ sĩ tri âm - chương trình Kim Cương tổ chức mỗi dịp Tết cho các diễn viên có hoàn cảnh khó khăn. Khi ấy, dù sức khỏe yếu sau đột quỵ và Covid-19, Thương Tín vẫn tươi cười lạc quan, cho biết ông may mắn hơn nhiều người khi vẫn tự sinh hoạt cá nhân, đi hát kiếm tiền nuôi con gái. "Tôi mãi khắc ghi kỷ niệm cùng anh khi diễn chung vở kịch Trà hoa nữ", nghệ sĩ Kim Cương nói.
Nghệ sĩ Minh Châu đóng chung Thương Tín trong Cu li không bao giờ khóc, ra rạp tháng 11/2024, cũng là dự án cuối cùng của ông - đau buồn khi hay tin. Không hợp tác nhiều trên màn ảnh nhưng đời thường họ có mối quan hệ thân thiết. Minh Châu kể Thương Tín vốn là "bạn rượu một thời" với ông xã bà, mỗi lần ra Bắc đều ghé nhà chơi. Sau khi chồng bà qua đời hơn 20 năm trước, mỗi người mải miết với cuộc sống riêng nên ít gặp nhau. "Tôi tiếc nuối khi phải nói lời tiễn biệt Thương Tín", diễn viên gạo cội nói.
Nghệ sĩ Minh Châu và Thương Tín trong phim "Cu li không bao giờ khóc". Ảnh: Đoàn phim cung cấp
Những ngày tháng cuối đời, do bệnh tật, sức yếu, Thương Tín chỉ có thể ở nhà người mẹ già của ông tại Ninh Thuận cũ, dù rất nhớ bạn bè, đồng nghiệp và không khí sôi nổi của làng phim ảnh, kịch nghệ. Vài tháng trước khi qua đời, ông có liên lạc tác giả Phùng Hiệu. Qua trao đổi, nghệ sĩ cho biết sức khỏe đang suy kiệt, không thể đi lại được, bày tỏ mong muốn có ai đó tổ chức cho một buổi họp mặt bạn bè, để được gặp lại anh em văn nghệ sĩ nói lời cảm ơn vì đã hỗ trợ, giúp đỡ trong nhiều năm khốn khó.
"Lúc đó, tôi hứa cố gắng nhưng chưa thực hiện kịp thì nay đã nghe tin anh ấy qua đời", tác giả Phùng Hiệu.
Trích đoạn nhân vật Sáu Tâm (Thương Tín) hy sinh trong "Biệt động Sài Gòn". Video: VFS
Trong ký ức của đồng nghiệp, Thương Tín xứng đáng với danh xưng "tài tử phong lưu nhất màn ảnh Việt". Diễn viên xuất thân từ trường Quốc gia Âm nhạc - Kịch nghệ Sài Gòn, sau đó đầu quân cho Đoàn kịch nói Cửu Long Giang rồi Đoàn Kim Cương. Tại Đoàn Kim Cương, Thương Tín đóng cặp với "kỳ nữ" Kim Cương và nổi tiếng qua nhiều vở diễn gây ấn tượng mạnh với khán giả như Bông hồng cài áo, Vực thẳm chiều cao, Huyền thoại mẹ, Tanhia. Gương mặt điển trai, ánh mắt sắc lạnh, phong thái lãng tử đưa Thương Tín nhanh chóng trở thành gương mặt được ưu ái. "Hồi đó, Thương Tín dễ thương, ga lăng và đào hoa. Ở TP HCM, anh là số một khi được nhiều hãng phim săn đón. Anh ấy thật sự là ngôi sao màn ảnh một thời", Minh Châu nhớ lại.
Thời kỳ đỉnh cao, Thương Tín đóng 12 bộ phim nhựa trong một năm. Sức ảnh hưởng của nghệ sĩ khiến nhiều nhà sản xuất phải chờ đợi để nhận được cái gật đầu của ông. Thương Tín từng nói nghệ thuật đem tới cho ông danh vọng lẫn tiền bạc. Thời đó, nghệ sĩ đổi xe hơi liên tục, mặc hàng hiệu và thường xuyên có mặt tại những phòng trà có tiếng Sài Gòn.
Nét lãng tử một thời của Thương Tín. Ảnh tư liệu
Vào thập niên 1980, 1990, nhắc đến Thương Tín, công chúng từ Nam ra Bắc đều nhớ đến ông với gia tài phim ảnh đồ sộ - trên 200 tác phẩm, trong đó có những vai để đời như Thiếu tá Lưu Trọng Kỳ Vọng (trong Ván bài lật ngửa), Tướng cướp Bạch Hải Đường (Săn bắt cướp), Sáu Tâm (Biệt động Sài Gòn), Tám Thương (Chiến trường chia nửa vầng trăng).
Theo lời kể của các đồng nghiệp, sức nổi tiếng của Thường Tín lúc đó "khó ai sánh được" bởi cát-sê của ông lên tới cả một cây vàng mỗi phim - mức thù lao trong mơ với những ai hoạt động nghệ thuật thời điểm ấy. Ngoài ra, sức hút của Thương Tín lúc đó còn thể hiện "đi đến đâu các cô gái ngả rạ đến đấy" bởi vẻ điển trai, lãng tử.
Trong mắt đồng nghiệp, Thương Tín đã sống trọn đam mê với nghề. Vợ chồng Nghệ sĩ Nhân dân Lê Khanh, đạo diễn Phạm Việt Thanh từng có mối quan hệ thân tình với nghệ sĩ Thương Tín. Từ những lần cộng tác trong Ám ảnh (Đức Hoàn), Săn bắt cướp, K07 là ai (Trần Phương) đến Chiếc mặt nạ da người (Chánh Tín), tình đồng nghiệp giữa Lê Khanh và Thương Tín dần phát triển thành một tình bạn đẹp. Có thời gian, họ cùng nghệ sĩ Trần Phương, Tất Bình và Phạm Việt Thanh lập thành một nhóm bạn thân thiết, thường xuyên gặp gỡ. Vì lớn tuổi nhất, đạo diễn Trần Phương được các đàn em gọi trìu mến là "bố".
Bộ phim đầu tiên đánh dấu sự kết hợp giữa Lê Khanh và Thương Tín là Ám ảnh, quay năm 1988. Trong phim, nhân vật của họ mắc kẹt trong mối tình tay ba với Trần Vân. Khi đó, Lê Khanh còn trẻ, lại chưa quen với các cảnh tình cảm nên tỏ ra lo lắng. Trước cảnh chia tay của cặp tình nhân bên hồ sen, chị đã trao đổi với Thương Tín để thống nhất bỏ cảnh ôm hôn, được bạn diễn vui vẻ đồng ý. Tuy nhiên, trên phim trường, ngay khi đạo diễn ra hiệu bắt đầu, Thương Tín tiến lại gần chuẩn bị cho cảnh hôn. Bị bất ngờ, Lê Khanh phản xạ theo bản năng, dùng chân đẩy mạnh khiến bạn diễn ngã nhào xuống hồ sen. Sự cố khiến cả đoàn phim sững sờ, còn nữ diễn viên thì bật khóc. Cuối cùng, đạo diễn Đức Hoàn quyết định giữ lại cảnh chia tay nhưng bỏ chi tiết thân mật.
Lê Khanh cho biết gặp Thương Tín gần nhất vào khoảng 10 năm trước, khi ông ra mắt tự truyện Một đời giông bão tại Hà Nội. Sau đó, ông sống kín tiếng ở Phan Rang, không liên lạc với bạn bè. Trong ký ức của nghệ sĩ, Thương Tín sở hữu vẻ đẹp nam tính, phong trần, có phần xù xì, gai góc nhưng vẫn lãng tử. "Nhờ ngoại hình và tài năng diễn xuất, anh có thể hóa thân vào nhiều kiểu nhân vật, từ bộ đội, trí thức đến giang hồ", chị nói.
Nghệ sĩ tiếc nuối khi nhớ lại năm 2022 khi êkíp Cô gái từ quá khứ của đạo diễn Nam Cito, Bảo Nhân từng dự định mời Thương Tín tham gia. Lê Khanh lúc đó háo hức vì nghĩ mình có thêm cơ hội tái ngộ bạn diễn. Tuy nhiên, do không đảm bảo sức khỏe, ông đành từ chối.
Thanh Loan - người vào vai ni cô Huyền Trang trong Biệt động Sài Gòn - nhớ lại thời làm phim cùng Thương Tín trong bối cảnh đoàn sống và sinh hoạt tập thể. Bà cho biết mỗi lần có cảnh quay chung, Thương Tín luôn đến đúng giờ, ngoài đời hiền lành, tươi tắn, cởi mở và không hề có khoảng cách giữa nghệ sĩ hai miền. Dù vai Sáu Tâm và ni cô Huyền Trang không tương tác trực tiếp, họ vẫn thường gặp nhau tại phòng hóa trang, trò chuyện và hỏi thăm đời sống.
Nhiều năm sau khi Thương Tín ra mắt hồi ký tại Hà Nội, bà có đến dự nhưng không khỏi bất ngờ khi thấy ông tiều tụy sau gần ba thập niên. Lần gặp lại trong chương trình Ký ức vui vẻ là dịp hiếm hoi để các diễn viên của đoàn phim tái ngộ. Khi ấy, chỉ còn bốn nghệ sĩ của phim góp mặt gồm bà, Hai Nhất, Hà Xuyên và Thương Tín.
Thanh Loan cho biết khoảnh khắc đứng chung sân khấu, nhìn lại những thước phim cũ và nghe tiếng vỗ tay của khán giả khiến cả bốn người hạnh phúc, như được sống lại thời tuổi trẻ trên trường quay. Nhưng niềm vui ấy xen lẫn nỗi thương cảm khi bà nhận ra dấu vết thời gian hằn rõ trên từng đồng nghiệp, nhất là Thương Tín, người từng một thời rực sáng trên màn ảnh. Với bà, đó là cuộc hội ngộ đẹp nhưng thấm đẫm sự bùi ngùi của người nghệ sĩ trải qua nhiều biến thiên cuộc đời.
Diễn viên Thương Tín trong phim Dòng sông hoa trắng. Ảnh tư liệu
Đồng nghiệp xót xa khi những năm tháng cuối đời, Thương Tín có cuộc sống khó khăn về kinh tế, đối chọi bệnh tật và cô quạnh. Sức khỏe của ông bắt đầu xuống dốc từ tháng 2/2021 sau lần nhập viện vì đột quỵ.
Năm 2023, nghệ sĩ bị tai nạn đa chấn thương bị thoái hóa khớp gối phải, gãy xương bánh chè phải, không thể đi lại, phải ngồi xe lăn. Từ đó đến khi qua đời, nghệ sĩ sống ở quê nhà dưới sự hỗ trợ của anh chị em trong gia đình.
Hồi tháng 3/2024, nghệ sĩ Thương Tín dọn đồ từ TP HCM về Ninh Thuận sau một thời gian dài không có show đi hát. Sức khỏe yếu nên Thương Tín không còn có thể đi diễn dù trong lòng rất muốn bởi kinh tế sụt giảm, muốn có tiền lo cho cuộc sống. Tuy nhiên, lực bất tòng tâm, ông phải nương nhờ bằng tiền ủng hộ, giúp đỡ của các bạn bè, nhà hảo tâm.
Thương Tín trong một lần ngồi xe lăn nhập viện chấn thương chỉnh hình TP HCM hồi tháng 12/2024. Ảnh: Tô Hiếu
Khi ông gặp khó khăn, các đồng nghiệp như Nghệ sĩ Kim Cương, Trịnh Kim Chi từng đứng lên kêu gọi được khoảng 400 triệu đồng giúp tài tử Thương Tín sớm ổn định cuộc sống. Có thời điểm sức khỏe của ông được thông báo chuyển biến tích cực khiến ai cũng mừng. Thế nhưng, trong một năm trở lại đây, tình hình bệnh tật của ông lại trở nặng, phải ngồi xe lăn hoặc nằm một chỗ.
Thương Tín sống cô đơn ở tuổi xế chiều trong căn nhà riêng với mẹ ở Phan Rang. Ông từng gắn bó nhiều năm với vợ trẻ hơn 32 tuổi nhưng không kết hôn, có chung một con gái. Năm 2024, nghệ sĩ xác nhận đã chia tay, và kể từ đó cũng ít khi được gặp con. Thương Tín từng nói ông nhận tất cả lỗi lầm thuộc về bản thân vì không thể chăm lo chu toàn cho gia đình.
Nhạc sĩ Tô Hiếu cho biết Thương Tín qua đời nhưng không kịp dặn dò người thân. Con gái 12 tuổi của ông sống với mẹ ở cùng xã, nhưng đã lâu không gặp gỡ hay liên lạc. Những ngày cuối đời, Thương Tín day dứt, buồn bã vì nhớ con. "Anh Tín từng nói mong mỏi lớn nhất là được sum họp và bù đắp cho bé", Tô Hiếu cho biết.
Theo diễn viên Diễm My, cuộc đời Thương Tín đi qua nhiều quãng thăng trầm nhưng trên hành trình đó, nghệ sĩ cũng từng tỏa sáng như một ngôi sao - món quà quý giá nhất cho những ai theo đuổi con đường nghệ thuật. "Tôi tin những điều đẹp nhất trong cuộc đời nghệ sĩ sẽ ở lại với khán giả, mọi người. Thương mến và mong anh an nghỉ", chị nói.
Lễ nhập quan của nghệ sĩ diễn ra lúc 8h ngày 9/12, động quan lúc 15h30 ngày 10/12. Sau đó, linh cữu Thương Tín được gia đình an táng tại nghĩa trang Hòa Thủy, Khánh Hòa.
Tân Cao - Hoàng Dung - Quế Chi
