Hai tháng đầu năm, gỗ và các sản phẩm từ gỗ của Việt Nam đạt kim ngạch xuất khẩu cao nhất lĩnh vực nông - lâm - thủy sản, theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Mặt hàng này mang về hơn 2,5 tỷ USD, tăng 12,4% so với cùng kỳ 2024.
Tín hiệu tích cực nối tiếp đà đi lên năm ngoái, khi giá trị xuất khẩu tăng hơn 20%, đạt 16,25 tỷ USD, theo Tổng cục Hải quan. Lạc quan về nhu cầu quốc tế, ngành gỗ nội thất "thừa thắng xông lên", đặt mục tiêu năm nay kỷ lục 18 tỷ USD.
Tuy nhiên, những yếu tố bất ngờ nổi lên gần đây, khi ông Donald Trump trở lại Nhà Trắng để bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai. Hôm 13/2, ông công bố kế hoạch thuế nhập khẩu đối ứng (reciprocal tariff), hướng đến áp thuế quan với hàng hóa các nước tương đương mức họ áp với hàng Mỹ.
Nửa tháng sau, vào ngày 1/3, Tổng thống Trump yêu cầu Bộ Thương mại mở cuộc điều tra an ninh quốc gia về hoạt động nhập khẩu gỗ xẻ của Mỹ, với khả năng áp thuế 25% với loại nguyên liệu và thành phẩm từ chúng.
Mỹ là nhà tiêu thụ gỗ nội thất lớn nhất của Việt Nam, chiếm 55% kim ngạch trong hai tháng đầu năm và đã nhiều năm duy trì tỷ trọng này. Do đó, cả hai chính sách này đều tiềm ẩn bất lợi.
Tại Diễn đàn ngành gỗ và nội thất Việt Nam hôm 5/3, thuộc khuôn khổ HawaExpo 2025, ông Nguyễn Tuấn Hưng, Trưởng phòng Chế biến và Thương mại Lâm sản, Cục Lâm nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ ra tình hình chênh lệch thương mại lớn trong ngành này. Năm ngoái, Việt Nam xuất 9,4 tỷ USD gỗ nội thất sang Mỹ trong khi nhập 380 triệu USD, tức xuất siêu hơn 9 tỷ USD.
Ngoài ra, gỗ nội thất Việt Nam xuất sang nước này cơ bản hưởng thuế 0%, chỉ tỷ lệ nhỏ ván gỗ có thuế đến 8%. Ngược lại, hàng Mỹ bán qua có loại chịu thuế đến 25%. Theo ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán Thương mại, Trưởng Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Mỹ, mức thuế của Việt Nam với gỗ và đồ gỗ Mỹ khá cao.
"Nếu Mỹ đưa ra mức thuế đối ứng tương đương sẽ rất bất lợi, khiến sản phẩm chúng ta kém cạnh tranh và nhà mua hàng chuyển sang các nguồn khác", ông nhận định. Ông cho rằng Bộ Nông nghiệp & Môi trường và Bộ Công Thương nên xem xét đề xuất điều chỉnh mức thuế phù hợp trong khuôn khổ thương mại song phương.
Song song đó, Việt Nam cũng nên nhập thêm nguyên liệu gỗ từ Mỹ. Theo ông Ngô Sỹ Hoài, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Gỗ và lâm sản Việt Nam (Viforest), nguồn gỗ nước này giúp nhà sản xuất đảm bảo tính hợp pháp, vừa phục vụ nhu cầu nội địa vừa gia công xuất khẩu lại Mỹ. "Các hiệp hội, doanh nghiệp nên tăng tiêu thụ thêm gỗ tròn, gỗ xẻ từ Mỹ", ông nói.
Phía cơ quan quản lý, ông Ngọc Hưng cho biết Cục Lâm nghiệp hôm 4/3 đã cập nhật chính sách thuế quan của Mỹ và khuyến nghị chuẩn bị phương án ứng phó với các chi cục địa phương và bộ ngành liên quan. Cơ quan này cũng định tham mưu nhân rộng cấp mã số vùng trồng sau thời gian thí điểm.
Đây được xem là một giải pháp giúp củng cố khả năng tuân thủ xuất xứ cho nguyên liệu gỗ, hạn chế nguy cơ dính phải các cuộc điều tra gian lận. "Cấp mã số vùng trồng góp phần quản lý rừng bền vững, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp đáp ứng các yêu cầu xuất xứ của Mỹ, Nhật Bản", ông Hưng nói.
Khách tham quan một gian hàng trưng bày gỗ nội thất và đồ trang trí bằng gỗ, gốm tại Hội chợ Xuất khẩu Đồ gỗ và Nội thất HawaExpo 2025 ở Thủ Đức, TP HCM hôm 5/3. Ảnh ban tổ chức
Chủ động ứng phó nhưng chuyên gia đồng thời khuyến nghị doanh nghiệp không quá lo lắng vì còn nhiều cửa sáng. Ông Ngô Sỹ Hoài nói ngành gỗ nội thất Việt Nam và Mỹ mang tính bổ trợ nhau và hợp tác tốt thời gian qua.
Mỹ có nguồn nguyên liệu dồi dào, trong khi Việt Nam có lực lượng nhân công chăm chỉ, tay nghề cao và giá thấp. "Mỹ không dễ gì tìm được nhà cung ứng thay thế Việt Nam. 20 năm qua chúng ta chiếm được lòng tin về chất lượng, mẫu mã, khả năng tuân thủ luật pháp", ông Hoài cho biết.
Thực tế, Việt Nam đã là nhà tiêu thụ gỗ tròn và gỗ xẻ lớn thứ hai của Mỹ chỉ sau Trung Quốc, với nhiều loại như sồi, tần bì, dẻ gai, phong vàng, óc chó. Viforest cho hay đã và đang chuẩn bị sẵn sàng để trả lời điều trần nếu phía Mỹ yêu cầu.
Nhiều cơ hội và phân khúc thị trường khác cũng rộng mở. Ông Võ Quang Hà, Chủ tịch Savico, một nhà cung ứng gỗ nhập khẩu nói không quá lo lắng về thị trường xuất khẩu vì Việt Nam chủ yếu xuất khẩu đồ nội thất chứ không phải nguyên liệu gỗ thô sang Mỹ, vốn là đối tượng chính được Tổng thống Trump yêu cầu điều tra.
Gỗ Canada sang Mỹ bắt đầu chịu thuế 25% và có nguồn tin cho hay Trung Quốc định dừng mua gỗ Mỹ, khiến gỗ Bắc Mỹ càng dồi dào. "Đây là cơ hội để chúng ta tiếp cận nguồn gỗ chất lượng với giá cạnh tranh hơn. Nếu Mỹ không áp thuế, chúng ta có lợi. Nếu có, mức thuế ngang bằng với các đối thủ thì cũng không đáng ngại vì chúng ta có năng lực để cạnh tranh sòng phẳng", ông Hà phân tích.
Ông Ngô Chơn Trí, Giám đốc vận hành Yes4All, nhà xuất khẩu đồ nội thất Việt Nam vẫn lạc quan và duy trì mục tiêu doanh thu 94 triệu USD từ thị trường Mỹ năm nay, tăng hơn 75% so với kết quả năm ngoái. Theo ông, kịch bản tăng thuế sẽ làm giá bán cao hơn, khiến người tiêu dùng dịch chuyển hành vi mua hàng. Tuy nhiên, chủ động thích ứng kịp thì vẫn sẽ mang về cơ hội.
"Chúng tôi đang liên tục quan sát, phối hợp cùng các nhà sản xuất để đưa ra các sản phẩm tiêu chí với giá hợp lý, chất lượng. Hy vọng sự phát triển của ngành gỗ Việt Nam năm nay sẽ giúp chúng tôi đạt hoặc vượt mục tiêu này" ông Trí nói.
Ngoài ra, thị trường nội địa với sức tiêu thụ 5 tỷ USD mỗi năm chưa được quan tâm đầy đủ, theo ông Hà. "Quy mô này không hề nhỏ và không thể xem nhẹ", ông lưu ý. Thị trường trong nước có 3 nhóm tiêu thụ chính: dự án lớn, hệ thống kênh phân phối truyền thống và trực tuyến và đầu tư công. "Khi phân tích kỹ từng phân khúc, chúng ta sẽ xác định được nhu cầu, cơ hội để các hiệp hội trong ngành hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận hiệu quả hơn", ông góp ý.
Viễn Thông
