Châu Á là thị trường nhập khẩu lương thực ròng, với dân số và thu nhập tăng giúp nhu cầu ngày càng cao. Theo dữ liệu của Bộ Nông nghiệp Mỹ, khu vực này chiếm khoảng 30% lượng nhập khẩu lúa mì, ngô và bột đậu nành của thế giới.
Nhờ thế, châu Á trở thành thị trường quan trọng hàng đầu với các nhà cung cấp nông sản toàn cầu, từ Mỹ, Australia, Canada đến vùng Biển Đen và Mỹ Latinh. Riêng thập kỷ qua, nguồn cung Biển Đen và Nam Mỹ giành được thị phần tại châu Á, áp đảo hàng Mỹ.
Tuy nhiên, dòng chảy lương thực tại khu vực này có thể định hình lại do chính sách thuế quan của ông Trump. Trong các nỗ lực đàm phán thương mại gần đây, hàng loạt quốc gia châu Á đã cam kết tăng mua nông sản Mỹ.
"Xuất khẩu nông sản của Mỹ rõ ràng sẽ giành được thị phần tại châu Á", Ole Houe, Giám đốc dịch vụ tư vấn tại IKON Commodities tại Sydney, nhận định.
Thu hoạch đậu nành ở Roachdale, Indiana, Mỹ ngày 8/11/2019. Ảnh: Reuters
Indonesia và Bangladesh đã hành động. Nguồn tin từ hai thương nhân ngũ cốc tại Singapore của Reuters cho hay các nhà máy xay xát bột mì Indonesia đã mua khoảng 250.000 tấn lúa mì Mỹ kể từ tháng 7. Hiệp hội lúa mì nước này đã ký biên bản ghi nhớ mua một triệu tấn từ Washington hàng năm, như một phần của các cuộc đàm phán thương mại nhằm đạt được mức thuế quan thấp hơn. Năm ngoái, nước này bán được 693.000 tấn cho Indonesia.
"Giá đóng vai trò then chốt vì đây là các thỏa thuận riêng giữa các nhà máy xay xát, nhưng việc mua được một triệu tấn lúa mì Mỹ sẽ không phải vấn đề với chúng tôi", một quan chức hiệp hội cho biết.
Bangladesh đã phê duyệt nhập khẩu khoảng 220.000 tấn lúa mì Mỹ. Trước đó, hôm 20/7, nước này cam kết mua 700.000 tấn hàng năm để tăng quan hệ thương mại.
Hàng loạt quốc gia Đông Nam Á khác cũng nêu kế hoạch tương tự. Đầu tháng 6, các doanh nghiệp Việt đã ký loạt thỏa thuận ghi nhớ trị giá gần 3 tỷ USD để mua các loại nông, lâm, thủy sản của Mỹ.
Trong khi đó, giới thương nhân ước tính Thái Lan sẽ mua hơn một triệu tấn ngô dùng làm thức ăn chăn nuôi, thay cho nguồn cung hiện tại từ Biển Đen và các nước châu Á khác. Nhu cầu của Philippines có thể cao hơn, lên đến 3,3 triệu tấn.
Ngoài ra, sau khi công bố thỏa thuận thương mại ngày 1/8, Bộ Tài chính Thái Lan cho biết nước này sẽ nhập khẩu tới 2 triệu tấn đậu nành từ Mỹ. Tuy nhiên, kế hoạch chi tiết vẫn chưa được tiết lộ.
Giới quan sát đang theo dõi các thỏa thuận liên quan đến nông sản giữa Washington và Bắc Kinh. Đây là phép thử quan trọng để biết Mỹ có giành lại được vị thế cho nông sản của họ tại châu Á hay không.
Trung Quốc là thị trường lớn nhất, chi 29,25 tỷ USD mua nông sản từ nền kinh tế lớn nhất thế giới vào năm ngoái. Con số này giảm hơn 25% so với mức đỉnh 40 tỷ USD năm 2022, do Bắc Kinh đang áp thuế đậu tương và nhiều mặt hàng nông nghiệp khác của Washington.
Gần đây, Tổng thống Trump thúc giục Trung Quốc tăng mua gấp 4 lần lượng đậu nành. Trong khi năm ngoái, nước này đã chi 12,8 tỷ USD mua đậu nành Mỹ, chiếm khoảng một nửa tổng kim ngạch xuất khẩu.
Nhà đàm phán thương mại cấp cao của Trung Quốc Lý Thành Cương sẽ đến Washington tuần này để hội đàm với các quan chức Mỹ. Không loại trừ khả năng Trung Quốc sẽ tăng chi tiêu cho nông sản Mỹ so với kim ngạch năm ngoái.
Nhập khẩu bột đậu nành (xanh lá), lúa mì (cam), ngô (xanh dương) từ Mỹ của châu Á 15 năm gần đây, Đơn vị: 1000 tấn. Nguồn: Reuters
Trên bình diện chung, nông sản Mỹ không chỉ lợi thuế nhờ áp lực thuế quan của ông Trump. Theo chuyên gia, giá cả cũng rất cạnh tranh. "Điều quan trọng không kém là giá lúa mì, ngô và bột đậu nành của Mỹ vốn rẻ hơn so với nguồn cung từ các nhà xuất khẩu đối thủ", Ole Houe tại IKON Commodities cho biết.
Ba nhà buôn Australia ước tính có thể mất doanh số vài trăm nghìn tấn ngũ cốc tại thị trường Indonesia khi quốc gia vạn đảo chuyển sang mua nhiều hàng Mỹ hơn. Cục Thống kê Australia cho biết nước này xuất khẩu 3 triệu tấn lúa mì sang Indonesia năm 2024.
"Nếu doanh số bán sang Indonesia hoặc Bangladesh giảm, số lúa mì đó có thể sẽ được chuyển đến những nơi xa hơn", Tobin Gorey, người sáng lập công ty tư vấn hàng hóa Cornucopia tại Australia, cho biết.
Riêng tại Trung Quốc, cạnh tranh có phần thách thức hơn vì nước này đang ngày càng mua nhiều sản phẩm nông nghiệp từ Mỹ Latinh. Thị phần nông sản Mỹ trong tổng kim ngạch nhập khẩu nước này đã giảm từ 20% hồi 2016 xuống 12% năm vào năm ngoái. Trong khi đó, thị phần của Brazil tăng từ 14% lên 22%.
Ngoài ra, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới cũng đang nỗ lực cắt giảm phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu. Vào tháng 4, Bắc Kinh công bố kế hoạch giảm 10% lượng bột đậu nành trong thức ăn chăn nuôi vào năm 2030. Động thái này có thể cắt giảm khoảng 10 triệu tấn nhập khẩu hàng năm, tương đương gần một nửa lượng xuất khẩu đậu nành của Mỹ sang Trung Quốc vào năm ngoái.
Phiên An (theo Reuters)
