Tổng thống Mỹ Donald Trump thường tự hào về nguồn thu nhờ loạt thuế quan đã áp hàng nhập khẩu năm nay. "Hàng nghìn tỷ USD đang chảy vào đất nước chúng ta. Nếu không có thuế quan, chúng ta sẽ là một nước rất nghèo và bị mọi quốc gia khác trên thế giới, cả bạn lẫn thù, lợi dụng", ông tuyên bố hôm 3/9.
Tuy nhiên, đã có hai tòa án cho rằng nhiều quyết định áp thuế của ông là bất hợp pháp. Hồi tháng 5, Tòa thương mại liên bang đặc biệt tại New York phán quyết Tổng thống đã vượt quá thẩm quyền khi áp các mức thuế này.
Tuần trước, Tòa Phúc thẩm liên bang khu vực Washington giữ nguyên phần lớn phán quyết, cho rằng nhiều loại thuế nhập khẩu của ông Trump bất hợp pháp. Đồng thời, cơ quan này cho phép duy trì thuế đến ngày 14/10 để chính quyền có cơ hội nộp đơn kháng cáo lên Tòa án Tối cao.
Tổng thống Donald Trump tại Nhà Trắng ngày 6/8. Ảnh: AP
Trong trường hợp Tòa án Tối cao đồng tình với Tòa Phúc thẩm, chính phủ liên bang có thể phải hoàn trả phần lớn số thuế đã thu của các công ty nhập khẩu vào Mỹ. Vậy ai sẽ được hoàn và quy trình thế nào?
Theo các chuyên gia, người dân Mỹ - đối tượng gánh chịu giá hàng hóa tăng vì thuế quan nhưng gần như chắc chắn sẽ không được hưởng lợi. Thay vào đó, khoản hoàn thuế sẽ chỉ trả lại cho các doanh nghiệp đã trực tiếp nộp thuế.
Luật sư thương mại Luis Arandia tại hãng luật Barnes & Thornburg cho biết nhà nhập khẩu là người điền tờ khai hải quan, nên có trách nhiệm pháp lý phải nộp thuế và phí. "Họ sẽ là những người duy nhất có tư cách pháp lý để đòi lại tiền", ông giải thích.
Nhưng với họ, mọi chuyện cũng sẽ không dễ dàng. Vào tháng 5, khi Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ phán quyết việc ông Trump sử dụng Đạo luật Quyền Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để áp thuế là bất hợp pháp, luật sư thương mại Thomas Beline tại Cassidy Levy Kent lập tức nhận được hàng loạt cuộc gọi từ khách hàng hỏi khi nào được lấy lại tiền.
Ông trả lời ngắn gọn: "Đừng hy vọng". Thay vào đó, ông tư vấn khách hàng chủ động nộp đơn khiếu nại hành chính lên Cơ quan Hải quan và Biên phòng Mỹ về các khoản thuế đã nộp. Việc này về cơ bản nhằm ngăn cho các khoản thuế đó được quyết toán hoàn toàn, giúp quá trình xin hoàn thuế sau này dễ dàng hơn.
Đến khi vụ việc đi đến Tòa án Tối cao, Ted Murphy, Đồng lãnh đạo nhóm thương mại quốc tế tại hãng luật Sidley Austin cho rằng: "Câu hỏi là bạn phải làm gì để được hoàn thuế". Theo ông, khó có việc chính phủ tự động hoàn tiền cho doanh nghiệp. Vì vậy, khả năng là doanh nghiệp phải nộp đơn cho Cơ quan Hải quan và Biên phòng để xin hoàn thuế.
"Chính phủ có thể yêu cầu tòa án phê duyệt quy trình hoàn thuế hành chính, trong đó các nhà nhập khẩu phải chủ động yêu cầu hoàn thuế", ông chỉ ra khả năng cao nhất. Chuyên gia Clinton Yu tại Barnes & Thornburg khuyến nghị các nhà nhập khẩu "sắp xếp hồ sơ chứng từ đầy đủ nếu muốn đảm bảo được hoàn thuế".
Ngoài ra, còn kịch bản doanh nghiệp sẽ phải khởi kiện để được hoàn thuế. "Chính phủ cũng có thể cho rằng phán quyết của tòa án chỉ áp dụng cho các nguyên đơn được nêu tên, do đó yêu cầu các nhà nhập khẩu tự nộp đơn kiện", ông chỉ ra.
Tính đến ngày 24/8, các doanh nghiệp Mỹ đã trả hơn 210 tỷ USD tiền thuế thu theo các sắc lệnh sử dụng IEEPA của Tổng thống. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent ước tính có thể thu được tổng cộng trên 500 tỷ USD năm nay. Luật sư thương mại Luis Arandia tại Barnes & Thornburg nhận định việc hoàn hàng trăm tỷ USD cho hàng nghìn doanh nghiệp sẽ là "nỗ lực hành chính lớn nhất trong lịch sử chính phủ Mỹ".
Nhiều vấn đề khác cũng không đơn giản. Ted Murphy nói chưa rõ chính phủ có phải trả lãi với số tiền thuế được phán là thu sai hay không. Ngoài ra, chính quyền Trump cũng có thể phản đối. Tổng thống từng tuyên bố không muốn trả lại số tiền này, thậm chí viết trên mạng xã hội hồi tháng 8 rằng việc đó sẽ khiến Mỹ "rơi vào 1929 một lần nữa, một cuộc Đại Khủng hoảng!".
Bởi lẽ, các khoản hoàn thuế cũng sẽ đảo ngược nguồn thu mà Tổng thống đã trông cậy để bù đắp chi phí cho "Đạo luật To đẹp" mà ông ký ngày 4/7. Ông Trump cảnh báo, điều đó có thể "hủy hoại hoàn toàn nước Mỹ".
Brent Skorup, chuyên gia pháp lý tại Viện Cato dự báo nếu chính quyền thua kiện, đội ngũ của tổng thống sẽ lập tức viện đủ lý do để chứng minh việc hoàn thuế cho tất cả là bất khả thi. "Sẽ có rất nhiều vụ kiện liên quan đến bản chất và đối tượng được hoàn thuế. Tôi cho rằng chính quyền sẽ đưa ra đủ loại phản đối", ông nói. Bộ Tài chính từ chối bình luận về cách thức xử lý khi có phán quyết bất lợi từ Tòa án Tối cao.
Phiên An (theo AP, CNN)
