“Christo đã sống hết mình, sống trọn vẹn với cuộc đời, không chỉ mơ về những điều không tưởng mà còn hiện thực hóa chúng” – phát ngôn chính thức từ văn phòng đại diện của cố nghệ sĩ – người vừa qua đời vào ngày 31 tháng 5 vừa qua. Thế giới mất đi một nghệ sĩ tài năng, người đã cống hiến cả cuộc đời mình cho nghệ thuật sắp đặt. Dưới đây là những “đứa con tinh thần” mà Christo cùng người vợ quá cố của mình đã tạo nên trong suốt hành trình “hiện thực hóa những điều không tưởng”.
Từ những lon sơn nhỏ cho ra đời những kiệt tác kinh điển
Christo và Jeanne-Claude đang tìm kiếm địa điểm thích hợp cho dự án The Mastaba tháng Hai năm 1982. Ảnh: Wolfgang Volz © 1982 Christo
“Tôi sinh ra ở Bulgaria và đã trốn khỏi đất nước Cộng sản Stalin khi ấy vào ngày 10 tháng Một năm 1957”, Christo từng chia sẻ trong một bộ phim. “Và sau đó thì tôi gặp Jenne-Claude tháng Mười Một một năm sau đó, cả hai đã tìm thấy một nửa của nhau”.
“Chúng tôi sống ở Paris trong những năm 58 tới 64. Tôi nghèo tới nỗi không có nổi lấy một xưởng vẽ và chỉ có vỏn vẹn một căn phòng, phải bắt tay vào làm việc từ những lon sơn nhỏ, thậm chí là lon thiếc sơn công nghiệp rồi chuyển sang những chiếc thùng nhỏ khác nữa. Và rồi khi bắt tay vào những chiếc thùng thực sự, tôi phải thuê một garage bên ngoài thủ đô Paris”.
Sau sự ra đi của người vợ Jeanne-Claude năm 2009, Christo vẫn tiếp tục con đường nghệ thuật dang dở của người bạn đồng hành. Năm 2016, ông hoàn thành tác phẩm ‘The Floating Piers’ trên hồ Iseo, một dự án mà cặp vợ chồng từng có chung ý tưởng từ những năm 1970. Năm 2018, ‘The London Mastaba’, một tác phẩm sắp đặt nổi trên hồ Serpentine tại London được làm từ 7000 thùng dầu và là công trình lớn ngoài trời đầu tiên của nghệ sĩ tại Anh quốc… Và cùng nhìn lại những tác phẩm đã gắn liền với cặp vợ chồng sinh cùng ngày và cùng chung quan điểm sống: “Cái đẹp, khoa học và nghệ thuật sẽ luôn chiến thắng”.
1. Wall of Oil Barrels – The Iron Curtain (Bức màn sắt), Rue Visconti, Paris, 1961-62
Ảnh: Jean-Dominique Lajoux © 1962 Christo
Đây là một trong những tác phẩm đầu tay của cặp vợ chồng nghệ sĩ Christo và Jeanne-Claude trong bối cảnh tình hình Châu Âu không ổn định. Căng thẳng leo thang trong thành phố với cuộc biểu tình cho nền độc lập của Algeria bị cảnh sát đàn áp, ước tính 32 tới 325 người chết.
Bức tường từ 89 thùng dầu kim loại đã chặn ngang con phố hẹp nhằm phản đối việc xây dựng Bức tường Berlin lúc bấy giờ. Tấm Màn sắt đã khiến cả con phố tại Rue Visconti bị phong tỏa và cản trở giao thông trong khoảng 8 giờ đồng hồ.
Dự án này đã không được cấp phép tuy nhiên vẫn tiếp tục thực hiện cho tới khi cảnh sát yêu cầu tháo dỡ.
Xem thêm: Nghệ thuật sắp đặt đô thị
2. Wrapped Coast (Bao trọn bờ biển dài), Little Bay, Sydney, Úc – 1969
Ảnh: Jean-Dominique Lajoux © 1962 Christo
Phải mất 10 tuần kể từ tháng Mười năm 1969, hơn 2,4 km đường bờ biển tại Sydney được bọc trong hơn 92.900m2 loại vải chống xói lở và được buộc vào những vách đá với hơn 56,3km dây thừng polypropylene.
Để thực hiện công trình đồ sộ này, 15 thợ leo núi chuyên nghiệp cùng 110 công nhân dưới sự chỉ đạo của một thiếu tá đã nghỉ hưu từ Quân đoàn Kỹ sư Quân đội đã làm việc trong suốt bốn tuần chỉ để hoàn thành việc bọc đường bờ biển.
Dự án được thực hiện sau khi được sự cho phép từ Bệnh viên Prince Henry. Tuy nhiên trong quá trình bọc vải đã gặp phải khó khăn khi một cơn bão lớn khiến tấm vải bị rách trong khi hoàn thiện.
3. Valley Curtain (Thung lũng Rèm), Rifle, Colorado – 1972
Ảnh: Wolfgang Volz © 1972 Christo
Với sự miệt mài trong suốt 28 tháng, Christo và vợ cùng với sự hợp tác của rất nhiều nhà thiết kế, thợ xây dựng và sinh viên đã làm nên một bức màn chắn khổng lồ màu cam giữa hai ngọn núi tại Colorado.
Thung lũng Rèm này dài tới 381m và treo lơ lửng ở độ cao 111m. Để cố định được tấm rèm tránh tác động từ các yếu tố tự nhiên, Christo, Jeanne-Claude cùng các cộng sự đã phải thiết kế sợi cáp dài tới 417m, nặng tới 61 tấn và neo giữ vào 864 tấn nền bê tông.
Sợi cáp cuối cùng được cố định vào lúc 11 giờ sáng ngày 10 tháng Tám năm 1972, giúp tấm rèm đứng vững trong 28 tiếng đồng hồ.
Để bắt đầu tác phẩm này, Christo đã phải đi quan trắc 11 thung lũng khác nhau trước khi lựa chọn Rifle Gap làm điểm đặt chân.
4. Surrounded Islands (Đảo viền), Vịnh Biscayne, Florida – 1983
Ảnh: Wolfgang Volz © 1983 Christo
Cặp đôi nghệ sĩ đã sử dụng 603.807m2 vải hồng woven polypropylene để bao quanh hòn đảo nhân tạo trong vịnh Biscayne. Vật liệu được gia cố trên những khung sào cố định với sự giám sát của 120 người trên những chiếc bè nổi.
Chỉ trong vòng hai tuần, công trình đã được hoàn thành, tạo nên một bức tranh sinh động, hòa quyện giữa màu xanh của nền trời, xanh ngọc của nước biển và màu hồng rực rỡ của những thước vải.
Mặc dù chỉ tồn tại thời gian ngắn và bị gỡ bỏ sau đó, tuy nhiên mọi cảnh quan vẫn không bị thay đổi, thậm chí còn tốt hơn so với ban đầu khi nhóm nghiên cứu của Christo đã trục vớt khoảng 40 tấn rác trôi nổi và trôi dạt trên các hòn đảo tại đây.
Tác phẩm của cố nghệ sĩ đã để lại ấn tượng mạnh mẽ trong lịch sử văn hóa của thành phố và đưa nền nghệ thuật của Miami lên một tầm cao mới.
5. The Gates, Central Park, New York – 2005
Ảnh: Wolfgang Volz © 2005 Christo and Jeanne-Claude
The Gates là dự án nghệ thuật công cộng được bộ đôi nghệ sĩ thực hiện từ 7.503 chiếc ‘cổng’ làm từ nhựa vinyl và kéo dài tới 37 km, dọc theo Công viên Trung tâm tại New York.
Để làm nên công trình này, Christo đã phải huy động 600 nhân công lắp đặt cổng với nhóm giám sát, tháo dỡ công trình có tới 300 người.
Những cánh cổng hình chữ nhật màu vàng nghệ được thiết kế mô phỏng theo mạng lưới đô thị của thành phố và những tấm vải bay trong gió giúp du khách có thể tản bộ dưới bóng của cổng vàng.
Mặc dù được trưng bày trong 15 ngày, từ ngày 12 tháng Hai tới 27 tháng Hai tuy nhiên tác phẩm đã thu hút tới 99.000 lượt khách thăm quan chỉ trong 24 giờ.
Xem thêm: ” Draper” nghệ thuật sắp đặt nơi công cộng
6. The Floating Piers (Cầu nổi), Hồ Iseo, Italy – 2016
Ảnh: Wolfgang Volz © 2016 Christo
Thiếu đi sự đồng hành của người vợ, người bạn tri kỉ, tuy nhiên Christo vẫn tiếp tục con đường và dự định cả hai đã ấp ủ từ những năm 1970. The Floating Piers là một trong những dự án nghệ thuật sắp đặt tầm cỡ nhất được hoàn thành bởi hệ thống mô đun floating dock với 226.000 hộp trụ PE cùng 70.000 m2 vải bọc phía trên. Những tấm vải tạo nên con đường nổi trên mặt hồ, nối Sulzano, Monte Isola và đảo San Paolo.
Tác phẩm được trưng bày trong 16 ngày, với tấm thảm vàng óng ánh trên bến cảng, trải dài 3km, giúp du khách có thể đi bộ từ bến cảng tới một số hòn đảo hoặc tận hưởng khung cảnh tuyệt đẹp từ trên sườn núi.
7. London Mastaba, Serpentine Lake, London – 2018
Ảnh: Wolfgang Volz
Công trình đồ sồ đầu tiên được trưng bày ngoài trời của cặp nghệ sĩ được trưng bày ở Anh với 7.506 thùng dầu nằm nổi bật trên hồ Serpentine theo phong cách Mastaba. Cả hai đã cùng đeo đuổi hình dạng của những lăng mộ mastaba hình thang, là di tích rõ ràng của giới quý tộc Ai Cập. Và hơn hết mastaba cũng như kim tự tháp thể hiện nghệ thuật sắp đặt tuyệt đối của người Ai Cập cổ đại, phản ánh nền văn minh rực rỡ Lưỡng Hà.
The London Mastaba có nhiều nét tương đồng với một tác phẩm khác được trưng bày trong buổi triển lãm của Christo và Jeanne-Claude tại Serpentine Galleries vào ngày 19 tháng Sáu năm 2018.
Được sơn màu chủ đạo đỏ, xanh và màu hoa cà, London Mastaba là sự phản ánh rõ nét trường phái Ấn Tượng, phản chiếu hiệu ứng ánh sáng, màu sắc với nước và các hoạt động trên hồ của người dân.
8. Công trình còn dang dở Mastaba ở Abu Dhabi (chưa được thực hiện)
Ảnh: Wolfgang Volz © 1979 Christo
Ở tuổi 83, Christo vẫn chưa bao giờ ngừng thực hiện giấc mơ của mình – dự án đầy tham vọng cùng người vợ quá cố: một mastaba cao 150 mét giữa sa mạc Abu Dhabi.
Christo cùng người vợ của mình đã bắt đầu tìm kiếm những miền đất hứa, những địa điểm tiềm năng từ năm 1977 và nếu được thực hiện, đây sẽ là tác phẩm nghệ thuật sắp đặt cố định duy nhất và lớn nhất thế giới của hai vợ chồng.
Số lượng thùng dầu ước tính vào khoảng 410.000 thùng với dự kiến tám màu khác nhau, tạo hiệu ứng lấp lánh hay thấy trong kiến trúc Hồi giáo.
Biên dịch | Vũ Hương (Nguồn Dezeen)
