Nữ sinh cho hay ban đầu tính đăng ký các nguyện vọng ở hai trường kinh tế tại Hà Nội. Em đã nộp chứng chỉ IELTS 7.0 để xét kết hợp điểm thi tốt nghiệp THPT. Thế nhưng, khi chỉ đạt 22,5 điểm tổ hợp D01 (Toán, Văn, Anh) - mức dưới kỳ vọng, Thanh phải tính toán lại nguyện vọng. Nữ sinh đăng ký quy đổi IELTS ở nhiều trường hơn, sử dụng cả điểm học bạ để xét tuyển.
Rải hơn 20 nguyện vọng vào 6 trường, Thanh tự tính điểm xét tuyển sau khi cộng điểm ưu tiên và điểm thưởng là 25 đến 27,9, tùy trường.
"Em chưa bao giờ nghĩ điểm xét của mình lại vượt xa điểm thi đến vậy, có trường vượt tới hơn 5,5 điểm", Thanh nói.
Việt Quốc ở Ninh Bình từng lo khó đỗ ngành Quan hệ quốc tế hay Ngôn ngữ Anh của các trường công lập top giữa trở lên do chỉ đạt hơn 20 điểm thi tốt nghiệp THPT. Nhưng sau đó, với tổng điểm học bạ ba năm đạt 24,92 cùng IELTS 6.5, Quốc cũng đỗ được nguyện vọng phù hợp với điểm xét ở mức 26,25, cao hơn 0,15 so với điểm chuẩn.
Tình trạng trên khá phổ biến trong mùa tuyển sinh năm nay, theo một số chuyên gia tuyển sinh. Ông Khang, lãnh đạo một đại học ở phía Bắc, kể có thí sinh đạt 23 điểm thi tốt nghiệp nhưng đỗ trường A với điểm chuẩn lên tới 27. Tuy nhiên, em này lại trượt trường B dù điểm chuẩn chỉ 24.
"Với cách tính như năm nay, điểm chuẩn ở một số trường đã bị làm méo mó, không còn đơn thuần là điểm thi thực chất của thí sinh", ông Khang nói.
Ông chỉ ra ba lý do dẫn đến thực trạng trên. Đầu tiên là chính sách cộng điểm thưởng cho thí sinh khác nhau giữa các trường, dẫn đến điểm xét tuyển và điểm chuẩn khác nhau.
Ví dụ, nhiều trường chỉ quy đổi, chứ không cộng điểm khuyến khích cho thí sinh có chứng chỉ quốc tế khi xét kết hợp với điểm thi tốt nghiệp. Nhưng số khác cộng tối đa 3/30 điểm.
Như tại trường Đại học Thương mại, một em có IELTS 6.0 sẽ được quy đổi thành 10 điểm môn tiếng Anh, rồi tiếp tục được cộng 2 điểm thưởng.
Đại học Ngoại ngữ, Đại học Huế tương tự. Hai ngành của trường này lấy điểm chuẩn 30/30 dù cả nước không có thí sinh nào đạt điểm thi tốt nghiệp tuyệt đối ở tổ hợp Toán, Văn, Ngoại ngữ.
Thí sinh thi tốt nghiệp THPT năm 2025. Ảnh: Thanh Tùng
Lý do thứ hai ông Khang đưa ra là cách quy đổi điểm chứng chỉ quốc tế giữa các trường có độ chênh lệch lớn.
Ví dụ, trong các nhóm trường top đầu khối Kinh tế, với mức IELTS 5.5, Đại học Ngoại thương không quy đổi; Đại học Kinh tế quốc dân xét thành 8 điểm môn Tiếng Anh, Học viện Ngân hàng 8,5, Học viện Tài chính 9 và Thương mại 10.
Bảng quy đổi điểm IELTS của hơn 70 đại học
Một nguyên nhân khác, là do khi xây dựng công thức quy đổi điểm tương đương, nhiều trường tính toán để ưu tiên các phương thức mình mong muốn như xét học bạ, điểm thi đánh giá năng lực, hồ sơ...
"Điều này đẩy điểm chuẩn theo kết quả thi tốt nghiệp THPT lên cao", ông nói. "Khi nhìn vào điểm chuẩn các trường công bố, nhiều người nghĩ đạt 27 điểm thi tốt nghiệp mới đỗ ngành X của trường Y. Nhưng số thí sinh đạt điểm thi tốt nghiệp đúng mức này có thể chỉ vài chục em, thậm chí vài em".
Ông Bùi Văn Công, giáo viên luyện thi đánh giá năng lực tại TP HCM và ông Đạt, Trưởng phòng Đào tạo một trường phía Nam, đồng tình.
Ông Công cho rằng việc quy đổi điểm giữa các phương thức làm kết quả trở nên khó lường hơn với cả các trường và thí sinh.
"Chỉ riêng độ khó đề thi tốt nghiệp đã không đồng nhất giữa các môn, dẫn đến điểm xét tuyển của các khối chênh lệch nhau đáng kể. Đây mỗi trường lại có mỗi công thức quy đổi với mức chênh lệch khác nhau", thầy Công nói.
Phân tích kỹ hơn, ông Đạt cho biết mục đích của Bộ khi yêu cầu quy đổi điểm tương đương giữa các phương thức là nhằm đảm bảo sự công bằng giữa các phương thức xét tuyển. Tuy nhiên, thực tế có muôn hình vạn trạng công thức quy đổi, mỗi trường mỗi kiểu. Muốn ưu tiên một phương thức nào hơn, trường vẫn có thể đặt hàm quy đổi với hệ số có lợi cho phương thức đó.
Mặt khác, điểm đánh giá năng lực và học bạ năm nay cao hơn mọi năm, khi ràng buộc trong công thức quy đổi, điểm chuẩn của phương thức thi tốt nghiệp THPT cũng bị đẩy lên cao.
Ông ví dụ trường X quy định 24 điểm học bạ tương đương 20 điểm thi tốt nghiệp và 650 điểm đánh giá năng lực. Khi lọc ảo, trường xác định điểm chuẩn tốt nghiệp là 20, số lượng thí sinh trúng tuyển bằng học bạ và đánh giá năng lực quá nhiều dẫn đến vượt chỉ tiêu, trường buộc phải đẩy mức trúng tuyển lên 21-22. Cứ như vậy, điểm chuẩn xét bằng kết quả thi tốt nghiệp tăng cao nhưng thực tế số lượng thí sinh trúng tuyển bằng phương thức này không nhiều.
Cũng theo ông Đạt, thực trạng điểm thi thấp nhưng điểm chuẩn cao còn do việc mở rộng tổ hợp xét tuyển. Nhiều trường chỉ quy định 1-2 môn chính, còn lại thí sinh có thể tự chọn môn có điểm tốt nhất. So với việc chỉ có 4 tổ hợp bắt buộc ở mỗi ngành như những năm trước, việc số lượng tổ hợp tăng lên gấp đôi, ba và linh hoạt chọn môn khiến điểm xét tuyển cũng tốt hơn.
Những thực tế trên cũng lý giải việc điểm chuẩn khối ngành Y, Dược giảm, bởi đa số trường khối này chỉ xét kết quả thi tốt nghiệp THPT, dùng vài tổ hợp hạn chế, chủ yếu là B00 (Toán, Hóa, Sinh).
Một chuyên gia tuyển sinh cho rằng Bộ có thể giảm tình trạng trên từ năm sau bằng cách siết việc cộng điểm khuyến khích, tương tự cộng điểm ưu tiên khu vực, đối tượng.
"Ba năm nay, Bộ đã siết việc cộng điểm ưu tiên theo hướng thí sinh có điểm thi càng cao thì điểm ưu tiên càng giảm, nhằm đảm bảo công bằng", ông nói. "Giờ việc cộng điểm thưởng tối đa 3/30 tưởng chừng là siết chặt lại nhưng thực tế lại khiến nở rộ".
Ông cho rằng mức 3/30 là nhiều. Bộ có thể yêu cầu các trường siết tiêu chí, mức điểm cộng để điểm xét tuyển và điểm chuẩn thực chất, sát với điểm thi của thí sinh hơn.
Dương Tâm - Lệ Nguyễn
*Tên một số thí sinh, chuyên gia thay đổi
