Hùng, 24 tuổi, đang học thạc sĩ ngành Hóa học, Đại học Nebraska-Lincoln. Như bao người trẻ, một trong những việc đầu tiên Hùng làm mỗi sáng thức dậy là kiểm tra thư từ trên điện thoại.
Và gần như sáng nào, Hùng cũng đọc được dòng chữ đã nằm lòng suốt gần nửa năm nay - "Thank you for your application" (Cảm ơn vì đã ứng tuyển), lời mở đầu mặc định của những email báo trượt.
Dự kiến tốt nghiệp cuối năm nay, nhưng từ đầu tháng 7, Hùng đã bắt đầu rải hồ sơ ở các vị trí liên quan chuyên ngành, từ nhà hóa học, kỹ thuật viên phòng thí nghiệm, tới người nghiên cứu và phát triển sản phẩm. Số email báo đỗ hiện vẫn là 0, nhưng tổng lượng đơn mà Hùng gửi đi đã lên tới hơn 1.000.
Số này nghe có vẻ "khủng khiếp", nhưng theo Hùng là không hiếm trong bối cảnh hiện tại ở Mỹ.
"Trước khi bắt đầu rải đơn, tôi đã nghiên cứu thị trường và đặt kỳ vọng thấp. Nhưng sau đó vẫn không tránh khỏi cảm giác nghi ngờ về bản thân", Hùng nói.
Thảo, tốt nghiệp thạc sĩ Công nghệ và phương tiện giảng dạy với điểm trung bình (GPA) tuyệt đối 4.0 từ Đại học Columbia, cũng trải qua cảm giác "khủng hoảng" khi tìm việc hồi đầu năm. Dù lọt top 10 sinh viên xuất sắc của ngôi trường Ivy League, cô vẫn phải gửi đơn đi hàng trăm nơi trong suốt 5 tháng. Lĩnh vực xây dựng chương trình giảng dạy mà Thảo hướng tới rất cạnh tranh, khi khoảng 60% ứng viên đều có bằng thạc sĩ.
Còn Tùng, 23 tuổi, tốt nghiệp cử nhân ngành Khoa học máy tính hồi tháng 5, tự nhận mình may mắn hơn nhiều người. Tùng gửi hồ sơ tới hơn 300 nơi tuyển Kỹ sư phần mềm suốt ba tháng và đã tính tới việc học tiếp lên thạc sĩ để được ở lại.
"Công ty đầu tiên gửi lời mời làm việc, mình nhận lời luôn vì đã mệt, và cũng may mắn là điều kiện làm việc khá tốt", Tùng nói.
Khuôn viên Đại học Carnegie Mellon, Mỹ. Ảnh: Carnegie Mellon University Fanpage
Thị trường việc làm tại Mỹ đã ảm đạm suốt một năm nay, khiến sinh viên quốc tế lao đao. Số lượng công việc cần tuyển đang ở mức thấp nhất kể từ năm 2014, nếu không tính giai đoạn đầu đại dịch Covid-19. Thậm chí, Cục Thống kê Lao động Mỹ từng dự đoán số việc làm mới của tháng 5 và 6 vào khoảng gần 150.000, nhưng con số thực chỉ bằng 1/10.
Trong khi đó, số du học sinh đến Mỹ lên tới hơn 1,18 triệu - cao nhất mọi thời. Riêng du học sinh Việt Nam khoảng 25.600, cũng đông nhất từ trước đến nay.
Theo các chuyên gia kinh tế, lạm phát cùng những chính sách thuế thay đổi liên tục của chính quyền khiến nhiều công ty không còn thoải mái tuyển dụng như trước. Họ tính toán rất thận trọng các chi phí và chỉ tuyển những vị trí quan trọng, theo Heather Long, nhà kinh tế trưởng tại ngân hàng Navy Federal Credit Union, trao đổi với tờ NBC.
Không chỉ vậy, AI đang dần xâm chiếm và thay thế nhiều công việc tại các doanh nghiệp. Từ đầu năm tới nay, các nhà tuyển dụng Mỹ đã tuyên bố cắt giảm hơn một triệu việc làm, trong đó có Amazon, sa thải khoảng 14.000 vị trí để chuẩn bị áp dụng AI trong hệ thống. Điều này khiến nhiều lao động có kinh nghiệm phải quay lại cạnh tranh cùng sinh viên mới ra trường.
Ngoài lý do trên, sinh viên nước ngoài, bao gồm cả Việt Nam, vốn chịu thiệt thòi về vấn đề thị thực khi phải cạnh tranh với sinh viên bản địa.
Hiện, phần lớn du học sinh ở Mỹ thuộc diện visa du học F-1. Để được ở lại làm việc lâu dài sau tốt nghiệp, họ cần tìm một công ty sẵn sàng bảo lãnh cho mình chuyển qua diện visa H-1B - thị thực dành cho lao động nước ngoài làm việc trong một ngành nghề chuyên môn.
Theo Tùng, thị trường vốn đã không có đủ việc, nhưng cơ hội của du học sinh còn ít hơn. Đó là bởi số công ty sẵn sàng thực hiện các thủ tục pháp lý để bảo lãnh thị thực cho nhân viên nước ngoài ít hơn nhiều so với số từ chối.
Việc này cũng dẫn tới một nghịch lý mà Tùng thấy khi rải đơn: dù các công ty, tập đoàn lớn rất cạnh tranh, ứng viên nước ngoài vẫn "đâm đầu" vào những nơi này, bởi nhiều công ty nhỏ và tầm trung tự động loại hồ sơ ứng tuyển có yếu tố quốc tế.
Chính sách mới về visa H-1B, đặc biệt là đề xuất về mức phí bảo lãnh cao lên tới 100.000 USD cho nhân sự đến từ nước ngoài, cũng khiến nhiều nơi e dè.
Khi vào các vòng phỏng vấn, Hùng thấy nhiều công ty còn hiểu nhầm chính sách này, nói thẳng rằng họ không có đủ khoản phí đó. Dù Hùng đã giải thích quy định này không áp dụng với du học sinh đang học tại Mỹ (tức là đang ở diện F-1), các công ty vẫn từ chối.
10 đại học Mỹ dẫn đầu về tỷ lệ nhận thẻ xanh của sinh viên quốc tế
Ngoài những thách thức từ thị trường, du học sinh Việt nhìn chung còn mắc một số lỗi chủ quan khi xin việc, theo anh Vũ Anh Tuấn, quản lý kỹ thuật tại Quora, người đã làm huấn luyện nghề nghiệp hơn 10 năm.
Phổ biến nhất là tư duy "rải CV đại trà", dẫn đến bị loại ngay từ vòng lọc do thiếu sự phù hợp. Không ít CV chỉ liệt kê kỹ thuật chung chung, thay vì nhấn mạnh tác động thực tế (ví dụ như "giúp giảm 30% lượng yêu cầu hỗ trợ" hay "cải thiện hiệu suất 20%"). Bắt đầu quá muộn thay vì đi thực tập sớm là rào cản tiếp theo.
Anh Tuấn tin rằng các ứng viên nên chia mục tiêu nộp đơn thành ba nhóm. Thứ nhất là công ty tài trợ H-1B thường xuyên. Thứ hai là start-up hoặc công ty tầm trung, thường không nhiều suất tài trợ nhưng dễ quyết định nhanh nếu ứng viên có hồ sơ thuyết phục. Cuối cùng là việc làm diện hợp đồng để chứng minh năng lực với nhà tuyển dụng, xây dựng niềm tin trước để thuyết phục họ tài trợ thị thực.
Nhưng dù chiến lược nào, ứng viên cần kết nối với người trong công ty, cựu sinh viên và cố vấn để tăng cơ hội được giới thiệu và lọt vào vòng phỏng vấn.
Đây cũng là cách của Thảo sau khi gửi 3-4 đơn mỗi ngày nhưng chỉ nhận được 2 lời mời phỏng vấn sau hai tháng. Thảo chủ động liên lạc và tìm cơ hội từ người hướng dẫn, giáo sư, đồng nghiệp cũ - những người sẵn sàng xác nhận năng lực và đạo đức nghề nghiệp. Cách này góp phần giúp Thảo tìm được việc như ý tại ngôi trường mình đã theo học thạc sĩ.
Thảo cho rằng du học sinh nên học cách đo lường và tích lũy ảnh hưởng của mình trong mọi công việc, đồng thời điều chỉnh từng hồ sơ cho phù hợp với yêu cầu của nơi ứng tuyển. Một số cách khác là đặt mục tiêu sớm cho bản thân, thường xuyên nhìn lại và thay đổi chiến lược...
Khi ngày tốt nghiệp đang tới gần, Hùng vẫn tích cực gửi hồ sơ. Đặc thù ngành vốn không có nhiều cơ hội ở những hội chợ việc làm, Hùng phải mở rộng tìm kiếm trên các nền tảng tìm việc. Sau khoảng thời gian căng thẳng, anh bình tĩnh chuyển chiến lược, chấp nhận đổi chỗ ở và nhận mức lương thấp hơn kỳ vọng, miễn có thể tìm được bến đỗ đầu tiên để phát triển tiếp.
"Nếu tới tháng 2 năm sau mà tình hình vẫn không khả quan, mình sẽ hoan hỉ chấp nhận và trở về Việt Nam tìm cơ hội khác", Hùng nói.
Khánh Linh
*Tên một số nhân vật đã được thay đổi
