- Xuất phát điểm từ một công nhân đến "quý ông hát" của làng nhạc Việt và sau hơn 40 năm ca hát mới đây anh đã được nhận danh hiệu NSND. Cảm xúc của anh thế nào?
Sinh ra và lớn lên ở Hòn Gai - Quảng Ninh nhưng từ năm 8 tuổi tôi đã mồ côi cha mẹ. Vì thế tôi từng làm đủ mọi việc để mưu sinh: từ đóng gạch thuê, kéo xe bò đến bốc vác... Chỉ có âm nhạc mới cứu rỗi tâm hồn, cho tôi thêm niềm tin và hy vọng vào cuộc đời, vào tương lai phía trước.
Vì hát hay nên dù là công nhân mỏ song tôi hầu như không phải lao động chân tay được giao nhiệm vụ đi hát động viên, khích lệ người lao động. Đến bây giờ tôi vẫn tự hào về thời đã qua, được cùng đội ca hát của xí nghiệp liên tiếp giành vị trí đầu bảng trong các hội diễn ca nhạc không chuyên ở cả ba miền.
Sau khi giành giải Nhất cuộc thi Liên hoan Nghệ thuật quần chúng toàn quốc năm 1980 với bài hát "Chiều Hạ Long", tôi theo âm nhạc chuyên nghiệp. Đến năm 1982, tôi được Đoàn Nghệ thuật Quân chủng Phòng không Không quân mời về. Chính nấc thang này cho tôi một cuộc sống mới, cuộc sống mà dù có nằm mơ tôi cũng không bao giờ nghĩ đến, là được trở thành ca sĩ. Bởi chính môi trường đó đã trui rèn cho tôi những phẩm chất của một người lính hát, ấy là sự tận tâm, là hy sinh, nhiệt huyết. Dù có đi bất cứ nơi đâu, hát ở sân khấu nào chúng tôi cũng rút ruột như con tằm nhả tơ để được phục vụ khán giả, nhất là những người lính.
Tính đến ngày tôi được Nhà nước trao tặng danh hiệu NSND là tròn 47 năm công tác. Quá trình làm nghề của tôi toàn kỷ niệm vui, cũng có nỗi buồn nhưng những điều buồn, tất cả đều qua mau. Buồn kiểu nghệ sĩ, thoáng đến rồi thoáng đi chỉ sau tràng pháo tay động viên của khán giả.
Đến hiện tại, khi đã nghỉ hưu, tôi hài lòng và tự hào với những gì mình đã làm được, đã cống hiến. Tôi không xấu hổ vì hành trình đã qua.
- Cuộc sống của anh thay đổi thế nào từ khi nghỉ hưu?
Có thể nói là cuộc sống của tôi không hề bị xáo trộn gì với dấu mốc nghỉ hưu. Bởi kiểu cứ đến tuổi, đến chế độ thì cầm quyết định về thôi chứ bản thân tôi chưa bao giờ nghĩ mình nghỉ hưu cả.
Thường ở các ngành nghề khác sau khi nghỉ hưu mọi người dễ "sụp" vì nghĩ mình là người thừa, không được đến cơ quan, không được ngồi bàn giấy. Còn tôi vẫn đến cơ quan, vẫn đi dạy, đi diễn như bình thường. Ở Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam có chương trình vẫn mời tôi tham gia biểu diễn. Hằng ngày, tôi cũng đi tập với các nghệ sĩ. Thế nên, cá nhân tôi nghĩ mình chưa có hưu. (Cười)
- Vẫn luôn là một "quý ông hát" say mê với nghề nhưng ngoài đời anh lại là một "quý ông cô đơn", độc thân kín đáo?
Tôi nghĩ mỗi người chọn cho mình một cách sống như thế nào cho phù hợp. Có người cảm thấy phải có cái nọ cái kia mới là hạnh phúc, không cô đơn.
Nhưng đối với tôi, âm nhạc là cuộc sống của tôi, khán giả là niềm hạnh phúc của tôi. Những tràng pháo tay, ánh đèn sân khấu làm tôi cảm thấy hạnh phúc. Tôi cảm thấy hài lòng với điều đó.
Tôi không cô đơn. Với tôi, nỗi sợ hãi lớn nhất chính là không được hát, ngoài ra tôi không sợ gì cả.
- Say mê với nghệ thuật là thế còn ngoài đời, nhiều người nhận xét anh sống đơn giản, không xe sang, nhà lầu?
Tôi nghĩ đó là vật ngoài thân thôi, theo ý thích của mỗi người. Với tôi những thứ đó chưa bao giờ là cám dỗ, làm tôi cảm thấy phải phấn đấu bằng được để có. Tôi chỉ muốn khám phá, đi đến tận cùng của âm nhạc thôi.
Không gian ngôi nhà nhỏ của NSND Đức Long
- Kết hôn muộn nhưng sớm ly hôn, ở tuổi 66 rồi, anh có nghĩ rằng đã đến lúc cần một người bên cạnh bầu bạn, nâng đỡ nhau lúc về già vẫn tốt hơn chứ!
Chẳng ai muốn một cuộc hôn nhân thất bại cả. Nhưng vì nhiều lý do, cuộc sống vợ chồng tôi cứ ngày một nhạt dần. Có khi cả ngày hai người không nói với nhau một câu, dù chẳng có chuyện gì xích mích. Đến giai đoạn cuối, tôi trở về nhà, hai người nhìn nhau như hai người xa lạ. Việc của ai người nấy làm, không liên quan gì đến nhau. Tôi nghĩ, nếu cứ như thế này là sống một mình chứ có phải là có gia đình đâu. Tôi cũng đấu tranh ghê lắm nhưng rồi chuyện gì đến đã phải đến. Chúng tôi ra toà mà đến giờ vẫn không hiểu lý do là tại ai.
Đến giờ tôi cũng không tính tới chuyện lập gia đình nữa. Tôi cho rằng nên nghĩ thoáng một chút, đừng quan niệm phải có gia đình, có vợ con mới là hạnh phúc.
- Anh không lo ngại tuổi già ập đến sao?
Cho đến giờ tôi ngẫm nghĩ bản thân đã trải qua nhiều nỗi khổ nên thấu hiểu tất cả những nỗi cùng cực trên đời. Nhưng bù lại, cũng không ai sướng bằng tôi. Trong số các ca sĩ dòng nhạc tiền chiến, tôi là người được đi nhiều nhất, đến nhiều nước nhất. Vì thế mà đôi khi ngẫm nghĩ, tôi thấy con người ta nên biết tự bằng lòng với những gì mình có.
Tôi độc thân nhưng chưa bao giờ phải mua cơm hộp. Tôi tự biết chăm sóc mình từ nhỏ rồi. Hơn nữa, thế hệ chúng tôi (cuối năm 50 - đầu năm 60) là kiểu vứt ra đường đều có thể tự lo được hết, chứ không phải được bố mẹ lo như thế hệ 70.
Còn nếu sau này không thể tự chăm sóc bản thân, tôi sẽ chọn nhà dưỡng lão (Cười).
NSND Đức Long: "Nếu không kham được mình nữa, tôi chọn viện dưỡng lãp"
- Người ta nói nghệ sĩ luôn sống tình cảm hơn lý trí, nhưng như anh nói thì có vẻ ngược lại?
Nếu vậy thì họ là nghệ sĩ còn tôi không phải nghệ sĩ! (Cười)
Tôi không nhận mình là nghệ sĩ, chính xác tôi là công nhân lành nghề, làm nghề mang niềm vui đến cho mọi người.
- Thế nhưng không phủ nhận việc nghệ sĩ phải luôn yêu và được yêu thì nghệ thuật mới thăng hoa!?
Đương nhiên là sẽ thăng hoa khi có một người tâm giao, đồng hành với mình. Nhưng số phận của mình không tìm được người như thế mà ngược lại mình có nhiều bạn bè, học trò làm được điều tốt hơn cho mình thì chắc chắn sẽ thăng hoa rồi.
Hơn nữa, như tôi đã nói, tôi không phải nghệ sĩ mà chỉ là người công nhân lành nghề. Tôi nuôi cảm xúc như mọi người đan một cái áo vậy. Bạn định đan áo cho ai, hình dung cái áo sẽ đan như thế nào, kích thước ra sao... thì âm nhạc cũng vậy. 7 nốt nhạc cũng tôi được đào tạo 9 năm trong trường, chúng tôi nhìn là biết sẽ phải hát như nào chứ không nhờ vào chuyện tình cảm yêu đương nam nữ để âm nhạc thăng hoa.
Cảm ơn chia sẻ của NSND Đức Long!
NSND Đức Long: "Tôi độc thân nhưng chưa bao giờ phải mua cơm hộp"
