Nghĩ về một ca khúc kinh điển và cách làm mới

Một trong những ca khúc có phần trình diễn ấn tượng nhất năm 2024 là Mẹ yêu con trong chương trình Anh trai vượt ngàn chông gai. Ca khúc vốn được ra đời cách nay 7 thập kỷ, được nhiều thế hệ nghệ sĩ thể hiện và luôn sống trong tâm hồn người yêu nhạc, dẫu vậy vẫn phải ghi nhận sự sáng tạo mạnh mẽ của các nam nghệ sĩ dành cho ca khúc tạo nên một cơn sốt mang tên "Mẹ yêu con" những tháng cuối năm này.

Mẹ yêu con là sáng tác của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý, ra đời năm 1956 khi nền âm nhạc cách mạng Việt Nam tiếp tục được bồi đắp bằng những tác phẩm gắn liền với cuộc kháng chiến chống Pháp và bước tiếp sang một chặng đường mới... Nói như vậy để thấy rằng sức sống của Mẹ yêu con đã được chứng minh theo chiều dài của thời gian cùng lịch sử dân tộc.

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý - tác giả "Mẹ yêu con"

Một ca khúc kinh điển

So với những sáng tác cùng thời kỳ, thiên về tinh thần chiến đấu, tính chất hào hùng, thì Mẹ yêu con là một ca khúc hiếm hoi viết về chủ đề người mẹ, về tình yêu dành cho đứa con bé bỏng của mình.

Ca khúc chinh phục người nghe ngay từ mở đầu khi khai thác lời hát ru Bắc bộ: "A á ru hời ơ hời ru…"; sau đó mới vút lên một giai điệu đẹp với ca từ ngập tràn yêu thương: "Mẹ thương con có hay chăng/ Thương từ khi thai nghén trong lòng/ Mấy nắng sớm chiều mưa ròng/ Chín tháng so chín năm, gian khó tính khôn cùng". Kết thúc câu hát đầu tiên của bài cũng là lời ru: "A á ru hời ơ hời ru".

Chỉ nhìn vào câu nhạc đầu tiên này thôi đã thấy sự tài tình của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý khi khai thác chất liệu âm nhạc dân gian. Không chỉ trong ca từ mở đầu và kết thúc của câu nhạc đầu tiên mà chất liệu âm nhạc Bắc bộ còn hiện hữu trong giai điệu của toàn bộ câu nhạc, cùng với đó là phần ca từ cũng gần gũi với những lời ca trong xẩm Thập ân, ngợi ca công lao trời biển của mẹ cha.

(Từ phải sang trái): Bằng Kiều - Tuấn Hưng - Phan Đinh Tùng cùng hòa giọng với nhiều nam nghệ sĩ nổi tiếng khác trong tiết mục "Mẹ yêu con"

Từ trong niềm vui của người mẹ với đứa con mới chào đời của mìnhcòn đan xen với niềm tin về một ngày mai tươi sáng của quê hương, đất nước, thể hiện ở ngay câu nhạc thứ 2, cũng là phần cao trào của ca khúc: "Kháng chiến đã giành đất nước về cho đời/ Bóng đất nước hình như bóng dáng con tôi/ Ôm con ra mái hiên nhìn đàn chim rộn ràng hót/ Giữa mùa xuân mừng con sẽ góp phần/ Tương lai con đẹp lắm, mẹ muốn hát muôn lần/ A á ru hời ơ hời ru".

Sự đan xen giữa hạnh phúc riêng tư với niềm tin chung của đất nước càng tô thêm tinh thần lạc quan cùng hướng về phíatrước. Đất nước như mẹ, mẹ như đất nước, 2 mà là 1, 1 mà là 2. Cái cách xây dựng chủ đề và hình tượng âm nhạc như thế cũng là một góc nhìn rất thú vị và rất riêng của tác giả Mẹ yêu con - nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý - nếu chúng ta nhìn lại thời điểm sáng tác đã cách nay 68 năm.

Luôn được làm mới

Thực ra Mẹ yêu con dù có tuổi đời khá cao nhưng chưa bao giờ cũ, chưa bao giờ hết ngân vang trong lòng người yêu nhạc. Việc thổi một luồng gió mới vào ca khúc cũng luôn được các lớp thế hệ ca sĩ Việt Nam thực hiện, không phải do sứ mệnh phải làm mới, phải nối dài sức sống cho ca khúc, mà từ bản thân mỗi người nghệ sĩ muốn thể hiện trọn vẹn nhất Mẹ yêu conbằng tình cảm chân thành của mình. Và rõ ràng, mỗi ca sĩ sẽ có một cách thể hiện khác nhau; mỗi một phiên bản ra đời sẽ có những nét mới, phụ thuộc vào thời điểm, sự phát triển của âm nhạc, của kỹ thuật thu âm và của cách làm nhạc mỗi giai đoạn.

Ở giai đoạn ca khúc mới ra đời, người đầu tiên thể hiện ca khúc này là NSND Thanh Huyền, một giọng ca nổi tiếng của nền âm nhạc cách mạng, thể hiện đúng phong thái của một ca khúc mang âm hưởng trữ tình có khai thác chất liệu dân gian. Cách hát và cách xử lý của bà tạo cảm giác thư thái, ổn định, hài hòa giữa kỹ thuật thanh nhạc và cách hát dân gian Bắc bộ. Đây là một trong những bản thu phổ biến nhất cho tới tận thời điểm này.

Không chỉ mang về chiến thắng chung cuộc cho Nhà Tinh Hoa tại đêm chung kết 2 "Anh trai vượt ngàn chông gai", ca khúc "Mẹ yêu con" còn lan tỏa mạnh mẽ trên các nền tảng nghe nhạc, mạng xã hội ngay cả khi chương trình đã kết thúc

Mẹ yêu con còn được thổi một luồng gió mới khi được NSND Lê Dung thể hiện mặc nhiên sẽ theo phong cách thính phòng, còn NSND Thu Hiền thì thể hiện đương nhiên theo phong cách dân gian. Lứa sau này không thể thiếu Lan Anh theo phong cách thính phòng, Anh Thơ và Tân Nhàn theo phong cách dân gian… Ngoài ra, còn phải kể tới những ca sĩ nhạc nhẹ thể hiện ca khúc này tạo được ấn tượng với người nghe như Thanh Lam, Hồng Nhung, Hồ Quỳnh Hương, Nguyên Thảo, Khánh Linh…

Có thể nói, Mẹ yêu con là một ca khúc được hầu hết các ca sĩ nữ các dòng nhạc chạm tới, một lần hay nhiều lần trong cuộc đời ca hát. Ở lứa nghệ sĩ thời trước, hình như Mẹ yêu con chỉ dành cho giọng hát nữ, chúng tôi chưa được tiếp cận được một bản thu âm Mẹ yêu con nào do nam ca sĩ thể hiện. Tuy nhiên, ở giai đoạn sau này, bắt đầu xuất hiện những phiên bản thu âm Mẹ yêu con do các giọng ca nam thể hiện, rất khác lạ, tạo nên nét mới cho ca khúc và được sự quan tâm của người nghe.

Soobin Hoàng Sơn đảm nhận phần viết phần lời mới cho tiết mục "Mẹ yêu con" - đây là một trong những tác nhân tạo sự bùng nổ cho tiết mục

Phiên bản đầu tiên và có lẽ cũng là lâu nhất tính tới thời điểm này là Mẹ yêu con do nam ca sĩ Anh Khang thể hiện. Cái chất mộc mạc, tình cảm, cách thể hiện gần như nổi bật tiếng hát với sự uyển chuyển trong giọng hát theo dấu ấn thời 8X, 9X của ca sĩ nhưng lại rất "ăn săm" vào chất dân ca trong ca khúc.

Sau Anh Khang, có phiên bản song ca của 2 nam ca sĩ Trọng Tấn và Tùng Dương rất ấn tượng. Nhân nhắc tới song ca, không thể không kể tới phiên bản Mẹ yêu con do Thanh Lam và Phạm Thu Hà thể hiện trong chương trình nghệ thuật Hair Sonata - Khi tóc nàng hát diễn ra hồi tháng 9/2014 tại Nhà hát Lớn Hà Nội.

Phiên bản "Anh trai vượt ngàn chông gai"

Năm 2024 Mẹ yêu con thực sự bùng nổ khi được các nghệ sĩ chọn thể hiện trong chương trìnhđình đám bậc nhất làng giải trí, đó là đêm chung kết chương trình Anh trai vượt ngàn chông gai diễn ra hồi cuối tháng 10. Dẫu đã được giới thiệu cách nay 2 tháng, từ 20/10/2024, trên kênh YouTube Yeah1 Music có 3,3 triệu người đăng ký,tới thời điểm này, sự lan tỏa rộng khắp của tiết mục vẫn chưa hề có dấu hiệu hạ nhiệt. Phiên bản này đãhút được hơn 7,8 triệu lượt xem, hơn 200 nghìn lượt thích, khoảng 50 nghìn bình luận. Con số ấn tượng này được tạo nên bởi quá nhiều yếu tố mới ở trong đó.

Nguyễn Quang Long - Tác giả bài viết

Đầu tiên, phải kể tới là cách thể hiện ca khúc, Mẹ yêu con vốn là tự sự của người mẹ dành cho con, và sau hơn nửa thế kỷ hầu như mới chỉ được biết đến với cách thể thiện là hát đơn ca và thường dành cho giọng nữ. Tới Anh trai vượt ngàn chông gai thì ngược lại hoàn toàn với lối quen đó: Mẹ yêu con được thể hiện bởi một dàn đồng ca với toàn bộ là nam giới. Cùng với đó, ca khúc từ lối tự sự, khép kín, trở thành một ca khúc tập thể mang tinh thần hào sảng, truyền tải tình yêu quê hương, đất nước, ẩn trong tình cảm của người mẹ dành cho con.

Như vậy, ca khúc vốn có nội dung thể hiện tình mẹ vô bờ bến dành cho đứa con mới chào đời của mình, giờ đây, những người con thể hiện sự nâng niu dành cho người mẹ thân yêu của mình, rộng hơn là dành cho đất mẹ yêu thương.

Mẹ yêu con trong Anh trai vượt ngàn chông gai được thực hiện với phong cách âm nhạc hiện đại, trẻ trung, hoành tráng của thế hệ làm nhạc hôm nay, cũng là nét mới, tạo sự khác biệt so với những phiên bản đã thể hiện trước đây.

Bên cạnh đó, Mẹ yêu con không đơn thuần 100% là Mẹ yêu con của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý đã quen thuộc theo cách nếp nghe của mọi người nữa, mà còn có thêm phần phát triển, kiểu như biến tấu trên chủ đề chính là bài gốc. Ngoài phần lời mới thì Mẹ yêu con đã có thêm cả phần rap. Cách viết lời mới và rap của các nghệ sĩ hôm nay cũng rất quyện vào bài gốc tạo nên một nét mới, hoàn toàn khác biệt so với những phiên bản trước đây từng thể hiện Mẹ yêu con.