Hôm 3/3, đạo diễn phim Anora làm nên lịch sử khi trở thành người đầu tiên giành bốn giải Oscar cho cùng một dự án, trong đó có Phim hay nhất. Theo Daily Beast, chiến thắng của Baker gây bất ngờ cho nhiều nhà phê bình, khi họ dự đoán phim sử thi có thời lượng hơn ba tiếng The Brutalist sẽ giành hạng mục cao nhất.
Sean Baker nhận giải Đạo diễn xuất sắc Oscar 2025. Video: ABC
Trên bục nhận giải Đạo diễn xuất sắc, Sean Baker thể hiện đam mê với điện ảnh kinh phí thấp. Ông cổ vũ mọi người ra rạp xem phim, kêu gọi đồng nghiệp làm thêm dự án chiếu rạp, đồng thời cho biết sẽ thực hiện thêm nhiều tác phẩm sau Anora. Kết thúc bài phát biểu Phim hay nhất, Baker nói: "Phim độc lập muôn năm".
Baker được biết đến là người yêu điện ảnh từ nhỏ. Ông sinh năm 1971, lớn lên tại New Jersey (Mỹ), có mẹ là giáo viên, cha là luật sư về bằng sáng chế, chị gái là nhạc sĩ kiêm nhà thiết kế sản xuất. Năm lên 5 tuổi, mẹ dẫn ông đến thư viện địa phương để xem các đoạn phim quái vật của hãng Universal, khơi gợi tình yêu phim ảnh. Trong thời gian học cấp ba, Baker làm nhân viên chiếu phim.
Lên đại học, ông theo chuyên ngành nghiên cứu điện ảnh, nhưng bỏ học vào năm 1992. Baker làm nhiều vị trí trong đoàn phim và quảng cáo để lấy kinh nghiệm, sau đó quay lại học tiếp và lấy bằng của Đại học New York (Mỹ) năm 1998. Trong bài phỏng vấn với Guardian, Baker thích nhất tác phẩm The Idiots của nhà làm phim người Đan Mạch Lars von Trier, còn đạo diễn ông yêu thích là John Cassavetes, truyền cảm hứng để ông phá vỡ khuôn mẫu khi làm nghề.
Trước khi Anora gây tiếng vang, Baker là tên tuổi nổi trội của dòng phim độc lập. Theo Variety, phim của ông có sự tỉ mỉ trong cách nghiên cứu nhân vật, thường tập trung vào người hành nghề mại dâm, người nhập cư và cộng đồng thu nhập thấp. Phim đầu tay của ông, Four Letter Words (2000), thuộc thể loại hài, miêu tả tâm lý của những người đàn ông trẻ ở vùng ngoại ô Mỹ. Bốn năm sau, ông thực hiện Take Out, chiếu ở Liên hoan phim Slamdance, về nhân vật người Trung Quốc nhập cư bất hợp pháp.
Ngoài công việc đạo diễn và biên kịch, Baker thường làm sản xuất, quay phim, biên tập trong nhiều dự án của mình, nhằm thỏa sức sáng tạo tác phẩm. Với ngân sách thấp, từ 100.000 USD đến vài triệu USD, ông thường chọn diễn viên mới hoặc không chuyên, tận dụng ngoại cảnh với ánh sáng tự nhiên.
Sean Baker tạo dáng với bốn tượng vàng Oscar, hôm 3/3. Ảnh: AFP
10 năm qua, ông là khách mời quen thuộc trong các liên hoan phim quốc tế. Năm 2015, Baker gây chú ý với Tangerine, về hai người chuyển giới Mỹ gốc Phi hành nghề mại dâm ở Los Angeles. Phim khám phá cuộc sống phức tạp của các nhân vật, cho thấy sự hài hước và tình bạn đẹp. Dự án có kinh phí khoảng 100.000 USD, do Radium Cheung làm đạo diễn hình ảnh, được quay hoàn toàn trên iPhone 5S.
Trên Guardian, Baker nói muốn chọn những người chuyển giới đóng phim vì tỷ lệ thất nghiệp của họ cao, phản ánh bối cảnh xã hội nước Mỹ. "Nhân vật do Mya Taylor và Kitana Kiki Rodriguez thủ vai hấp dẫn đến nỗi những người ở Hàn Quốc - một thế giới khác xa những phụ nữ này - cảm thấy đồng cảm và kết nối. Điều này nâng cao nhận thức của nhiều người, sẽ dẫn đến sự chấp nhận trong cộng đồng, giúp mọi người tiến lại gần nhau hơn một chút", đạo diễn cho biết.
Phim tiếp theo của Baker, The Florida Project (2017), mô tả cuộc sống của lũ trẻ trong nhà nghỉ bình dân, cạnh công viên giải trí Disney World. Tác phẩm khắc họa khó khăn của các nhân vật bằng màu sắc vui tươi, nổi bật là màn trình diễn của ngôi sao nhí Brooklynn Prince trong lần đầu tiên xuất hiện trên màn ảnh. Năm 2021, Baker tiếp tục khai thác đề tài quen thuộc với Red Rocket, phim hài đen về một ngôi sao khiêu dâm hết thời, được đón nhận ở Liên hoan phim Cannes.
Trailer "The Florida Project". Video: A24
Theo The Conversation, chi phí sản xuất của Baker tăng dần theo thời gian nhưng vẫn rất nhỏ so với các phim tầm trung Hollywood (thường rơi vào khoảng 10-80 triệu USD). The Florida Project được làm với hai triệu USD, trong khi Anora chỉ tiêu tốn sáu triệu USD.
Dù thành công tại các giải thưởng, con đường làm phim độc lập của Sean Baker vẫn đầy chông gai. Tháng 5/2024, Anora giành giải Cành Cọ Vàng tại Liên hoan phim Cannes. Những thành tựu này đóng vai trò quan trọng trong việc quảng bá, thu hút nhà tài trợ cho cuộc vận động tranh giải Oscar lẫn các dự án sau này. Tuy nhiên, trên thực tế, sự nghiệp làm phim của các đạo diễn độc lập khác xa vẻ ngoài lấp lánh của mùa giải thưởng khi họ thường có thu nhập ít hơn người làm phim thương mại.
Trong bài phát biểu tại lễ trao giải của Hiệp hội Đạo diễn Mỹ (DGA) đầu tháng 2, Baker nói về khó khăn tài chính của ông: "Chỉ sống và làm phim là không đủ để trang trải cuộc sống, đặc biệt với những người cố gắng nuôi gia đình. Tôi không có con cái, nhưng tôi biết chắc chắn nếu có con, tôi sẽ không thể làm phim".
Trên Hollywood Reporter, Mikey Madison - Nữ chính xuất sắc Oscar 2025 - cho biết ngưỡng mộ Baker vì ông dành phần lớn sự nghiệp để kể những câu chuyện về người bị xã hội phớt lờ, không tô hồng nhân vật hay kịch tính hóa cốt truyện. "Anh ấy chỉ muốn phơi bày sự thật và xóa bỏ sự kỳ thị, đó cũng là điều tôi quan tâm", Madison nói.
Anora công chiếu vào thời điểm biến động lớn ở Hollywood. Các hãng phim và các công ty phát trực tuyến điều chỉnh mô hình kinh doanh để tối đa hóa lợi nhuận. Trong khi đó, các hãng phim lớn vẫn đang phục hồi sau cuộc đình công năm 2023. The Conversation nhận định phim của Baker là "liều thuốc" làng giải trí cần trong giai đoạn khủng hoảng. Trước đó, điện ảnh Mỹ từng chứng kiến sự lên ngôi của các nhà làm phim độc lập như John Cassavetes, Roger Corman, George Lucas và David Lynch vào thập niên 1970, khi họ tạo đột phá lúc ngành công nghiệp trì trệ sau Kỷ nguyên Vàng (cuối những năm 1920 - đầu những năm 1960), cho ra đời làn sóng New Hollywood.
Trong cuộc phỏng vấn với Guardian, Baker nhấn mạnh tầm quan trọng của dòng phim ông theo đuổi: "Phim giải trí giúp chúng ta tạm quên đi những lo toan, nhưng điện ảnh đích thực là khi nó thách thức góc nhìn của chúng ta về thế giới hoặc khơi dậy niềm tin vào con người. Đôi khi, bạn trở nên chán nản và nghĩ rằng mọi người đều tệ, rồi bạn xem một bộ phim khiến bạn thương cảm cho người khác, đó là điều kỳ diệu".
Vợ Sean Baker - Samantha Quan - phát biểu nhận giải Phim hay nhất Oscar 2025, từ phút thứ 1:38. Video: ABC
Đồng hành Baker trên con đường sự nghiệp là Samantha Quan, 50 tuổi, diễn viên và nhà sản xuất người Canada gốc Á. Hai người kín tiếng đời tư, Quan tham gia sản xuất nhiều phim của chồng. Theo Hollywood Reporter, do Bria Vinaite - đóng The Florida Project - chưa có kinh nghiệm, Quan dành ba tuần dạy diễn xuất cho cô. Khi phim ra mắt, màn trình diễn của Vinaite được giới chuyên môn khen ngợi, nhận đề cử từ các hiệp hội nhà phê bình.
Quế Chi
