Tác phẩm của đạo diễn Nguyễn Quang Dũng ra rạp với các suất chiếu sớm vào ngày 13/10, xoay quanh nhân vật chính bé An đi tìm cha giữa bối cảnh cuộc nổi dậy chống Pháp của người miền Nam đầu thế kỷ 20. Câu chuyện về các bang nhóm - trong đó có Thiên Địa Hội - được dành nhiều "đất". Nhân vật ông Tiều (Tiến Luật đóng) - thành viên Thiên địa hội - được xây dựng như một người giỏi võ công, tính cương trực, nhiều lần góp mặt trong các cuộc nổi loạn chống thực dân. Sau khi được ông Tiều nhận bao bọc, bé An trở thành người của tổ chức này.
Sau khi phim ra rạp, bên cạnh những ý kiến khen phim cảm xúc, nhiều người chỉ trích, cho rằng đạo diễn Quang Dũng và êkíp dễ gây hiểu nhầm khi "nâng tầm vai trò của Thiên địa hội". Trong một bài viết được hơn 2.300 lượt chia sẻ, tiến sĩ văn học Hà Thành Vân cho rằng sự hư cấu trong phim đã làm "sai lệch lịch sử".
Tiến Luật - vai ông Tiều - trong phim. Ảnh: Galaxy
Trích dẫn từ các tài liệu lịch sử, bà Hà Thanh Vân cho rằng phong trào yêu nước kháng Pháp của Thiên địa hộicó diễn ra ở miền Nam, song đã kết thúc từ năm 1916, sau cuộc nổi dậy cứu Phan Xích Long - người được tôn làm thủ lĩnh các hội kín Nam Kỳ - vào năm 1916. Trong tác phẩm gốc của Đoàn Giỏi, câu chuyện diễn ra vào cuộc kháng chiến chống Pháp tại Nam Bộ, từ năm 1945. Còn ở phim của đạo diễn Nguyễn Quang Dũng, bối cảnh là vào thập niên 1920-1930.
Trailer phim "Đất rừng phương Nam". Video: HKFilms
Theo tiến sĩ Hà Thanh Vân, dù phim chỉ lấy cảm hứng từ tiểu thuyết, êkíp nên chọn một tên khác để không quá lệ thuộc vào nguyên tác, cũng như bị quy chiếu từ không gian lịch sử của tác phẩm gốc. "Trong một phim như Đất rừng phương Nam, không ai đòi phải giống như nguyên tác, thậm chí có thể là hư cấu. Nhưng nên hư cấu như thế nào cho phù hợp với sự thật lịch sử, tránh đi quá đà". Trên nhiều diễn đàn phim ảnh, một số khán giả đồng tình, cho rằng phim "xuyên tạc lịch sử", đề nghị cơ quan chức năng xem xét lại việc chiếu phim.
Chiều 15/10, ông Vi Kiến Thành - Cục trưởng Điện ảnh - cho biết trước các tranh cãi xoay quanh Đất rừng phương Nam, đại diện nhà sản xuất đề xuất phương án chỉnh sửa phim. Theo đó, phim sẽ bỏ tên và lời thoại Thiên địa hội và Nghĩa hòa đoàn, thay bằng tên Chính Nghĩa Hội. Sự thay đổi này nhằm tránh sự liên tưởng đến Thiên Địa Hội và Nghĩa Hòa Đoàn từ thời nhà Thanh Trung Quốc.
Bên cạnh đó, phim sẽ điều chỉnh dòng chữ "bộ phim lấy cảm hứng từ tiểu thuyết Đất rừng phương Nam của nhà văn Đoàn Giỏi" lên đầu phim. Sự điều chỉnh này nhằm làm rõ hơn ý đoàn phim về sự thay đổi mốc thời gian trong tác phẩm văn học, theo sát hơn bản phim truyền hình, vốn đã để lại dấu ấn trong lòng khán giả.
"Nhà sản xuất, đoàn làm phim sẽ khẩn trương chỉnh sửa nội dung này, tránh những liên tưởng không đúng ảnh hưởng đến nội dung. Phim khi chỉnh sửa sẽ trình lên Cục Điện ảnh, trước khi ra rạp chính thức ngày 20/10", Cục trưởng cho biết.
Theo Cục trưởng, trong buổi thẩm định, phân loại ngày 29/9, toàn bộ thành viên Hội đồng kết luận phim không vi phạm Luật Điện ảnh, cho phép bộ phim được phổ biến đến người xem dưới 13 tuổi, với điều kiện xem cùng cha, mẹ hoặc người giám hộ. "Phim có biên tập tương đồng với phim truyền hình Đất phương Nam, lấy bối cảnh phim từ những năm 1920-1930, trong khi tiểu thuyết Đất rừng phương Nam của nhà văn Đoàn Giỏi được xác định là năm 1945. Lý do thay đổi vì bộ phim muốn mô tả ở phần một này bé An lưu lạc qua nhiều nơi, nhiều môi trường, nhiều bang hội cũng như nhiều nhóm nghĩa quân khác nhau", ông Vi Kiến Thành cho biết.
Theo ông Thành, bộ phim không đề cao, ca ngợi một hội nhóm nào, chỉ ca ngợi lòng yêu nước chống lại ngoại xâm của người dân Nam Bộ trong thời kỳ đó, bao gồm cả người Việt, người Hoa, người Khmer. Trên phim, giai đoạn 1920-1930, trước khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, phong trào đấu tranh yêu nước còn tổ chức rời rạc. Sau khi Đảng ra đời, các tổ chức được tập hợp lại và đấu tranh có mục tiêu cụ thể. Định hướng câu chuyện là xây dựng nhân vật Hai Thành - Cha của An cùng hội của ông sẽ là những thành viên gia nhập Việt Minh về sau.
Việc tự phát nổi lên chống ngoại xâm và cường hào ác bá với nhiều lực lượng phe phái có tính chất địa phương, tôn giáo, chủng tộc lẫn những cá nhân đơn lẻ như Võ Tòng, thầy Giáo Bảy là tiền đề cho tinh thần kháng chiến chống Pháp sau này. Câu chuyện sẽ được phát triển ở những phần tiếp theo, để dẫn dắt câu chuyện đến khi các lực lượng yêu nước trong phim tìm được đường lối đấu tranh đúng đắn, dẫn đến Cách mạng Tháng Tám.
Theo đại diện hội đồng duyệt phim, trong phim, có những hoạt động và lời thoại nhắc đến Nghĩa hòa đoàn và Thiên địa hội là hội nhóm tập hợp bởi một số người dân lao động sinh sống chủ yếu ở Sóc Trăng, Bạc Liêu, Long Xuyên - không liên quan đến phong trào cùng tên do Chu Hồng Đăng lãnh đạo ở Trung Quốc. Thiên Địa hội - cũng như Nghĩa Hòa đoàn - chỉ được những người dân yêu nước ở Nam Kỳ, lúc đó mượn tên gọi để hoạt động độc lập ở Việt Nam.
Trước đó, đơn vị sản xuất cho biết nắm bản quyền làm phim từ sáu năm trước, song lúc đó chưa đủ kinh phí lẫn điều kiện thực hiện. Quang Dũng giữ lại tên phim giống tiểu thuyết gốc, thay vì lược mất chữ "rừng" như bản truyền hình Đất phương Nam năm 1997. Nghệ sĩ Vinh Sơn - đạo diễn Đất phương Nam - làm cố vấn sản xuất. Diệp Thế Vinh đạo diễn hình ảnh, nhạc sĩ Đức Trí là giám đốc âm nhạc.
Mai Nhật
