Các cơ sở xét nghiệm ADN đang "mọc lên như nấm" tại Uganda, quảng cáo rầm rộ từ sóng phát thanh đến các tấm biển dán sau xe taxi. Hệ quả đi kèm là những sự thật phũ phàng về huyết thống.
Ông Simon Peter Mundeyi, phát ngôn viên Bộ Nội vụ Uganda - đơn vị điều hành một phòng thí nghiệm được nhà nước công nhận - cho biết số lượng nam giới đăng ký xét nghiệm ADN đã tăng đột biến thời gian gần đây. "Khoảng 95% người đi xét nghiệm là đàn ông, và hơn 98% kết quả cho thấy họ không phải cha ruột của những đứa trẻ", ông Mundeyi tiết lộ hồi tháng 7.
Nam giới Uganda trong một cuộc vận động tranh cử tháng 11/2025 ở thủ đô Kampala. Ảnh: Reuters
Làn sóng này đang lan rộng toàn xã hội, đặc biệt trong các vụ tranh chấp thừa kế hoặc trợ cấp ly hôn. Truyền thông địa phương gần đây tốn nhiều giấy mực về vụ một học giả giàu có ở thủ đô Kampala bị tòa xác định không phải cha ruột của một trong ba người con.
Tại quận Mbale, mục sư Andrew Mutengu cho biết vấn đề huyết thống thường xuyên xuất hiện trong cộng đồng 800 tín hữu mà ông quản lý.
Tháng trước, ông phải hòa giải cho gia đình một doanh nhân giàu có. Vợ của doanh nhân này ngoại tình với một thợ cắt tóc và sinh con gái. Rắc rối nảy sinh khi người thợ cắt tóc đi khắp nơi nhận đứa trẻ là con mình. Sau khi người vợ thú nhận, mục sư Mutengu phải mời người thợ đến, thuyết phục anh ta ngừng công khai sự việc để bảo vệ đứa trẻ.
Mục sư Robert Wantsala tại một giáo xứ cùng quận cũng chứng kiến nhiều cảnh bi hài. Có người vợ lén xét nghiệm ADN con của người chồng quá cố để tranh thừa kế; lại có trường hợp hai người đàn ông cùng tranh giành quan hệ huyết thống với một đứa trẻ.
Thậm chí, một người cha đòi xét nghiệm ADN chỉ vì con trai trưởng thành "không cư xử giống người nhà". Đáp lại, người con ra điều kiện: "Con đồng ý xét nghiệm, nếu bố mời được mẹ đã mất của con sống lại".
Tại thị trấn nhỏ Nabumali, Tộc trưởng Moses Kutoi thường xuyên phải đứng ra hòa giải những nghi ngờ trong các gia đình. Trước đây, nghi ngờ huyết thống là điều cấm kỵ. Đàn ông công khai thắc mắc có thể bị các bô lão trừng phạt. "Anh không được nói ra nghi ngờ đứa trẻ không phải con mình, kể cả lúc say rượu", ông Kutoi nhớ lại.
Tộc trưởng Moses Kutoi đứng trên ban công nhà mình ở Mbale tháng 11/2025. Ảnh: AP
Trước trào lưu phơi bày sự thật bằng khoa học, các giáo sĩ và trưởng tộc đang nỗ lực kêu gọi sự khoan dung, quay về giá trị truyền thống.
Trong lễ Giáng sinh năm ngoái, Tổng Giám mục Giáo hội Anh giáo Uganda, Stephen Kaziimba, khuyên răn tín hữu: "Nếu xét nghiệm và phát hiện trong bốn đứa trẻ chỉ có hai là con mình, hãy cứ chăm sóc chúng như nhau".
Bộ Nội vụ Uganda cũng đưa ra khuyến cáo: "Đừng tìm kiếm bằng chứng ADN, trừ khi trái tim anh đủ mạnh".
Theo truyền thống nhiều nơi tại châu Phi, đứa trẻ sinh ra trong nhà mặc nhiên được coi là con của người chồng. Tộc trưởng Kutoi khẳng định việc từ bỏ con cái là chuyện hiếm thấy. Đàn ông có thể âm thầm chia cho đứa con "đáng nghi" một phần tài sản ở xa, nhưng vẫn công nhận nó. "Những người đi xét nghiệm ADN mà không lường trước hậu quả thì chỉ đang phí công vô ích", ông nói.
Dù vậy, chính tộc trưởng Kutoi đôi khi cũng chạnh lòng. Khi cậu con trai 29 tuổi cao lớn, nước da sáng màu hơn hẳn bố xuất hiện, ông thường nói đùa đầy ẩn ý: "Anh thấy thằng bé cao ráo kia không. Nó là con tôi đấy. Nhìn xem, trông nó có giống tôi chút nào không?".
Bảo Nhiên (Theo AP/ Independent)
