Theo giáo sư Lisa Feldman Barrett, chuyên gia tâm lý học hành vi, Giám đốc Trung tâm Trí não và Hành vi của Đại học Harvard, trí tuệ của trẻ không hình thành một cách tự nhiên theo thời gian, mà được "xây dựng" từng ngày thông qua những tương tác nhỏ nhất giữa cha mẹ và con cái. Từ đó, Giáo sư Lisa Feldman Barrett đã chỉ ra 4 nguyên tắc quan trọng trong nuôi dạy trẻ, giúp kích thích tư duy, khả năng nhận thức và đặt nền móng cho sự phát triển trí tuệ bền vững.
Đáng chú ý, nguyên tắc thứ ba được đánh giá là dễ thực hiện nhất nhưng lại thường bị nhiều cha mẹ bỏ qua.
1. Trẻ học hỏi thế giới đầu tiên bằng cách bắt chước cha mẹ
Trong suy nghĩ của nhiều người lớn, những công việc như quét nhà, phơi quần áo, trồng cây hay làm vườn thường không dành cho trẻ nhỏ.
Tuy nhiên, theo Giáo sư Lisa Feldman Barrett, chính những hoạt động đời thường ấy lại là "lớp học" đầu tiên và sinh động nhất giúp trẻ phát triển trí tuệ.
Khi trẻ được quan sát và làm theo cha mẹ, não bộ của con bắt đầu hình thành tư duy học hỏi thông qua bắt chước.
Quá trình này giúp trẻ rèn luyện khả năng ghi nhớ, phối hợp vận động và nhận thức về mối liên hệ giữa hành động với kết quả.
Việc được tiếp xúc với thiên nhiên, sờ vào đất, tưới cây hay dọn dẹp không gian sống còn kích thích trí tò mò và khả năng khám phá thế giới xung quanh của trẻ.
Vì vậy, thay vì ngăn cản, cha mẹ có thể cho con tham gia bằng những dụng cụ phù hợp với độ tuổi, như một chiếc chổi nhỏ, một ca nước bé xinh hay một góc vườn riêng để con chăm sóc.
Tuy nhiên, giáo sư cũng nhấn mạnh rằng trẻ không chỉ bắt chước hành động tích cực mà còn học cả những thói quen xấu.
Do đó, cha mẹ cần ý thức rằng mình chính là tấm gương phản chiếu trực tiếp ảnh hưởng đến nhận thức và hành vi của con.
Theo Giáo sư Lisa Feldman Barrett, chính những hoạt động đời thường ấy lại là "lớp học" đầu tiên và sinh động nhất giúp trẻ phát triển trí tuệ. Ảnh minh họa
2. Khuyến khích trẻ đặt câu hỏi và kiên nhẫn trả lời
Não bộ của trẻ nhỏ không phải là phiên bản thu nhỏ của người lớn, mà là một hệ thống đang trong quá trình hoàn thiện và kết nối với thế giới.
Chính vì vậy, trẻ luôn tò mò, liên tục đặt ra những câu hỏi như "tại sao", "vì sao lại như vậy" hay "đây là cái gì".
Theo Giáo sư Lisa Feldman Barrett, việc khuyến khích trẻ đặt câu hỏi và nghiêm túc trả lời thắc mắc của con là cách quan trọng để nuôi dưỡng tư duy phản biện và khả năng học hỏi.
Mỗi câu trả lời không chỉ giúp trẻ mở rộng hiểu biết mà còn khiến con cảm thấy được tôn trọng, từ đó hình thành sự tự tin trong giao tiếp và suy nghĩ.
Tuy nhiên, cách trả lời cũng đóng vai trò then chốt. Thay vì áp đặt hoặc cấm đoán, cha mẹ nên giải thích vấn đề một cách rõ ràng, dựa trên cơ sở khoa học và phù hợp với độ tuổi.
Ví dụ, khi trẻ thắc mắc vì sao không được ăn kẹo, việc giải thích về ảnh hưởng của đường tới răng và sức khỏe sẽ giúp con hiểu bản chất vấn đề, thay vì chỉ đơn giản tuân theo mệnh lệnh.
3. Trò chuyện với con từ sớm là nền tảng phát triển trí tuệ
Nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy, ngay cả khi trẻ mới vài tháng tuổi và chưa thể hiểu ý nghĩa của từ ngữ, não bộ của con vẫn tiếp nhận và ghi nhớ âm thanh, ngữ điệu cũng như cấu trúc ngôn ngữ.
Vì vậy, việc thường xuyên nói chuyện với con ngay từ khi còn rất nhỏ có tác động lớn đến sự phát triển trí tuệ, đặc biệt là khả năng ngôn ngữ.
Giáo sư Lisa Feldman Barrett cho rằng đây là nguyên tắc đơn giản nhất nhưng lại bị nhiều cha mẹ xem nhẹ.
Những cuộc trò chuyện hàng ngày, dù chỉ là kể cho con nghe hôm nay bố mẹ làm gì, đang nấu món gì hay cùng con quan sát thế giới xung quanh, đều giúp trẻ tích lũy vốn từ một cách tự nhiên và thụ động.
Chính sự tích lũy này sẽ trở thành nền tảng quan trọng giúp trẻ học nói, học đọc và phát triển tư duy ngôn ngữ trong những năm tiếp theo, từ đó tác động trực tiếp tới khả năng học tập và nhận thức lâu dài.
Việc thường xuyên nói chuyện với con ngay từ khi còn rất nhỏ có tác động lớn đến sự phát triển trí tuệ, đặc biệt là khả năng ngôn ngữ. Ảnh minh họa
4. Dạy con hiểu quá trình thay vì chỉ nhìn vào kết quả
Trong quá trình nuôi dạy trẻ, nhiều cha mẹ thường vội vàng phán xét hành vi của con dựa trên kết quả cuối cùng.
Tuy nhiên, theo Giáo sư Lisa Feldman Barrett, điều quan trọng hơn là giúp trẻ hiểu được quá trình và nguyên nhân dẫn đến hành động đó.
Khi trẻ có hành vi sai, thay vì gán cho con những nhãn mác tiêu cực, cha mẹ nên bình tĩnh phân tích để con hiểu vì sao hành động ấy là không đúng và nó đã gây ảnh hưởng như thế nào đến người khác.
Cách tiếp cận này giúp trẻ hình thành khả năng suy nghĩ logic, biết chịu trách nhiệm và học cách điều chỉnh hành vi của mình.
Nguyên tắc này cũng nên được áp dụng trong việc khen thưởng. Thay vì khen chung chung, cha mẹ nên chỉ rõ con đã làm tốt ở điểm nào, đã nỗ lực ra sao.
Điều đó giúp trẻ ghi nhớ những hành vi tích cực, từ đó xây dựng nền móng vững chắc cho nhân cách và trí tuệ trong tương lai.
Nuôi dạy trí tuệ bắt đầu từ những điều giản dị nhất
Bốn nguyên tắc nuôi dạy trẻ được Giáo sư Lisa Feldman Barrett chia sẻ không đòi hỏi phương pháp phức tạp hay điều kiện đặc biệt.
Trí tuệ của trẻ được nuôi dưỡng từ chính những hành động nhỏ, những cuộc trò chuyện thường ngày và cách cha mẹ đồng hành cùng con trong quá trình trưởng thành.
Khi được áp dụng một cách linh hoạt và phù hợp, những nguyên tắc này không chỉ giúp trẻ phát triển trí tuệ toàn diện mà còn xây dựng nền tảng cảm xúc, nhân cách và khả năng thích nghi với thế giới trong tương lai.
Bí quyết nuôi dạy con thành công: 5 cách cha mẹ giỏi thường làmGĐXH - Dạy con là một môn học của trí tuệ, không nằm ở khả năng ăn nói, mà nằm ở phương pháp và tầm nhìn. Làm cha mẹ, không chỉ là nói đạo lý cho con nghe, mà là để con tự nhiên học được đạo lý trong cuộc sống.
