Tối 20/12, tại Nhà hát Hoàn Kiếm, Hà Nội, lễ trao giải thưởng khoa học công nghệ toàn cầu VinFuture 2023 quy tụ đông đảo nhà khoa học danh tiếng thế giới. Nhà khoa học đoạt giải Nobel Vật lý GS Sir Kostya S.Novoselov FRS; chủ nhân giải Millennium Technology Vật lý GS Sir Richard Henry Friend đến chủ nhân giải Turing GS Gabriel Valiant, "cha đẻ" Chỉ số Đổi mới sáng tạo GII GS Dutta cùng nhiều tên tuổi có tầm ảnh hưởng trong giới nghiên cứu toàn cầu đều có mặt. Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà cùng lãnh đạo nhiều bộ ngành tham dự với hơn 900 khách mời. Năm thứ ba tổ chức, VinFuture cho thấy sự vượt trội về số lượng và chất lượng, với gần 1.400 dự án nghiên cứu tới từ hơn 90 quốc gia và vùng lãnh thổ. Con số này gấp ba lần mùa đầu tiên năm 2021 với 599 đề cử. Phát biểu tại sự kiện, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng nhấn mạnh mỗi công trình được xướng tên ở lễ trao giải VinFuture 2023 là niềm kỳ vọng lớn cho cuộc sống tốt đẹp của hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ người trên hành tinh. Bằng kết quả nghiên cứu sáng tạo, các nhà khoa học đã mang đến cho thế giới niềm hy vọng lớn lao về tương lai huy hoàng của cuộc sống loài người, mang đến cho giới trẻ động lực mạnh mẽ trong hành trình dấn thân vì hạnh phúc con người. "Giá trị giải thưởng là sự khuyến khích, cổ vũ tinh thần khoa học, sự khiêm tốn và lòng cầu thị, sự dũng cảm vượt qua thách thức, vượt lên những rào cản, giới hạn, tư duy thông thường để sáng tạo, phụng sự con người", ông nói.
Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng phát biểu tại lễ trao giải. Ảnh: Giang Huy
Ông hoan nghênh tâm huyết của những nhà sáng lập giải VinFuture với tầm nhìn mang tính toàn cầu, cách tiếp cận 'chung sức toàn cầu'. Giải thưởng cổ vũ, tôn vinh những nhà khoa học có công trình nghiên cứu xuất sắc, công nghệ đột phá, mang tính ứng dụng cao, hướng đến cuộc sống tốt đẹp hơn cho nhiều người. Giải thưởng cũng tạo kết nối rộng lớn với cộng đồng khoa học thế giới. Ngay sau phần tri ân thành viên Hội đồng giải thưởng và hội đồng sơ khảo, lần lượt chủ nhân các hạng mục giải thưởng được hé lộ, xen kẽ là những thước phim ghi dấu ấn về nghiên cứu và chặng đường của mỗi nhà khoa học. Giải chính VinFuture Grand Prize trị giá lớn nhất (3 triệu USD tương đương 73 tỷ đồng) được trao cho 4 nhà khoa học cho phát minh đột phá, kiến tạo nền tảng bền vững cho năng lượng xanh thông qua việc sản xuất bằng pin mặt trời và lưu trữ bằng pin Lithium-ion. Công trình nghiên cứu mở ra tiềm năng mới, hỗ trợ khai thác năng lượng sạch và vô tận từ bầu trời. Đó cũng là công nghệ giúp mở ra một kỷ nguyên mới cho lĩnh vực lưu trữ năng lượng và tái tạo năng lượng, giúp mọi người trên thế giới có thể tiếp cận và sử dụng năng lượng xanh, bền vững.
Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng (trái) trao giải cho 4 chủ nhân giải Chính VinFuture 2023. Ảnh: Giang Huy
Cả khán phòng cùng đứng dậy, đồng loạt vang lên những tràng pháo tay trong giây phút Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng trao giải cho 4 nhà khoa học. Chủ nhân giải thưởng gồm GS Martin Andrew Green (Australia) - tiên phong phát triển công nghệ bộ phát thụ động và tiếp điểm phía sau - PERC cho pin mặt trời; GS Stanley Whittingham (người Mỹ gốc Anh) - khởi xướng, khám phá ra nguyên lý hoạt động của pin Lithium-ion; GS Rachid Yazami (Maroc) - khám phá sự xen kẽ điện hóa thuận nghịch của các ion Lithium với than chì, nhiệt động lực học của quá trình sạc lẫn xả pin; GS Akira Yoshino (Nhật Bản) - tiên phong dùng muội than ở cực âm của pin Lithium-ion. Ban tổ chức cũng dành một phút tri ân đặc biệt cố Giáo sư người Mỹ John Bannister Goodenough - nhà khoa học tiên phong phát triển oxit coban làm cực dương giúp pin Lithium-ion lần đầu tiên có thể sạc lại, đóng góp một phần quan trọng tạo nên sự thành công của công nghệ này.
"Tôi rất vinh dự khi nhận giải thưởng chính, cảm ơn những nhà khoa học khắp trên thế giới vì đã nỗ lực không ngừng, giúp con người chuyển dịch từ nhiên liệu hóa thạch sang các nguồn nguyên liệu bền vững hơn", GS Martin Andrew Green chia sẻ khi nhận giải. Ngoài lời cảm ơn tới tỷ phú Phạm Nhật Vượng và phu nhân, người sáng lập Quỹ và Giải thưởng VinFuture, GS Martin khiến khán giả thích thú khi cảm ơn vợ, ví bà là nguồn "năng lượng tái tạo của riêng trong cuộc đời". GS Stanley Whittingham và GS Rachid Yazami tri ân đồng nghiệp lẫn nhà khoa học trong lĩnh vực năng lượng tái tạo cùng người thân đã luôn ủng hộ. Trong khi GS Akira Yoshino bày tỏ việc pin Lithium-ion nhỏ, nhẹ, có thể sạc được, là công cụ dẫn dắt tạo nên tương lai bền vững hơn.
Bên cạnh giải chính, VinFuture còn trao 3 giải đặc biệt dành cho nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển, nhà khoa học nữ và nhà khoa học nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới, mỗi giải trị giá 500.000 USD. Năm nay cộng đồng khoa học Việt "vỡ oàc" bởi lần đầu tiên tên tuổi một nhà khoa học trong nước được xướng lên trong lễ trao giải VinFuture. GS Võ Tòng Xuân (Đại học Nam Cần Thơ) được vinh danh trong giải đặc biệt dành cho nhà khoa học từ các nước đang phát triển cùng với GS Gurdev Singh Khush (người Mỹ gốc Ấn Độ). Hai nhà khoa học được trao giải nhờ những đóng góp quan trọng trong phát minh và phổ biến nhiều giống lúa năng suất cao, kháng bệnh tốt, góp phần đảm bảo an ninh lương thực toàn cầu.
Cầm trên tay cúp giải thưởng, GS Võ Tòng Xuân (83 tuổi) xúc động. Ông thay mặt người vợ quá cố, các đồng nghiệp, những sinh viên tại Đại học Cần Thơ, cùng hàng triệu người nông dân tại ĐBSCL gửi lời cảm ơn đến hội đồng giải thưởng. Ông nhấn mạnh việc ủng hộ ứng dụng các giống gạo mới đã giúp đa dạng hóa hoạt động sản xuất nông nghiệp tại Đồng bằng sông Cửu Long. "Chính những nỗ lực đó đã giúp nâng cao năng suất trồng lúa, cải thiện sinh kế cho nông dân tại khu vực này. Qua đó, chúng ta cũng đóng góp cho sự vươn lên của Việt Nam, trở thành một trong ba quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới", ông chia sẻ bằng tiếng Anh.
GS. TS Võ Tòng Xuân (phải) và Giáo sư Gurdev Singh Khush nhận giải thưởng. Ảnh: Giang Huy
Giải đặc biệt cho nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới tại VinFuture 2023 thuộc về nhóm nhà khoa học: GS Daniel Joshua Drucker (người Canada), GS Joel Francis Habener (người Mỹ), GS Jens Juul Holst (người Đan Mạch) và Phó Giáo sư Svetlana Mojsov (người Mỹ). Nhóm tác giả chiến thắng với công trình tiên phong khám phá vai trò của peptide giống glucagon -1, là nền tảng cho các phương pháp điều trị bệnh tiểu đường và béo phì hiệu quả, giúp thúc đẩy các liệu pháp điều trị mới đối với các bệnh thoái hóa thần kinh, góp phần kiến tạo một thế giới khỏe mạnh hơn. Trên sân khấu tôn vinh, 3 nhà khoa học không giấu được niềm vui, riêng GS Joel Francis Habener không thể tham dự vì lý do sức khỏe.
Ba nhà khoa học nhận giải đặc biệt chocác nghiên cứu các lĩnh vực mới. Ảnh:Giang Huy
Với nghiên cứu về lỗ thủng tầng ozone Nam Cực, GS Susan Solomon (Viện Công nghệ Massachusetts, Mỹ) thắng giải đặc biệt dành riêng cho nhà khoa học nữ. Bà là nhà khoa học tiên phong trong lĩnh vực hoá học khí quyển, với đóng góp đột phá giúp mở rộng hiểu biết về hiện tượng suy giảm tầng ozone và vai trò của chất chlorofluorocarbons (CFC) trong quá trình đó. Nghiên cứu của bà và đồng nghiệp đã góp phần thúc đẩy Nghị định thư Montreal, một nỗ lực quan trọng giúp giảm lượng lớn phát thải khí nhà kính trên toàn cầu.
Phó thủ tướng Trần Hồng Hà trao giải cho Giáo sư Susan Solomon. Ảnh: Giang Huy
Xen kẽ mỗi phần công bố, trao giải là các tiết mục trình diễn nghệ thuật của các nghệ sĩ hàng đầu thế giới. Nghệ sĩ tài năng Đồng Quang Vinh cùng dàn giao hưởng 32 người biểu diễn Quốc ca Việt Nam (Tiến quân ca). Liên khúc quan họ Bắc Ninh Bèo dạt mây trôi và Người ơi người ở đừng về thông qua tiếng đàn bầu của NSƯT Lệ Giang kết hợp với nhạc nền điện tử mang giai điệu trong trẻo hay Bản giao hưởng số 9 có tên From the new world được phối mới mẻ giữa phần trình diễn của Nghệ sĩ Cello Phan Đỗ Phúc, nhạc trưởng Đồng Quang Vinh chinh phục nhiều khán giả. Đặc biệt đây là lần đầu tiên nghệ sĩ Katy Perry biểu diễn tại Việt Nam dù từng hai lần đến đây. Cô mang tới 3 ca khúc, truyền tải thông điệp về tinh thần, ý chí mạnh mẽ của phái nữ cũng như tình yêu vô điều kiện với đam mê khoa học, sáng tạo. Cô cũng là người khép lại đêm vinh danh với giai điệu đầy cảm xúc Firework.
Katy Perry trình diễn bài hát hit khiến khán phòng sôi động. Ảnh: Giang Huy
Giải thưởng do Quỹ VinFuture được khởi xướng từ năm 2020 và trao hàng năm cho các phát minh khoa học công nghệ đột phá, có tiềm năng tạo ra thay đổi ý nghĩa trong cuộc sống của con người. Sau ba mùa giải đã có 27 nhà khoa học được tôn vinh. Họ là những tác giả của các nghiên cứu khoa học và các phát minh, sáng chế đổi mới công nghệ ở tất cả các lĩnh vực khoa học công nghệ mà hướng tới góp phần giải quyết những thách thức chung của nhân loại.
Như Quỳnh
Xem diễn biến chính
