Artur Fischer tạo ra vít nở giúp ốc vít bám chặt vào tường. Ảnh: DM
Fischer, một thợ khóa đam mê mày mò, tạo ra phát minh đầu tiên cấp bằng sáng chế vào năm 1947, khi ông muốn chụp ảnh con gái mới chào đời của mình. Vào thời đó, các bức ảnh trong nhà chỉ có thể chụp bằng đèn flash sử dụng bột nổ phải kích hoạt bằng dây dẫn rất nguy hiểm và cho chất lượng ảnh kém vì đối tượng thường nháy mắt khi đèn flash lóe lên. Fischer đã phát minh cơ chế đồng bộ hóa giúp kích hoạt đèn flash khi màn trập mở. Thiết bị này được công ty máy ảnh lớn Agfa mua lại và Fischer bắt đầu hành trình phát minh hàng trăm giải pháp cho những vấn đề kỹ thuật trong 7 thập kỷ tiếp theo.
Năm 1948, Fischer thành lập công ty riêng mang tên Fischerwerke và một thập kỷ sau, ông gặt hái thành công lớn nhất là vít nở Fischer. Năm 1958, Fischer giải quyết vấn đề mà cả công nhân xây dựng và thợ sửa chữa nghiệp dư tại nhà thường gặp phải: làm thế nào để gắn chặt một đinh ốc vào thạch cao hoặc tấm vách.
Ông phát minh loại vít nhựa có đầu chia khấc để chèn vào lỗ khoan. Khi vặn đinh ốc, vít nở ngăn không cho nó rơi khỏi lớp thạch cao. Khi đinh ốc đâm sâu về phía đầu, vít nở mở rộng, ép chặt vào lỗ khoan. Hai cánh chống xoay trên vít nở cắm chặt vào thạch cao, giữ ốc vít cố định. Đây là một cải tiến tốt hơn hẳn so với vít neo kim loại nhồi sợi gai dầu thời đó. Ngày nay, khoảng 14 triệu vít nở nhựa được sản xuất mỗi ngày trên toàn thế giới.
Fischer sau đó tỉ mỉ hoàn thiện ý tưởng ban đầu, thiết kế hàng chục loại hóa chất neo dính và vít neo bằng thép. Vít nở trở thành bộ phận chính của một thiết bị y tế cố định xương gãy.
Tại Đức, sản phẩm mãi gắn liền với tên tuổi của ông là Fischertechnik, loại đồ chơi lắp ghép cạnh tranh với Lego. Fischer tạo ra bộ đồ chơi ban đầu vào năm 1964 để làm quà Giáng sinh mới cho khách hàng, nhưng sức hấp dẫn của chúng lan rộng và đến cuối thập kỷ, loại đồ chơi này bán hết nhẵn tại các cửa hàng bách hóa trên khắp nước Mỹ. Bộ đồ chơi cũng trở nên ngày càng phức tạp, bao gồm những tế bào nhạy sáng và động cơ điện cùng với khối lắp ghép bằng nhựa. Các trường học đưa Fischertechnik vào bài học vật lý và giới kỹ sư sử dụng chúng để lập mô hình dự án mới.
Một loạt phát minh khác của Fischer bao gồm giá đỡ cốc với nắp đậy có thể kéo thụt vào, vòi thông gió, vật liệu nặn mô hình ăn được làm từ tinh bột khoai tây. Đến lúc cuối đời, tổng số phát minh của ông lên tới con số hơn 1.100, vượt qua cả Thomas Edison, người có 1.093 bằng sáng chế.
Để ghi nhận công lao của Fischer, năm 2014 Văn phòng Sáng chế châu Âu đã trao cho ông giải thưởng thành tựu trọn đời.
Fischer sinh ngày 31/12/1919 tại Tumlingen, nay thuộc xã Waldachtal, Đức, là con trai của một thợ may, mẹ ông là quần áo thuê để kiếm sống. Nhận ra năng khiếu cơ khí của con trai, bà khuyến khích Fischer mọi lúc, giúp ông dựng một bàn làm việc tại nhà và mua cho ông bộ đồ chơi lắp ghép.
Fischer từng theo học tại trường hướng nghiệp nhưng bỏ học năm tuổi 13 để học nghề với một thợ khóa ở Stuttgart, Đức. Ông nhập ngũ với hy vọng trở thành phi công nhưng không thành do bị cận thị, chiều cao khiêm tốn và không có bằng trung học. Ông được đào tạo làm thợ cơ khí và phân công đến một căn cứ ở vùng Palatinate.
Sau khi giải ngũ và trở về quê hương vào năm 1946, Fischer tìm được công việc trợ lý tại một công ty kỹ thuật, bắt đầu chế tạo bật lửa và công tắc khung cửi từ phế liệu quân sự. Năm 1948, ông thành lập công ty riêng, ngày nay là tập đoàn Fischer với 42 công ty con và 4.000 nhân viên trên toàn thế giới, bán 14.000 sản phẩm tại hơn 100 quốc gia. Fischer qua đời vào ngày 27/1/2016 tại nhà riêng ở Waldachtal thuộc vùng tây nam nước Đức, thọ 96 tuổi.
An Khang (Theo Telegraph/New York Times)
