Các nhà khoa học đưa ra nhiều giả thuyết để lý giải. Một giả thuyết cho rằng muỗi đơn giản chưa đến được Iceland. Quốc đảo này cách xa các nước láng giềng hàng trăm km đường biển, tạo thành rào chắn tự nhiên ngăn chúng bay qua.
Tuy nhiên, muỗi có thể bám theo máy bay. Nói với tạp chí Reykavik Grapevine, Gisli Mar Gislason, giáo sư nghiên cứu hồ và nước ngọt tại Đại học Iceland, cho biết từng bắt được muỗi trên chuyến bay từ Greenland đến Iceland. Chúng thậm chí có thể sống sót hàng giờ trên càng đáp, trong nhiệt độ đóng băng.
Muỗi đậu trên cây thục quỳ. Ảnh: Andres bjurnemark
Vậy tại sao muỗi đã xuất hiện mà chưa tạo thành quần thể? Theo ông, không phải chúng thiếu môi trường sinh sản phù hợp. Iceland có nhiều ao hồ và đầm lầy gần sân bay, những nơi lý tưởng để muỗi đẻ trứng. Thay vào đó, nguyên nhân khả dĩ nhất là khí hậu khắc nghiệt.
Vòng đời của muỗi gồm 4 giai đoạn: trứng, ấu trùng, nhộng, muỗi trưởng thành. Con trưởng thành đẻ trứng trong nước. Trứng nở thành ấu trùng, phát triển thành nhộng. Sau đó, muỗi trưởng thành chui ra từ nhộng.
Nhà côn trùng học Robert Jones, phó giáo sư Trường Vệ sinh và Y học Nhiệt đới London, giải thích với Live Science, ấu trùng muỗi cần phát triển trong nước lỏng. Tại nơi lạnh như vùng Bắc Cực thuộc Canada, một số loài sống sót nhờ "ngủ đông" ở giai đoạn trứng, chịu đựng nhiều tháng trong nước đóng băng. Ở khu vực ấm hơn như một số vùng Trung Âu, trứng và ấu trùng vượt qua mùa đông trong các vùng nước tương đối kín không đóng băng, muỗi trưởng thành ẩn náu trong hang và địa điểm an toàn khác.
Khí hậu Iceland nằm ở giữa hai trạng thái đó: mùa đông dài và chu kỳ đóng băng - tan băng của mùa thu - mùa xuân khiến các vùng nước liên tục đóng băng rồi lại tan chảy. "Những chu kỳ này làm gián đoạn sự phát triển, tiêu diệt trứng và ấu trùng muỗi trước khi chúng kịp trưởng thành, khiến việc hình thành quần thể khó khăn", Jones nói.
Dù các hồ địa nhiệt của Iceland không đóng băng vào mùa đông, nhiệt độ của chúng có thể quá ấm với ấu trùng của bất cứ loài muỗi nào thích nghi với vĩ độ cao. "Ngoài ra, thành phần hóa học của nước địa nhiệt khó phù hợp cho muỗi phát triển", Jones bổ sung.
Tuy nhiên, với tình hình biến đổi khí hậu, trạng thái không muỗi ở Iceland có thể không kéo dài mãi. Phó giáo sư Jones lo ngại mùa xuân và mùa thu ấm hơn sẽ tạo ra thời gian nước đọng không đóng băng dài hơn, cho phép muỗi hình thành quần thể ổn định.
Immo Hansen, giáo sư sinh học tại Đại học Bang New Mexico, đồng tình: "Muỗi nhiệt đới đang mở rộng phạm vi hoạt động lên phía bắc nước Mỹ" và nguyên nhân chủ yếu là mùa đông ở đó ấm lên.
Hawaii, quần đảo biệt lập nhất thế giới, từng vắng bóng muỗi cho đến năm 1826, khi các tàu châu Âu và Mỹ vô tình mang chúng đến. Nhờ khí hậu thuận lợi, muỗi sinh sôi và lan rộng nhanh chóng khắp quần đảo.
Trong trường hợp muỗi xâm nhập Iceland, nguy cơ các loài mang mầm bệnh như loài thuộc chi Aedes - thủ phạm truyền bệnh sốt xuất huyết, chikungunya - phát triển vẫn thấp vì chúng cần khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới. Dù Nam Âu đối mặt với nguy cơ bùng phát dịch bệnh tăng do biến đổi khí hậu và giao thông hiện đại, nghiên cứu cho thấy Bắc Âu khó phù hợp cho việc lây truyền sốt xuất huyết ngay cả vào năm 2080.
Thu Thảo (Theo Live Science, Reykavik Grapevine)
