Phi hành gia Barry "Butch" Wilmore và Suni Williams trên trạm ISS. Ảnh: NPR
Hôm 14/3, NASA và SpaceX phóng nhiệm vụ Crew-10 lên Trạm Vũ trụ Quốc tế để đưa phi hành gia trở về sau khi nhiệm vụ 8 ngày của họ kéo dài thành 9 tháng do sự cố của tàu Boeing Starliner. Dù kỷ lục về thời gian ở lâu nhất trong vũ trụ thuộc về phi hành gia người Nga Valeri Polyakov với 437 ngày liên tục trên trạm Mir, phần lớn nhiệm vụ dài ngày trong không gian chỉ kéo dài tối đa 6 tháng, theo Guardian. Cơ thể phi hành gia sẽ trải qua một số biến đổi khi trở về Trái Đất.
Lực hấp dẫn
Môi trường thiếu lực hấp dẫn khiến tình trạng giảm mật độ xương nghiêm trọng không thể phục hồi. Nó cũng khiến các cơ teo đi ở tay, đùi, thân và nhiều nơi khác, bao gồm tim. Do không cần bơm máu để đối phó với tác động của lực hấp dẫn, tim ít phải hoạt động cật lực hơn. Thể tích máu giảm đi và lưu lượng máu thay đổi, chảy chậm ở một số khu vực, có thể dẫn tới cục máu đông.
Theo Alan Duffy, nhà vật lý thiên văn ở Đại học Swinburne, khi phi hành gia ở trong không gian, chất lỏng tích tụ trong đầu họ, vì vậy họ cảm thấy như thể bị cảm lạnh thường xuyên. Khứu giác của họ cũng bớt nhạy bén. Duffy nhận xét đó có thể là việc tốt sau hai thập kỷ trạm ISS liên tục có người ở và không có cửa sổ nào mở.
Khi trở về Trái Đất, phi hành gia nhiều khả năng sẽ cảm thấy như thể họ cuối cùng đã thoát khỏi cơn cảm lạnh dài 9 tháng. Họ sẽ gặp khó khăn trong việc đi lại, dễ dàng chóng mặt và có thị lực kéo do sự tích tụ chất lỏng làm thay đổi hình dáng nhãn cầu. Đây là lý do bạn thường thấy phi hành gia đeo kính trên trạm ISS dù ban đầu họ có thị lực hoàn hảo. Tình trạng này sẽ quay trở lại bình thường, dù họ có thể cần đeo kính trong suốt phần đời còn lại, theo Duffy.
"Bộ não bị ngập nước", giáo sư Meng Law, giám đốc X-quang và khoa học thần kinh ở Đại học Monash, cho biết. Đó là nguyên nhân các phi hành gia Nga có một thiết bị hơi giống đồ bơi giúp hút chất lỏng và máu ra khỏi đầu.
Hiện nay, SpaceX và NASA đang phát triển máy ly tâm mà phi hành gia có thể ngủ bên trong, giúp đẩy văng chất lỏng ra. Khi họ quay trở lại Trái Đất, quá trình phục hồi của họ sẽ tương tự hoạt động vật lý trị liệu mà bất cứ ai từng tỉnh lại sau khi hôn mê trải qua, theo Duffy. Điều đó cũng rất mệt mỏi, có thể góp phần vào tác động sinh lý của hành trình trở về, theo Brad Tucker, nhà vật lý thiên văn ở Đại học Quốc gia Australia.
Do phần lớn nghiên cứu từ trước tới nay dựa trên các nhiệm vụ 6 tháng, trường hợp của Wilmore và Williams sẽ đặc biệt thú vị đối với đội ngũ bác sĩ và nhà khoa học. Một thách thức bất ngờ khác là quần áo trôi nổi trên da sẽ khiến lớp da của phi hành gia trở nên nhạy cảm gần giống da em bé. Khi trở lại Trái Đất, một số phi hành gia sẽ cảm thấy quần áo của họ giống như giấy nhám.
Bức xạ
Có lẽ tác động nguy hiểm nhất khi ở dài ngày trong vũ trụ là tiếp xúc với bức xạ, có thể làm tăng nguy cơ ung thư. Khí quyển Trái Đất và từ trường bảo vệ chúng ta trước lượng bức xạ cao. Nhưng trong vũ trụ, con người không có lớp bảo vệ đó. Phi hành gia trong không gian không chỉ tiếp xúc với nhiều bức xạ hơn trên Trái Đất mà bức xạ họ tiếp xúc có thể đặt ra nhiều nguy cơ.
Theo NASA, phi hành gia tiếp xúc với 3 nguồn bức xạ, bao gồm những hạt mắc kẹt trong từ trường Trái Đất, hạt mang năng lượng cao từ Mặt Trời và tia vũ trụ. Trung tâm dự đoán thời tiết vũ trụ của Cục quản lý Đại dương và Khí quyển Quốc gia Mỹ mô tả đây là nguồn hạt mang năng lượng cao thường xuyên dội xuống Trái Đất từ ngoài hệ Mặt Trời, nhiều khả năng hình thành bởi các sự kiện phát nổ như vụ nổ siêu tân tinh.
Giới khoa học đang tìm cách bảo vệ phi hành gia khỏi bức xạ vũ trụ trong quá trình chuẩn bị đưa người tới Mặt Trăng và sao Hỏa trong thời gian dài. Do phi hành gia thường không có nghĩa vụ tham gia nghiên cứu sau khi nghỉ hưu, các chuyên gia biết rất ít về việc bức xạ ảnh hưởng như thế nào tới họ cuối đời. Vì vậy, Williams và Wilmore, những người sắp về hưu, có thể cung cấp dữ liệu nghiên cứu hữu ích ở lĩnh vực này.
Ảnh hưởng tâm lý
Khi các phi hành gia trở về Trái Đất, tâm trạng lo lắng và căng thẳng là điều không thể tránh khỏi do ở trong điều kiện cực hạn trong thời gian dài như vậy. Williams và Wilmore có thể trải qua "hiệu ứng tổng quan" khi nhìn thấy đường cong của Trái Đất từ trên cao và cảm nhận sự gắn kết đặc biệt với nhân loại. Vài người sau khi trải qua hiệu ứng này sẽ cảm thấy quan tâm đến môi trường xung quanh và mong muốn thay đổi nó hơn.
Trở về Trái Đất, phi hành gia sẽ phải đối mặt với cú sốc tâm lý lớn khi quay lại cuộc sống bình thường như "làm bữa sáng, lái xe đi làm". Đây là một sự chuyển đổi rất lớn mà họ cần phải vượt qua khi trở về.
An Khang (Theo Guardian)
