Nền móng chuyển đổi số quốc gia được thành hình đến đâu?

Phương Thanh (Hà Nội) không khỏi bất ngờ khi chỉ mất vài giây để hoàn tất thủ tục ở Sân bay quốc tế Nội Bài. Sau khi ký gửi hành lý, chị được hướng dẫn qua một đường riêng cho những người đã làm thủ tục trên ứng dụng VNeID. Cửa tự động mở nhờ hệ thống nhận diện khuôn mặt khi hành khách đến gần.

"Không còn cảnh quên căn cước hay phải xếp hàng chờ kiểm tra, nhanh và tiện hơn rất nhiều", cô nói. Tương tự, tại cửa ra máy bay, Thanh nhìn vào camera để hệ thống nhận diện, xác thực thành công và lên tàu bay mà không cần tiếp xúc với nhân viên mặt đất.

Hành khách làm thủ tục check in quầy vé máy bay bằng công nghệ sinh trắc học. Ảnh: Trọng Đạt

Ứng dụng công nghệ sinh trắc học trong làm thủ tục hàng không được triển khai từ cuối tháng 4, đúng dịp cao điểm 30/4, nhằm giảm tải cho các quầy thủ tục và đón đầu xu hướng chuyển đổi số. Dù là một thay đổi nhỏ, cổng an ninh tự động không giấy tờ cho thấy chuyển đổi số ở Việt Nam đã tạo ra kết quả cụ thể, chạm đến từng hành trình, thói quen sử dụng của người dân.

Tháng 6/2020, Thủ tướng phê duyệt "Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030". Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, năm 2025 đánh dấu bước chuyển lớn: từ hoàn thiện thể chế, xây dựng kế hoạch sang triển khai thực thi, tạo ra hiệu quả thực chất. Chuyển đổi số không còn là khẩu hiệu mà đã hiện diện rõ trong hoạt động quản lý nhà nước, kinh tế và đời sống.

Hạ tầng số sẵn sàng cho bùng nổ dịch vụ

"Sau 5 năm làm chuyển đổi số, chúng ta đã qua giai đoạn khởi động. Nền móng chuyển đổi số quốc gia cơ bản được hình thành, từ hạ tầng, dịch vụ đến thể chế", Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Vũ Hải Quân nhận định tại Ngày Chuyển đổi số quốc gia 2025 cuối tháng 10.

Việt Nam chứng kiến sự phát triển mạnh về hạ tầng số. Mạng viễn thông băng rộng phủ 99,3% thôn bản trên cả nước. Mạng 5G bắt đầu được triển khai với 26% diện phủ sóng. 82,9% hộ gia đình Việt Nam có Internet cáp quang, nằm trong top 11 thế giới. Tỷ lệ thuê bao điện thoại thông minh đạt 89,8%.

Trong 5 năm, Việt Nam cũng đạt nhiều thành tựu về nâng cao nhận thức số, xây dựng nền tảng và dịch vụ công cơ bản. Về nhận thức, 100% lãnh đạo các cấp chịu trách nhiệm và ban hành nghị quyết chuyển đổi số. Thể chế, văn bản pháp luật về chuyển đổi số tăng 3,5 lần so với 20 năm trước.

Giao diện ứng dụng VNeID. Ảnh: Tuấn Hưng

73,5% hồ sơ thủ tục hành chính được xử lý điện tử, giúp tiết kiệm khoảng 5.600 tỷ đồng mỗi năm. Hệ thống chính quyền hai cấp từ trung ương đến 3.200 xã, phường vận hành thông suốt nhờ kết nối liên thông dữ liệu. Số hồ sơ dịch vụ công trực tuyến toàn trình năm 2025 tăng gấp 9 lần so với năm 2019, góp phần giảm thời gian và chi phí cho người dân, doanh nghiệp.

Theo báo cáo của Bộ Nội vụ, tính đến ngày 29/10, hơn 14,5 triệu hồ sơ được xử lý qua Cổng Dịch vụ công quốc gia, trong đó 83% thực hiện trực tuyến. Sau 4 tháng vận hành mô hình chính quyền hai cấp, tỷ lệ dịch vụ công thực hiện hoàn toàn trên môi trường số đạt 37%, cho thấy bước chuyển rõ rệt từ giải quyết bằng hồ sơ giấy sang bằng dữ liệu số.

Các chỉ số toàn cầu cũng ghi nhận sự tiến bộ rõ rệt. Chỉ số phát triển chính phủ điện tử của Việt Nam tăng 15 bậc so với năm 2020, lên hạng 71 thế giới. Hạ tầng viễn thông đứng thứ 67, tăng 7 bậc so với năm 2022. Tốc độ Internet xếp hạng 19, vươn lên 41 bậc so với 5 năm trước.

Năm chuyển đổi số tạo giá trị thiết thực

Sự phát triển nhanh và rộng khắp của hạ tầng số Việt Nam tạo nền tảng cho nhiều dịch vụ số vận hành hiệu quả. Hiện 100% công dân Việt Nam từ 14 tuổi trở lên có tài khoản định danh điện tử VNeID. 87% người trưởng thành có tài khoản thanh toán, 20% có chữ ký số.

Ở lĩnh vực giao thông, thu phí không dừng đạt 100% trên các tuyến cao tốc và 92% tại quốc lộ. Tại 18 cảng hàng không, hệ thống sinh trắc học giảm thời gian làm thủ tục từ 17 phút xuống còn 3-5 giây, tiết kiệm 7.700 tỷ đồng mỗi năm.

Trạm thu phí trên cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ (Hà Nội) thông thoáng trong ngày đầu triển khai thu phí không dừng. Ảnh: Ngọc Thành

Gần như toàn bộ giao dịch thanh toán tiền điện được thực hiện trực tuyến. Ngành y tế bước sang kỷ nguyên dữ liệu khi hơn 370 cơ sở khám chữa bệnh tham gia nền tảng điều phối dữ liệu, với 2,5 triệu bệnh án điện tử và hơn 200.000 lượt tra cứu, tiết kiệm 500-1.000 tỷ đồng mỗi năm. Trong khi đó, nền tảng "bình dân học vụ số" đã đào tạo hơn 203.000 học viên, tiết kiệm 80% chi phí đào tạo.

Tuy nhiên, theo đại diện Cục Chuyển đổi số quốc gia, chuyển đổi số Việt Nam vẫn còn hạn chế cần khắc phục, như một số hạ tầng công nghệ xuống cấp, thiếu đồng bộ; tiến độ triển khai cơ sở dữ liệu quốc gia chuyên ngành còn chậm; việc chia sẻ, kết nối dữ liệu giữa các hệ thống thiếu hiệu quả; chất lượng dịch vụ công trực tuyến chưa đáp ứng kỳ vọng.

Chuyển đổi số vào giai đoạn đột phá

Theo Kế hoạch 02 của Ban chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đưa ra hồi tháng 6, từ nay đến hết 2025 được xác định là "giai đoạn đột phá", "khắc phục cơ bản những tồn tại, yếu kém cố hữu về chuyển đổi số trong toàn bộ hệ thống chính trị".

Mục tiêu tổng quát Ban chỉ đạo đặt ra là hoàn thiện những nền tảng dùng chung, chuẩn hóa và kết nối các cơ sở dữ liệu quan trọng, nâng cao thực chất chất lượng dịch vụ công trực tuyến, tạo nền tảng vững chắc cho giai đoạn phát triển tiếp theo.

Một góc Trung tâm dữ liệu quốc gia số 1, khánh thành tháng 8, với tổng giá trị hơn 16.800 tỷ đồng. Đây là một trong những trung tâm dữ liệu lớn nhất và hiện đại nhất khu vực Đông Nam Á. Ảnh: Phạm Dự

Cụ thể, Việt Nam sẽ cung cấp tập trung dịch vụ công trực tuyến trên Cổng quốc gia, đối với toàn bộ thủ tục hành chính đủ điều kiện, theo hướng thống nhất, đồng bộ trên toàn quốc, thay thế các dịch vụ công riêng lẻ tại cấp tỉnh.

Mục tiêu là 80% hồ sơ thủ tục hành chính được xử lý hoàn toàn trực tuyến. Sang năm 2026, 100% thủ tục hành chính được thực hiện không phụ thuộc vào địa giới hành chính cấp tỉnh, tất cả thủ tục liên quan đến doanh nghiệp đều được thực hiện trực tuyến, liền mạch.

Bên cạnh đó, 12 cơ sở dữ liệu quốc gia và chuyên ngành trọng yếu được làm sạch và đưa vào khai thác, đảm bảo "đúng - đủ - sạch - sống - thống nhất - dùng chung". Hệ thống quản lý văn bản và hồ sơ công việc, hệ thống thông tin báo cáo, họp trực tuyến của các cơ quan trung ương được kết nối, liên thông. Các hồ sơ, tài liệu công việc phát sinh từ tháng 7 được tạo lập và xử lý hoàn toàn trên môi trường điện tử, tiến tới số hóa toàn bộ tài liệu lưu trữ vào năm 2026.

Song song, Nghị quyết 57 với chủ trương, định hướng đột phá về chuyển đổi số quốc gia sẽ được thể chế hóa thành các văn bản quy phạm pháp luật. Hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia phục vụ kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan được hoàn thiện, tạo nền tảng cho hoạt động chỉ đạo điều hành trực tuyến của lãnh đạo các cấp.

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ chuyển đổi số không chỉ là công cụ, mà là nền tảng kiến tạo mô hình chính quyền mới, minh bạch, linh hoạt, gần dân và vì dân. Thứ trưởng Vũ Hải Quân khẳng định Việt Nam "sẵn sàng bước vào giai đoạn mới với quyết tâm cao hơn, hành động quyết liệt hơn", đồng thời xác định chặng đường phía trước sẽ còn nhiều việc phải làm để chuyển đổi số thực sự mang lại tác động rõ rệt.

"Thế giới số chuyển động từng giây. Nếu chậm, chúng ta có thể bị tụt hậu. Chuyển đổi số cần nhanh hơn, nhanh hơn trong xây dựng và hoàn thiện thể chế, trong triển khai chiến lược dự án, trong thích ứng với công nghệ mới và trong thay đổi tư duy, cách làm", ông nói.

Infographic: Kết quả 5 năm chuyển đổi số Việt Nam

Trọng ĐạtĐồ họa: Tâm Thảo