Vitomir Maričić lập kỷ lục khi nằm dưới đáy bể bơi. Ảnh: ZME Science
Theo Conversation, phần lớn mọi người có thể nín thở 30-90 giây. Vài phút không có oxy có thể gây tử vong, vì vậy con người có phản xạ thở không tự chủ. Tuy nhiên, vận động viên lặn tự do Vitomir Maričić hôm 16/6 nín thở và lập kỷ lục thế giới mới với thời gian 29 phút 3 giây, nằm dưới đáy bể bơi sâu 3 m ở Croatia. Kỷ lục này dài hơn khoảng 5 phút so với kỷ lục thế giới trước đó được thiết lập năm 2021 bởi một vận động viên lặn tự do người Croatia khác là Budimir Šobat. Thời gian nín thở của Maričić cũng lâu hơn khoảng 60 lần so với hầu hết người bình thường.
Tất cả kỷ lục thế giới về nín thở đều được thiết lập bởi thợ lặn tự do, những người nín thở chuyên nghiệp. Họ trải qua quá trình rèn luyện thể chất và tinh thần chuyên sâu để nín thở dưới nước trong thời gian dài. Các thợ lặn tự do có thể trì hoãn phản ứng sinh tồn cơ bản của con người thông qua một số cơ chế.
Tăng thể tích phổi và dự trữ oxy
Thợ lặn tự do thực hiện bài tập tim mạch, hoạt động thể chất giúp tăng nhịp tim, nhịp thở và lưu lượng máu tổng thể trong thời gian dài, cũng như bài tập thở để tăng lượng không khí (cụ thể là oxy) mà họ có thể dự trữ trong phổi. Quá trình này bao gồm bài tập như bơi lội, chạy bộ, đạp xe và luyện tập cơ hoành, cơ chính để hít thở.
Hít thở bằng cơ hoành và bài tập tim mạch giúp phổi giãn nở tới thể tích lớn hơn và chứa được nhiều không khí hơn. Điều đó có nghĩa phổi có thể dự trữ nhiều oxy hơn và duy trì thời gian nín thở lâu hơn. Thợ lặn tự do cũng có thể kiểm soát cơ hoành và cơ họng để di chuyển oxy dự trữ từ phổi đến đường thở, giúp tối đa hóa lượng oxy hấp thụ vào máu để di chuyển đến các bộ phận khác của cơ thể.
Để tăng thêm lượng oxy trong phổi trước khi lập kỷ lục thế giới về nín thở, Maričić hít thở oxy tinh khiết (100%) trong 10 phút. Nhờ vậy, Maričić có lượng oxy dự trữ lớn hơn so với hít thở không khí bình thường, vốn chỉ chứa khoảng 21% oxy. Sách Kỷ lục Thế giới Guinness phân loại cách này là nín thở có hỗ trợ oxy. Ngay cả khi không có oxy siêu tinh khiết, Maričić vẫn có thể nín thở trong 10 phút 8 giây.
Kháng cự phản xạ hít thở
Oxy rất cần thiết để tất cả tế bào hoạt động và tồn tại. Tuy nhiên, chính lượng carbon dioxide cao chứ không phải lượng oxy thấp gây ra phản xạ thở không tự chủ. Khi tế bào sử dụng oxy, chúng tạo ra carbon dioxide là chất thải có hại. Carbon dioxide chỉ có thể bị loại bỏ khỏi cơ thể bằng cách thở ra. Khi nín thở, não bộ cảm nhận sự tích tụ carbon dioxide và thôi thúc chúng ta thở lại.
Thợ lặn tự do thực hành nín thở để làm mất phản ứng của não với lượng carbon dioxide cao và lượng oxy thấp, giúp trì hoãn phản xạ thở không tự chủ. Khi một người nín thở vượt quá mức này, họ đạt "mốc giới hạn sinh lý" khi cơ hoành co bóp không tự chủ để bắt buộc cơ thể hít thở. Đây là thử thách về mặt thể chất và chỉ những người lặn tự do ưu tú học được cách kiểm soát cơ hoành mới có thể tiếp tục nín thở sau mốc này. Maričić chia sẻ việc nín thở lâu khiến tình trạng thể chất của anh ngày càng tệ hơn, đặc biệt là đối với cơ hoành do các cơn co thắt. Nhưng về mặt tinh thần, Maričić biết bản thân sẽ không bỏ cuộc.
Tập trung và kiểm soát tinh thần
Những người lặn tự do không chỉ cần huấn luyện thể chất mà cả kỷ luật tinh thần. Họ tập luyện để kiểm soát nỗi sợ hãi và lo lắng, đồng thời duy trì sự bình tĩnh. Họ thực hành các kỹ thuật thư giãn như thiền định, nhận thức hơi thở và thả lỏng tâm trí. Maričić chia sẻ sau mốc 20 phút, mọi thứ trở nên dễ dàng hơn ít nhất về mặt tinh thần. Giảm hoạt động tinh thần và thể chất, thể hiện qua nhịp tim rất thấp, làm giảm lượng oxy cần thiết, giúp dự trữ oxy lâu hơn. Đó là lý do Maričić đạt kỷ lục khi nằm yên dưới đáy bể bơi.
Ngoài các môn thể thao cạnh tranh, nhiều người tập nín thở do yêu cầu công việc. Ví dụ, thợ lặn ama thu thập ngọc trai ở Nhật Bản và thợ lặn Haenyeo đánh bắt hải sản ở Hàn Quốc.
Việc nín thở đi kèm nhiều rủi ro tiềm ẩn. Cả nồng độ carbon dioxide cao và thiếu oxy đều có thể nhanh chóng dẫn đến mất ý thức. Hít thở oxy tinh khiết có thể gây ngộ độc oxy cấp tính do các gốc tự do có thể phá hủy tế bào. Maričić nhấn mạnh kỷ lục thế giới của anh là kết quả sau nhiều năm luyện tập chuyên nghiệp và không nên thực hiện nếu không có sự hướng dẫn và trang bị an toàn.
An Khang (Theo Conversation)
