Ảnh AI giống như lấy từ tạp chí thiết kế. Ảnh: LookX
Khó khăn trong việc phát hiện hình ảnh do AI tạo ra tương tự những thách thức trong quá khứ như phát hiện hình ảnh chỉnh sửa hoặc đồ họa máy tính trong phim. Tuy nhiên, có một điểm khác biệt quan trọng: chỉnh sửa ảnh và đồ họa máy tính đòi hỏi thiết kế có chủ đích của họa sĩ, trong khi hình ảnh AI được tạo ra bởi các thuật toán huấn luyện dựa trên cơ sở dữ liệu, thường không có sự giám sát của con người. Sự thiếu giám sát này dẫn đến những điểm chưa hoàn hảo hoặc thiếu nhất quán, khiến chúng có cảm giác không tự nhiên hoặc thiếu sự nhất quán giữa các khung hình, đôi khi được gọi là "tin rác AI", theo Conversation.
Bất chấp những khác biệt này, nghiên cứu cho thấy mọi người gặp khó khăn trong việc phân biệt giữa hình ảnh thật và hình ảnh tổng hợp, bất kể nguồn gốc. Khi được yêu cầu xác định hình ảnh là thật, tổng hợp hay do AI tạo ra, độ chính xác chỉ cao hơn mức suy đoán ngẫu nhiên một chút.
Trong tương tác hàng ngày khi bạn không tập trung cao độ vào kiểm tra hình ảnh, khả năng phát hiện nội dung tổng hợp thậm chí còn yếu hơn. Phát hiện lỗi trong hình ảnh AI đòi hỏi chú ý đến chi tiết nhỏ, nhưng hệ thống thị giác của con người không phải lúc nào cũng hoạt động theo cách đó khi bạn lướt mạng. Thay vào đó, mọi người thường chỉ nắm bắt ý chính từ những gì họ đang xem và có thể bỏ sót những điểm bất thường nhỏ nhặt.
Sự tập trung thị giác hoạt động như một ống kính zoom: bạn quét rộng để có cái nhìn tổng quan về môi trường hoặc màn hình điện thoại, nhưng chi tiết nhỏ đòi hỏi sự tập trung cao độ. Hệ thống nhận thức của con người đã tiến hóa để nhanh chóng đánh giá môi trường nhằm xác định bất kỳ mối đe dọa sinh tồn nào, kèm theo độ nhạy cảm với những thay đổi đột ngột như kẻ săn mồi di chuyển nhanh, đánh đổi độ chính xác để đạt tốc độ phát hiện. Sự đánh đổi này cho phép xử lý nhanh chóng và hiệu quả, giúp người tiền sử sống sót trong môi trường tự nhiên. Nhưng điều đó lại không phù hợp với các nhiệm vụ hiện đại như lướt thiết bị, nơi những sai sót nhỏ hoặc chi tiết khác thường trong hình ảnh do AI tạo ra dễ dàng bị bỏ sót.
Con người cũng thường bỏ qua những thứ mà họ không tích cực chú ý hoặc tìm kiếm. Các nhà tâm lý học gọi đây là thiếu chú tâm: tập trung vào một nhiệm vụ khiến bạn bỏ qua các chi tiết khác, ngay cả những chi tiết rõ ràng. Trong nghiên cứu nổi tiếng về khỉ đột tàng hình, người tham gia được yêu cầu đếm số lần chuyền bóng rổ trong một video không nhận ra có người mặc bộ đồ khỉ đột đi qua giữa cảnh quay. Tương tự, khi bạn tập trung vào nội dung rộng hơn một bức ảnh AI như ngôi nhà nhỏ ấm cúng, bạn ít có khả năng nhận ra những biến dạng cực nhỏ.
Những hạn chế trong nhận thức của chúng ta vượt ra ngoài nhận thức thị giác. Suy nghĩ của con người sử dụng hai dạng xử lý: suy nghĩ nhanh chóng và trực quan dựa trên lối tắt và suy nghĩ chậm hơn đòi hỏi nỗ lực phân tích. Khi lướt mạng, hệ thống nhanh chóng có thể chiếm ưu thế khiến chúng ta chấp nhận giá trị bề mặt của hình ảnh mà không cân nhắc sâu sắc.
Vấn đề này càng trầm trọng hơn khi chúng ta có xu hướng tìm kiếm thông tin xác nhận niềm tin của mình hoặc từ chối thông tin trái ngược. Điều này có nghĩa là các hình ảnh do AI tạo ra dễ dàng bị bỏ sót nếu chúng phù hợp với kỳ vọng hoặc quan điểm của bạn. Nếu một bức ảnh AI về cầu thủ bóng rổ thực hiện cú ném bất khả thi phù hợp với niềm phấn khích của fan hâm mộ, họ có thể chấp nhận nó ngay cả khi cảm thấy có gì đó bị phóng đại.
Dù những thay đổi nhỏ ở hình dạng nhà không phải mối lo ngại lớn, vấn đề trở nên đáng lo ngại khi hình ảnh do AI tạo ra có thể được sử dụng để tác động đến ý kiến cộng đồng. Chẳng hạn, nghiên cứu cho thấy mọi người thường giả định rằng hình ảnh liên quan đến văn bản đi kèm. Ngay cả khi hình ảnh không cung cấp bằng chứng thực tế nào, chúng vẫn khiến mọi người dễ chấp nhận nội dung văn bản là đúng.
Hình ảnh thật gây hiểu lầm hay do AI tạo ra đều có thể làm cho những tuyên bố sai lệch trở nên đáng tin hơn và thậm chí khiến mọi người nhớ nhầm sự kiện thực tế. Hình ảnh do AI tạo ra có sức mạnh định hình ý kiến và lan truyền thông tin sai lệch theo cách khó xử lý. Hình ảnh do AI tạo ra ngày càng khó phát hiện hơn. Trong khi lướt mạng, não bộ xử lý hình ảnh nhanh chóng mà không cần phán xét kỹ càng, dễ dàng bỏ qua các chi tiết hé lộ sự giả mạo. Khi công nghệ ngày càng tiến bộ, con người cần dành thời gian nhìn chậm lại để xem xét kỹ hơn và suy nghĩ một cách sáng suốt hơn.
An Khang (Theo Conversation)
