AI tác động đến làn sóng sa thải nhân sự công nghệ thế nào

Ngày 28/10, Amazon tuyên bố cắt giảm 14.000 người nhằm tinh gọn bộ máy vì "trí tuệ nhân tạo đang hỗ trợ công ty đổi mới nhanh hơn". Thông tin này không gây bất ngờ khi từ đầu năm đến nay, hàng loạt tên tuổi như Google, Microsoft, Meta, Intel hay doanh nghiệp nhỏ hơn như CrowdStrike, WiseTech Global cũng nhắc đến AI trong thông báo sa thải. Thay vì đưa ra nguyên nhân "suy thoái kinh tế" hay "thị trường biến động" như năm 2023 và 2024, ngày càng nhiều công ty quyết định điều chỉnh nhân sự để "tăng hiệu quả, tái cơ cấu ưu tiên AI".

Minh họa "nhân viên bị ông chủ sa thải vì AI". Ảnh: ChatGPT

"Bản đồ" sa thải vì AI năm 2025

Thống kê từ nền tảng việc làm Layoffs.fyi và TrueUp cho thấy tính từ đầu năm đến đầu tháng 10, hơn 180.000 nhân viên trong lĩnh vực công nghệ trên toàn cầu đã mất việc. Phân tích của RationalFX chỉ ra trong số hơn 180.000 người này, có gần 51.000 trường hợp (28%) liên quan trực tiếp đến việc triển khai AI và công cụ tự động hóa của doanh nghiệp. Một số nguồn phân tích khác như Strategic Market Research thậm chí đánh giá AI đã tác động đến khoảng 78.000 việc làm trong 2025.

Hồi tháng 2, Meta thông báo sa thải 5% nhân viên, tương đương 4.000 người sau khi đổ hàng tỷ chục USD vào trí tuệ nhân tạo. CEO Mark Zuckerberg đánh giá AI ngày càng mạnh mẽ và khả năng cao có thể thực hiện công việc của kỹ sư cấp trung tại công ty năm nay. Đến tháng 6, công ty lập nhóm "siêu trí tuệ" Meta Superintelligence Labs, nhưng cũng vừa sa thải hơn 600 người tại đây.

Theo Reuters, bên cạnh điều chỉnh nhân sự để vận hành hiệu quả hơn, Google thúc giục nhân viên dùng AI trong công việc hàng ngày. Hồi tháng 6, họ ước tính mức tăng năng suất từ AI trong đội ngũ kỹ sư là 10%.

Microsoft cũng thực hiện một số đợt điều chỉnh nhân sự trong năm. Vào tháng 5, công ty thông báo sa thải 6.000 người với tỷ lệ lớn lập trình viên sau khi áp dụng mạnh mẽ AI. Tháng 7, hãng phần mềm Mỹ công bố giảm gần 4% lao động trên toàn cầu (tương đương 9.000 người) và cho biết cần "tinh gọn" bộ máy, loại bớt lớp quản lý trung gian, tập trung vào AI, đám mây và tăng hiệu quả vận hành.

Ngay từ tháng 6, CEO Amazon Andy Jassy nêu rõ việc tăng cường dùng công cụ AI sẽ dẫn tới các đợt cắt giảm, nhất là với công việc lặp đi lặp lại, mang tính thủ tục, trước khi thông báo cho 14.000 người thôi việc vào 28/10 - mức lớn nhất từ trước đến nay của công ty.

Salesforce cũng giảm 4.000 việc làm vào tháng 9, trong bối cảnh công ty đẩy mạnh triển khai giải pháp AI cho khách hàng. Theo CEO Marc Benioff, thay vì dựa vào sức lao động con người, công ty sử dụng AI để phục vụ khoảng 10.000 khách hàng tiềm năng mỗi tuần. Nền tảng AI nội bộ Agentforce hiện đảm nhiệm khoảng 1,5 triệu cuộc hội thoại, chiếm gần một nửa số lượng tương tác với khách hàng của công ty. Phần còn lại do 5.000 nhân viên đảm nhiệm, nhưng họ cũng sẽ bị điều phối bởi AI. Theo ông, công cụ AI sẽ đóng vai trò giám sát viên đa kênh, giúp nhân viên và AI làm việc cùng nhau.

Cũng trong tháng 9, hãng tư vấn công nghệ Accenture giảm 11.000 việc làm, ảnh hưởng đến "những nhân viên không thể thích nghi với cách làm việc mới cùng AI". Trước đó, vào tháng 5, công ty công nghệ tài chính Klarna thu hẹp từ 5.000 xuống còn 3.000 người và công khai quan điểm "AI đang thay đổi lực lượng lao động".

"Thay máu" nhân lực

Các thống kê cho thấy vị trí bị sa thải nhiều nhất liên quan đến quản lý cấp trung, bộ phận nhân sự và tuyển dụng (HR), dịch vụ khách hàng, kỹ sư phần mềm cấp thấp cũng như các vai trò kỹ thuật đặc thù. Theo Reuters, nhóm nhân lực đang bị thay thế chủ yếu do AI đã đi vào chuỗi giá trị và cấu trúc tổ chức.

Cụ thể, có ba lớp ảnh hưởng nhất là lớp hạ tầng, khi doanh nghiệp đã đổ số tiền lớn cho AI như máy chủ, GPU, trung tâm dữ liệu, phần mềm nền tảng nên muốn tối ưu hóa chi phí; tiếp đến là lớp nghiệp vụ với công việc lặp đi lặp lại, được chuẩn hóa như hỗ trợ, nhập liệu, tổng hợp, chăm sóc khách hàng và một phần sản xuất nội dung; và tái cấu trúc trong khối AI để giảm trùng lặp, như trường hợp Meta sa thải 600 vị trí trong nhóm nghiên cứu "siêu trí tuệ".

Thị trường thực tế đang rơi vào cảnh "vừa thừa vừa thiếu", khi vừa sa thải hàng nghìn người, đồng thời cũng tạo nên một cuộc chiến giành giật nhân tài AI. Câu chuyện của Meta phơi bày nghịch lý này, khi CEO Mark Zuckerberg sẵn sàng đổ hàng trăm triệu USD để thu hút nhân tài, nhưng vẫn cho nhiều người, gồm cả nhân sự ở bộ phận AI, thôi việc.

Theo The Verge, những gì đang diễn ra cho thấy làn sóng sa thải không phải cuộc khủng hoảng việc làm, mà là "cuộc dịch chuyển việc làm". "Thị trường chứng kiến sự thiếu hụt trầm trọng kỹ sư máy học, nhà khoa học dữ liệu và chuyên gia về mô hình ngôn ngữ lớn (LLM). Trong khi đó, vai trò truyền thống, kỹ năng cũ và các cấp quản lý không trực tiếp tạo ra sản phẩm đang trở nên dư thừa", trang này bình luận.

John Challenger, CEO của công ty Challenger, Gray and Christmas, cho rằng thị trường "không tuyển dụng, không sa thải" trước đây đang nhường chỗ cho "tái cấu trúc", khi các doanh nghiệp cố gắng đi đầu trong việc ứng dụng AI vào cách thức làm việc. "Điều đó báo hiệu rằng, các công ty khác sẽ sớm hưởng ứng xu hướng và đây là lúc thích hợp để thay đổi", ông nói với Washington Post.

Một số báo cáo cho thấy AI đang trong quá trình "tái cơ cấu vĩnh viễn" nhân lực công nghệ. Hồi đầu năm, Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) dự báo hơn 40% doanh nghiệp toàn cầu sẽ giảm lực lượng lao động do ứng dụng AI, nhưng các vai trò vận hành AI và dữ liệu lớn sẽ tăng gấp đôi vào năm 2030. 70% doanh nghiệp lên kế hoạch tuyển nhân sự mới có kỹ năng thiết kế công cụ AI. 62% dự định tăng tuyển nhân sự có kỹ năng làm việc cùng AI tốt hơn.

Theo Challenger, làn sóng sa thải đang diễn ra tạo nên tương lai đầy thách thức cho những lao động bị coi là dư thừa hoặc lạc hậu sau các đợt thanh lọc. Họ buộc phải tự nâng cấp bản thân với kỹ năng AI, hoặc "bị mắc kẹt và rất khó thoát ra".

Bảo Lâm tổng hợp