AI có thể dự báo mưa lũ, sạt lở thế nào

Trong bối cảnh mưa lũ diễn ra tại nhiều địa phương, nhóm kỹ sư FPT tại Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo Quy Nhơn đã xây dựng nền tảng dự báo mưa lũ, tại địa chỉ antoanmualu.org từ ngày 19/11. Ra đời trong hoàn cảnh khẩn cấp, nhưng hệ thống này "có thể giúp chính quyền, người dân chủ động lên phương án trước khi thiên tai xảy ra", nhờ khả năng dự báo mưa lũ, sạt lở bằng AI.

Theo Vũ Hồng Chiên, Giám đốc trung tâm, ở bước đầu tiên, nhóm tìm nguồn dữ liệu tin cậy để huấn luyện mô hình dự báo bằng AI, sử dụng dữ liệu thủy văn và bản đồ nguy cơ lũ lụt đã được châu Âu xây dựng và xác thực. Điều này giúp mô hình học được các đặc điểm thủy văn chuẩn, từ cách nước mưa tích tụ đến cách dòng chảy thay đổi theo địa hình.

Sau khi mô hình được "huấn luyện nền", nhóm tiếp tục nạp thông tin thực tế của Việt Nam. Nhờ đó, khi đưa vào hoạt động, mô hình có khả năng đọc dữ liệu mưa theo thời gian thực, kết hợp với thông số địa hình và thủy văn để dự đoán khu vực có nguy cơ ngập lụt hoặc sạt lở.

Kết quả dự báo được hiển thị trực quan trên bản đồ Google. Tại đây, từng điểm có nguy cơ được khoanh vùng, chuyển màu theo mức độ rủi ro để chính quyền có thể đánh giá nhanh. "Điều quan trọng là để mọi người thấy trước nguy cơ, từ đó chủ động sơ tán, không đợi đến lúc nước lên rồi mới chạy", anh Chiên nói.

Nền tảng dự báo mưa lũ, sạt lở hiện hỗ trợ các tỉnh Đăk Lăk, Gia Lai, Quảng Ngãi, Khánh Hòa và đang tiếp tục cập nhật. Ảnh: Trọng Đạt

Hệ thống cũng được dùng để dự báo nguy cơ sạt lở, dựa trên thông tin địa chất và dữ liệu liên quan mà mô hình được huấn luyện. Nhóm hiện tập trung vào lũ lụt và sạt lở, vì đây là hai hình thái thiên tai phổ biến và nguy hiểm những năm gần đây.

Khác với nhiều hệ thống dự báo truyền thống cần dữ liệu đầu vào từ địa phương, mô hình AI của nhóm kỹ sư FPT gần như tự động. "Tỉnh không cần chuẩn bị dữ liệu, hệ thống tự thu thập và xử lý", anh Chiên nói. Điều này giúp mô hình có thể mở rộng nhanh sang các địa phương khác. Với mỗi tỉnh mới, nhóm cần khoảng 6-7 tiếng huấn luyện mô hình, chủ yếu do hạn chế về máy chủ bởi sản phẩm được tạo trong thời gian ngắn.

Bên cạnh khả năng dự báo, nền tảng tích hợp hai nút "Tôi an toàn" và "Tôi cần cứu trợ", cho phép người dân gửi vị trí GPS cùng thông tin cá nhân tới lực lượng chức năng.

Từ một ý tưởng nảy ra giữa lúc lũ đang dâng nhanh ở Quy Nhơn, mô hình AI của nhóm kỹ sư trẻ cho thấy công nghệ có thể đóng vai trò lớn trong ứng phó thiên tai, không chỉ hỗ trợ phản ứng nhanh mà còn có thể dự báo để giảm thiểu thiệt hại.

Độ chính xác của mô hình hiện chưa đủ thời gian để đánh giá toàn diện, nhưng nhóm cho biết đã nhận được sự hỗ trợ từ các chuyên gia thủy văn và tình nguyện viên. Họ xem xét dữ liệu đầu vào, đối chiếu kết quả đầu ra và phản hồi để hiệu chỉnh mô hình. Ngoài Gia Lai, nền tảng đã tích hợp dữ liệu cho Đăk Lăk, Khánh Hòa, Quảng Ngãi. Nhóm cho biết một số địa phương khác đã liên hệ để triển khai thử nghiệm. Trong tương lai, nhóm dự định rút ngắn thời gian huấn luyện và chuẩn bị sẵn mô hình cho các tỉnh có nguy cơ cao, để khi cần có thể kích hoạt ngay.

Trọng Đạt