Nghề nhuộm vải truyền thống ở vùng quê Nhật Bản

Trong lòng dãy núi hùng vĩ của Nhật Bản, thị trấn Gujo Hachiman giữ gìn và bảo tồn nghệ thuật nhuộm indigo - một phần không thể tách rời của di sản văn hóa Nhật Bản, được biết đến với cái tên Gujo Aizome. Nhà Watanabe đã tiếp nối truyền thống này qua 15 thế hệ từ thế kỷ 16 đến nay và tiếp tục lan tỏa tới cả khách du lịch nước ngoài muốn tìm hiểu thêm về nghệ thuật nhuộm vải thủ công của người bản địa.

Ông Watanabe Kazuyoshi là thế hệ thứ 15 của nhà Watanabe bảo tồn nghệ thuật nhuộm vải indigo.

Từ hàng trăm năm trước, thị trấn Gujo Hachiman đã nổi tiếng với nghề nhuộm vải. Nằm ở trung tâm tỉnh Gifu, nơi này từng là thị trấn lâu đài sầm uất trong thời kỳ Edo, nơi các samurai, nông dân, thợ thủ công và thương nhân sống hòa bình bên nhau. Đặc biệt, nghệ thuật nhuộm indigo tại đây không chỉ là biểu tượng của sự tinh tế trong thời trang mà còn là minh chứng cho sự sáng tạo và kỹ thuật thủ công đỉnh cao thời đó.

Nhà Watanabe, với lịch sử hơn 400 năm, không chỉ là điểm sáng trong làng nhuộm indigo mà còn là biểu tượng của sự kiên trì và tôn trọng truyền thống. Ông Watanabe Kazuyoshi, người thừa kế thứ 15, tiếp tục nghề của tổ tiên bằng cách áp dụng những kỹ thuật nhuộm indigo truyền thống, từ việc sử dụng indigo tự nhiên đến phương pháp "tsutsugaki" (vẽ ống) để tạo ra các sản phẩm với họa tiết đặc sắc.

Trong bối cảnh du lịch bền vững ngày càng được chú trọng, thị trấn Gujo Hachiman và nhà Watanabe đã trở thành điểm đến hấp dẫn cho những du khách muốn khám phá văn hóa truyền thống qua trải nghiệm thực tế. Các workshop nhuộm indigo, cùng cơ hội tham quan xưởng và tìm hiểu quy trình sản xuất, mở ra cánh cửa kết nối du khách với di sản văn hóa phong phú của Nhật Bản.

Bên trong xưởng nhuộm của nhà Watanabe.

Nhà Watanabe vẫn sử dụng các kỹ thuật truyền thống của nhuộm indigo shō aizome, sử dụng indigo tự nhiên thay vì các loại thuốc nhuộm hóa học. Indigo tự nhiên có hiệu quả như đuổi côn trùng và tăng cường vải, do đó, vải indigo aizome thường được sử dụng cho quần áo và furoshiki (vải gói hàng Nhật Bản).

"Gujo-Honzome", một món quà từ cây Indigo tự nhiên, có màu xanh đậm được tạo ra bởi quy trình nhuộm lặp đi lặp lại tỉ mỉ. Vải nhuộm indigo được tạo ra bằng cách ngâm vải vào một dung dịch nhuộm từ bó lá indigo lên men chín với tro gỗ, vôi và gluten lúa mì trong một nồi đặt trên nền đất.

Nghệ thuật nhuộm indigo của nhà Watanabe không chỉ là kỹ thuật thủ công mà còn là tri thức văn hóa được chia sẻ qua nhiều thế hệ. Qua việc duy trì và phát huy loại hình nghệ thuật này, thị trấn Gujo Hachiman đang góp phần quan trọng vào việc bảo tồn di sản văn hóa không chỉ cho Nhật Bản mà cho cả thế giới về nhuộm vải thủ công. Sự công nhận của tỉnh Gifu, khi chỉ định nghề nhuộm indigo là "Tài sản Văn hóa Vô hình quan trọng" vào năm 1979, là bằng chứng cho giá trị và tầm quan trọng của việc bảo tồn nghệ thuật truyền thống.

Trong thời đại hiện đại, khi sự tiện lợi và sản xuất hàng loạt trở nên phổ biến, việc giữ gìn và truyền bá nghề thủ công truyền thống như nhuộm indigo của nhà Watanabe không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội để nhấn mạnh sự quan trọng của tính bền vững, cá nhân và vẻ đẹp tự nhiên. Điều này không chỉ giáo dục thế hệ trẻ về giá trị của lịch sử và văn hóa mà còn khuyến khích sự sáng tạo và tôn trọng môi trường.

Nhuộm vải indigo cho ra màu xanh đặc trưng.

Sự phức tạp của quy trình nhuộm indigo, từ việc lựa chọn nguyên liệu tự nhiên đến các bước thực hiện thủ công, không chỉ yêu cầu kỹ năng cao mà còn cần sự hiểu biết sâu sắc về truyền thống và môi trường. Nhà Watanabe, qua hàng thế kỷ, không chỉ giữ gìn một nghề thủ công mà còn truyền bá giá trị của việc sống hòa mình với thiên nhiên. Indigo tự nhiên, với khả năng chống côn trùng và bảo vệ vải, là ví dụ điển hình của sự khôn ngoan truyền thống trong việc tận dụng những gì tự nhiên ban tặng.

Qua việc mở cửa xưởng cho tham quan và tổ chức các workshop, nhà Watanabe không chỉ chia sẻ kỹ thuật mà còn truyền đạt tầm quan trọng của việc giữ gìn di sản văn hóa. Sự tương tác trực tiếp giữa nghệ nhân và du khách tạo điều kiện cho việc truyền bá kiến thức và kỹ năng, qua đó khuyến khích sự quan tâm và đánh giá cao nghệ thuật thủ công.

Nhà Watanabe cũng là minh chứng cho việc thích nghi với thời đại. Trong khi giữ gìn truyền thống, họ cũng không ngần ngại áp dụng công nghệ mới để quảng bá sản phẩm và nghệ thuật nhuộm indigo ra thế giới. Từ việc sử dụng mạng xã hội đến việc thiết kế web, nhà Watanabe cho thấy sự linh hoạt và sẵn lòng đổi mới để bảo tồn và phát triển nghệ thuật nhuộm indigo.

Vào mùa đông, khi việc nhuộm indigo khó thực hiện, ông Watanabe Kazuyoshi tự tay làm cờ cá chép Nhật Bản để sử dụng cho ngày lễ Trẻ Em vào mùa xuân. Một phần của quá trình sản xuất này bao gồm việc ngâm cờ trong nước hồ lạnh giá qua đêm để làm sáng màu, thắt chặt chất liệu của cờ và rửa sạch hồ tự nhiên được sử dụng khi tô màu cho cờ. Quá trình này được trưng bày hàng năm trong một sự kiện gọi là Koinobori Kanzarashi, diễn ra tại Sông Kodara gần Suối Sogi ở trung tâm Gujo Hachiman.

Gujo Hachiman là thị trấn yên bình nổi tiếng với việc bảo tồn nhiều loại hình văn hóa truyền thống Nhật Bản.

Nghệ thuật nhuộm indigo truyền thống của nhà Watanabe ở Gujo Hachiman không chỉ là một phần của lịch sử và văn hóa Nhật Bản mà còn là biểu tượng của sự bền vững và tôn trọng thiên nhiên. Qua việc kết hợp giữa bảo tồn truyền thống và phát triển du lịch bền vững, Gujo Hachiman và nhà Watanabe đang mở ra một hướng đi mới cho việc chia sẻ và trân trọng di sản văn hóa đối với thế giới. Trong bối cảnh hiện đại, việc giữ gìn và phát triển nghệ thuật nhuộm indigo không chỉ là việc làm của một nhà nghề mà còn là trách nhiệm của cả cộng đồng, vì một tương lai bền vững và giàu giá trị văn hóa.

Theo số liệu thống kê khách tới Nhật Bản được Cơ quan Xúc tiến Du lịch Nhật Bản (JNTO) công bố mới nhất, số khách Việt Nam đến Nhật Bản năm 2023 là 573.900 người, tăng 15.9% so với năm 2019 (trước dịch Covid-19). Đây là con số cao nhất từ trước đến nay đối với số khách Việt Nam đến Nhật Bản trong vòng một năm.

Theo ông Yoshida Kenji - Trưởng đại diện JNTO tại Việt Nam, trong năm 2024, lượng du khách từ Việt Nam tới Nhật Bản sẽ tiếp tục được thúc đẩy gia tăng, đồng thời JNTO sẽ cùng những tổ chức, cá nhân trong ngành du lịch thực hiện xúc tiến ba chiến lược du lịch mới do Chính phủ Nhật Bản đề ra, bao gồm "Phát triển du lịch bền vững", "Thu hút gia tăng tiêu dùng", "Thúc đẩy tham quan địa phương" ngay tại Việt Nam, từ đó góp phần đẩy mạnh trao đổi khách du lịch giữa hai nước.

>> Xem thêm ảnh nhuộm vải ở Gujo Hachiman

Bài và Ảnh: Nick M.