Tết Đoan Ngọ mùng 5/5 âm lịch còn được gọi với cái tên là Tết Đoan Dương. "Đoan" có nghĩa là "bắt đầu", "Ngọ" là giờ Ngọ, giữa trưa, còn "Dương" là mặt trời, dương khí. Tết Đoan Ngọ, Đoan Dương có nghĩa là "bắt đầu lúc khí dương đang thịnh". Ngoài ra, Tết Đoan Ngọ còn được coi là ngày giết sâu bọ gây hại cho mùa màng và thanh lọc cơ thể.
Mỗi vùng miền có văn hóa và cách bày trí mâm cúng tết Đoan Ngọ khác nhau. Người xưa thường cúng rượu nếp, cơm rượu nếp cái hoa vàng hay cơm rượu nếp cẩm và bánh gio, thêm trái cây mận, vải, chè trôi nước, bánh các loại.
Dưới đây là gợi ý mâm cúng Tết Đoan Ngọ ở miền Bắc:
- Cơm rượu nếp - Xôi mít hoa đậu biếc - Chè trôi nước hoa đậu biếc - Lẵng quả dưa lưới - Giỏ quả dưa đỏ - Mận hậu - Hoa sen
1. Cơm rượu nếp:
Bạn mua sẵn để tiết kiệm thời gian hoặc làm theo hướng dẫn tại đây.
2. Xôi mít hoa đậu biếc:
- Hoa đậu biếc đun sôi lấy nước cốt.
- Ngâm gạo nếp với nước hoa đậu biếc.
- Gạo nếp sau khi ngâm qua đêm, cho vào chõ hấp xôi, nấu chín, thỉnh thoảng dùng đũa xới đều, thêm muối, đường cho vừa ăn. Không nêm quá ngọt vì bạn sẽ dùng kèm với mít đã ngọt sẵn.
- Mít ăn kèm với xôi thì bạn nên lựa mít chín, múi to, đầy đặn, dùng dao xẻ một đường ở thân múi mít, lấy bỏ hạt mít.
- Vừng rang chín, giã vừng, thêm muối, đường cho vừa ăn.
- Dừa bào sợi đổ ra bát để riêng.
- Cho nước cốt dừa, muối, đường, bột ngô, bắc lên bếp, vừa đun vừa khuấy đến khi phần nước cốt dừa đặc lại thì tắt bếp, để nguội.
- Múi mít sau khi xẻ thì dùng thìa múc một ít xôi cho vào giữa, tiếp theo bên trên rắc một ít vừng và rưới một ít nước cốt dừa.
3. Chè trôi nước hoa đậu biếc:
- Lấy nước cốt hoa đậu biếc và trộn cùng bột để lấy màu xanh, lọc qua rây đổ vào phần bột nhào. Làm thêm phần màu trắng. Nếu bạn muốn tự làm bột tại nhà nhưng không có nhiều thời gian, có thể xay bột khô rồi chế nước, nhồi như làm bánh bột mì. Tỷ lệ gạo cần đảm bảo 8 nếp : 2 tẻ : 1 chút muối.
- Nhồi bánh cho đến khi bột dẻo lại, có độ đàn hồi vừa phải, không bị rơi bột vụn ra và không dính tay, bọc màng thực phẩm lại, ủ 30 phút là bạn sẽ được mẻ bột đạt tiêu chuẩn.
- Sử dụng phần bột đã nhồi chia thành từng phần nhỏ, mỗi phần là một viên bánh.
- Bột bánh nặn thành viên có đường kính khoảng 2 cm. Ấn dẹt bánh trong lòng bàn tay và cho phần đường phên vào giữa. Khép kín miệng bột lại và vo thành hình tròn.
- Chuẩn bị nồi khoảng 1,5 lít nước và một tô nước lạnh. Đun sôi nước với lửa to, khi nước sôi mạnh, hạ lửa và thả bánh vào luộc.
- Bánh nổi lên mặt nước là bánh đã chín, để bánh trong nồi luộc thêm 1-2 phút thì vớt bánh ra và cho vào tô nước lạnh để bánh không dính vào nhau. Bánh nguội bớt, cho bánh ra đĩa. Có thể dùng nước luộc bánh, thêm gừng sợi vào đun, chan vào bánh trôi, rắc thêm vừng và dừa nạo.
4. Dưa lưới tạo hình lẵng quả
- Dưa lưới chia đôi, dùng dao nhọn cắt bớt phần dưa thừa hai bên. Phần thân lẵng, dùng muỗng múc hoa quả để có nhưng viên tròn. Bạn dùng thìa nạo hết phần dưa vàng bên trong và dùng dao nhọn tỉa răng cưa xung quanh viền lẵng. Bạn xếp các viên dưa lưới vào lẵng, lấy vỏ dưa lưới tỉa thành nơ và gắn lên quai lẵng bằng tăm là hoàn thành.
5. Dưa hấu
- Bạn làm tương tự dưa lưới nhưng không làm quai và nơ.
6. Mận hậu:
- Mận rửa sạch, bày lên giỏ tre tùy ý.
7. Hoa sen
- Hoa bạn cắm vào bình, lá sen để trang trí mâm cúng.
Nghĩa Nguyễn
