‘Vaccine số’ bảo vệ giới trẻ trên không gian mạng

Phụ huynh bất an trước những "bẫy ảo"

Những ngày gần đây, dư luận xôn xao trước vụ việc một sinh viên quê Nghệ An đang học tại Hà Nội bị lừa mất gần 1,2 tỷ đồng bởi chiêu trò "bắt cóc online" tinh vi.

Trước đó, ngày 23/9, sau nhiều giờ không thể liên lạc với con gái là L.V.D.L. (18 tuổi, sinh viên một trường đại học ở Hà Nội), gia đình trình báo cơ quan công an để nhờ hỗ trợ tìm kiếm.

Nữ sinh viên bị lừa đảo gần 1,2 tỷ đồng qua "bắt cóc online".

Kết quả xác minh cho thấy, L. vẫn ở trong phòng trọ tại phường Đại Mỗ (Nam Từ Liêm), không tiếp xúc với ai và có biểu hiện hoảng loạn. Nguyên nhân được xác định là do bị các đối tượng lừa đảo thao túng tâm lý, khống chế qua mạng trong suốt 4 ngày.

Theo lời kể của L., cô bị một người giả danh là shipper gọi đến giao hàng, sau đó dọa rằng kiện hàng có chứa vật phẩm phi pháp. Lợi dụng tâm lý sợ hãi, nhóm lừa đảo dựng nên kịch bản "điều tra", yêu cầu L. gọi điện về nhà xin tiền với lý do chứng minh tài chính cho chương trình trao đổi sinh viên quốc tế. Tin lời, gia đình chuyển gần 1,2 tỷ đồng. Toàn bộ số tiền này sau đó bị các đối tượng chiếm đoạt.

Thời gian qua, nhiều học sinh, sinh viên khác cũng rơi vào bẫy lừa đảo tương tự với kịch bản tinh vi.

Các cuộc gọi lừa đảo đang ngày càng gia tăng.

Không chỉ dừng lại ở tội phạm mạng, những hệ lụy từ mặt trái của mạng xã hội đang khiến nhiều phụ huynh thực sự lo lắng. Việc học sinh tham gia các hội nhóm tiêu cực, các vụ quay clip bạo lực học đường hay hành vi thiếu chuẩn mực với giáo viên, thậm chí là xu hướng thích "gây bão", miệt thị người khác để câu tương tác… đang trở thành hồi chuông cảnh báo về sự xuống cấp của văn hóa ứng xử trên không gian mạng.

Chị Hoàng Hà (trú tại phường Thành Vinh) chia sẻ, có hai con đang học THCS và THPT. Việc các cháu tiếp xúc sớm với mạng xã hội trong khi chưa có đủ kiến thức, kỹ năng để nhận biết đúng sai thực sự khiến chị Hà lo lắng. "Thế giới ảo có quá nhiều cám dỗ, tôi sợ một ngày nào đó con mình có thể trở thành nạn nhân của trò lừa đảo hay bị cuốn theo những hành vi lệch lạc đang lan tràn hiện nay", chị Hà lo lắng nói.

Còn chị Nguyễn Mai Hương (trú tại phường Vinh Phú) có con vừa bước vào năm nhất đại học ở Hà Nội, cho biết, sau khi nghe câu chuyện về nữ sinh bị "bắt cóc online", chị không khỏi lo lắng. "Thực sự đáng sợ khi những kẻ lừa đảo lại nhắm đến học sinh, sinh viên còn non nớt, dễ tin và thiếu kinh nghiệm để đối phó với những chiêu trò tinh vi ấy. Tôi mong các cơ quan chức năng sớm có biện pháp mạnh để ngăn chặn tội phạm lừa đảo, đồng thời kiểm soát tốt hơn những luồng thông tin xấu độc trên mạng, để con em chúng tôi có một môi trường an toàn, lành mạnh để học tập và trưởng thành," chị Hương nói.

Cần nhiều chủng loại "vaccine số"

Thời gian gần đây, cơ quan chức năng liên tục cảnh báo về các chiêu lừa đảo trên mạng. Nổi bật là thủ đoạn "bắt cóc online", khi kẻ gian giả danh công an, viện kiểm sát, tòa án để đe dọa, thao túng tâm lý học sinh, buộc gia đình chuyển tiền "chuộc người".

Chúng yêu cầu nạn nhân giữ bí mật, rời nơi ở, thuê phòng trọ hoặc khách sạn để ở một mình, cắt liên lạc với người thân, chỉ giao tiếp qua video call. Một số còn ép nạn nhân gửi hình ảnh, clip nhạy cảm để khống chế. Sau đó, chúng liên hệ với gia đình, dọa thủ tiêu hoặc tung clip lên mạng nhằm tống tiền.

Tiến sĩ Trần Hằng Ly cho rằng, cần tăng cường tư vấn tâm lý trong trường học, triển khai các chương trình phòng ngừa, phát hiện sớm, hỗ trợ học sinh, sinh viên vượt qua căng thẳng, áp lực, khó khăn tâm lý.

Trước tình trạng tội phạm công nghệ ngày càng phức tạp, Bộ GD&ĐT ban hành Công văn yêu cầu các địa phương tăng cường tuyên truyền, cảnh báo học sinh, sinh viên về thủ đoạn lừa đảo trực tuyến. Tại Nghệ An, Sở GD&ĐT cũng chỉ đạo các trường phối hợp với lực lượng Công an địa phương tuyên truyền cho giáo viên, phụ huynh và học sinh nhận diện những chiêu trò như "bắt cóc online", giả danh cơ quan pháp luật, lừa đảo đầu tư...

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, chỉ tuyên truyền thôi là chưa đủ. Thứ mà học sinh, sinh viên cần là "vaccine số" tập hợp kỹ năng, kiến thức và thái độ giúp họ chủ động phòng vệ trước mọi nguy cơ mạng.

Tiến sĩ Trần Hằng Ly, Khoa Tâm lý - Giáo dục (Trường Đại học Vinh), cho hay, những vụ việc đau lòng gần đây không chỉ là lời cảnh báo về tội phạm công nghệ mà còn cho thấy khoảng trống trong giáo dục tâm lý, kỹ năng sống. Học sinh, sinh viên cần được chuẩn bị hành trang tâm lý vững vàng để không dễ bị thao túng.

Theo tiến sĩ Ly, để "tiêm vaccine số" hiệu quả, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp: Lồng ghép giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống vào chương trình học, giúp học sinh hình thành lòng tự trọng và khả năng giải quyết xung đột; Ngoài ra, phát triển tư vấn tâm lý học đường, tổ chức các buổi trò chuyện, tham vấn cá nhân hoặc nhóm để kịp thời phát hiện và hỗ trợ học sinh gặp khó khăn; Cũng như tăng cường giáo dục an toàn số, hướng dẫn học sinh nhận diện các hình thức lừa đảo, mạo danh và bảo mật thông tin cá nhân; Cần thiết phối hợp giữa nhà trường - gia đình - cộng đồng, giúp phụ huynh hiểu cách đồng hành, giám sát và hỗ trợ con khi sử dụng mạng.

"Chỉ khi gia đình, nhà trường và xã hội cùng phối hợp, chúng ta mới tạo được lá chắn bền vững cho thế hệ trẻ trong kỷ nguyên số", tiến sĩ Trần Hằng Ly nhấn mạnh.