Văn hóa dân gian Việt Nam có một kho tàng khổng lồ các câu chuyện nhuốm màu sắc tâm linh, ma quái. Chúng không chỉ mang nhiều giá trị truyền thống mà còn chứa đầy tiềm năng kích thích sự sáng tạo của các nhà làm phim. Tại nhiều quốc gia có nền điện ảnh phát triển, các tác phẩm kinh dị dựa trên những câu chuyện văn hóa bản địa đã nhiều lần được thực hiện và đạt được nhiều thành công nhất định.
Nhiều đạo diễn Việt Nam hiện nay cũng nhận ra tiềm năng của hướng phát triển này và liên tục thực hiện nhiều dự án đáng chú ý. Gần đây, phải kể đến loạt phim Tết Ở Làng Địa Ngục và phiên bản điện ảnh Kẻ Ăn Hồn của Trần Hữu Tấn, đều được đông đảo khán giả đón nhận. Tuần này, Quỷ Cẩu - một bộ phim kinh dị lấy cảm hứng từ truyền thuyết linh dị Chó Đội Nón Mê - cũng đã ra rạp và thu hút sự chú ý của nhiều người yêu điện ảnh.
Bộ phim kinh dị Quỷ Cẩu lấy cảm hứng từ câu chuyện dân gian Chó Đội Nón Mê.
Tiềm năng phát triển dòng phim kinh dị dựa trên văn hóa bản địa
Thành công của những dự án như Tết Ở Làng Địa Ngục hay Kẻ Ăn Hồn mở rộng thêm cánh cửa cho việc chuyển thể câu chuyện dân gian thành tác phẩm điện ảnh. Sự hấp dẫn của những câu chuyện kinh dị này không chỉ nằm ở yếu tố ma quỷ mà còn chạm vào những giá trị văn hóa, tâm linh của người Việt.
Những câu chuyện ma mị, rùng rợn được lưu truyền trong dân gian là nguồn tài nguyên vô tận cho các đạo diễn. Trước Tết Ở Làng Địa Ngục, Kẻ Ăn Hồn và Quỷ Cẩu, nhiều tác phẩm như Bắc Kim Thang, Thất Sơn Tâm Linh cũng đi theo hướng phát triển này và nhận sự quan tâm từ đông đảo công chúng, đạt doanh thu không tệ.
Kẻ Ăn Hồn được khen ngợi với hình ảnh ấn tượng lấy cảm hứng từ văn hóa Việt.
Việc lấy các câu chuyện văn hóa bản địa làm nguồn cảm hứng giúp dòng phim kinh dị nối kết mạnh mẽ với khán giả Việt Nam. Những câu chuyện ma quỷ, huyền bí từ làng quê, bụi tre hay trong lịch sử dễ tạo nên sự gần gũi, khơi gợi các ký ức quen thuộc của nhiều thế hệ người xem. Những câu chuyện này dễ kích thích sự tò mò về việc những câu chuyện dân gian sẽ được tái hiện lên màn ảnh như thế nào. Đồng thời, việc lồng ghép các yếu tố bản địa cũng giúp khán giả có cơ hội khám phá và biết thêm về nhiều phong tục tập quán, đặc điểm văn hóa thú vị của nước nhà.
Đây cũng là hướng đi đã được nhiều quốc gia châu Á như Nhật Bản, Thái Lan áp dụng nhiều năm trước và rất thành công. Với các nước phương Tây, dòng phim kinh dị thường là sự pha trộn của đa dạng thể loại từ sát nhân giết người, quái vật zombie cho đến linh hồn, ma quỷ. Ở phương Đông lại thiên về những hiện tượng tâm linh, tôn giáo, trừ tà, bùa ngải mà khoa học chưa thể giải thích được.
Tại một buổi hội thảo trong khuôn khổ sự kiện American Film Market diễn ra tại California (Mỹ) hồi tháng 11, các nhà sản xuất Hollywood chia sẻ một sai lầm của nhiều đạo diễn kinh dị là cố gắng lặp lại thành công của người khác. Nhiều nhà đầu tư thường muốn chọn phương án an toàn là nghiên cứu những bộ phim ăn khách trước đó và cố gắng làm làm ra các tác phẩm tương tự. Tuy nhiên, không nhiều những dự án như vậy tạo ra đột phá về doanh thu vì thiếu sự mới mẻ, đột phá.
Nhìn lại thị trường trong nước, những bộ phim điện ảnh ăn khách gần đây được khán giả đón nhận đều lồng ghép được các yếu tố văn hóa, xã hội Việt vào kịch bản. Nhà Bà Nữ của Trấn Thành thành công phần nào nhờ góc nhìn thú vị về mâu thuẫn giữa các thế hệ trong gia đình Việt và đóng góp nhiều góc nhìn thú vị về thế hệ trẻ hiện nay. Loạt phim Lật Mặt của Lý Hải liên tục thu trăm tỷ nhờ sự gần gũi với những hình ảnh quê hương miền Tây sông nước lên màn ảnh rộng.
Có thể thấy, trong thời đại bùng nổ nội dung giải trí như hiện nay, khán giả sẽ có xu thế ưu ái hơn cho những bộ phim mang đậm chất Việt Nam. Xét riêng ở những dự án như Kẻ Ăn Hồn hay Tết Ở Làng Địa Ngục, dù kịch bản còn nhiều thiếu sót, khán giả chắc chắn phần nào cũng thấy thích thú khi bắt gặp những hình ảnh như đám cưới chuột lấy cảm hứng từ tranh Đông Hồ và tục làm lễ thành hôn vào buổi đêm của người Dao Mẫu Sơn. Những bài vè, câu đối hay các chi tiết đậm chất Việt Nam khác trong phim cũng là điểm cộng giúp dự án làm hài lòng nhiều khán giả, đặc biệt trong một thể loại mà khâu tạo hình, bối cảnh đôi khi còn giữ vai trò quan trọng hơn cả kịch bản như kinh dị.
Cơ hội vươn ra thị trường quốc tế và quảng bá văn hóa Việt
Phim kinh dị luôn là mảng đề tài được nhiều hãng phim và nhà sản xuất quốc tế quan tâm. Đặc biệt, châu Á được xem là một xưởng phim kinh dị lớn và hiệu quả của thế giới. Đầu thập niên 2000, các bộ phim ma chính là cầu nối giúp nhiều quốc gia châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Thái Lan tiếp cận các thị trường quốc tế.
Theo dữ liệu phân tích của Netflix tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, lượt xem của thể loại kinh dị đã tăng đến 20% từ năm 2020 đến 2021. Trong đó, số giờ xem của các nội dung kinh dị do các nước Ðông Nam Á sản xuất tăng vượt bậc đến hơn 40%. Một số chuyên gia nhận định lý do là các tác phẩm đến từ các thị trường này có sắc thái riêng, mang đậm văn hóa bản địa và đem tới nhiều điều mới mẻ cho người xem.
Nhiều quốc gia châu Á cho ra đời các tác phẩm ấn tượng ở thể loại kinh dị.
Một số bộ phim như School Tales the Series, The Medium (cùng của Thái Lan) gây chú ý khi lấy cảm hứng từ các truyền thuyết và văn hóa địa phương. Trong khi đó, Kingdom (Hàn Quốc) lại rất thành công khi kết hợp đề tài xác sống với thể loại cổ trang rất được ưa chuộng tại xứ sở kim chi.
Việc kết hợp và điều chỉnh các câu chuyện văn hóa của Việt Nam không chỉ là một bước đi vững chắc trong công cuộc phát triển dòng phim kinh dị mà còn là cánh cửa mở ra cơ hội quảng bá văn hóa nước nhà trên trường quốc tế. Các nhà làm phim có thể điều chỉnh cho các câu chuyện bản địa cho phù hợp với xu hướng và khẩu vị của khán giả nước ngoài. Hướng đi này mang lại không chỉ là một bước đi mở cửa cho ngành phim Việt Nam mà còn tạo ra cơ hội quảng bá văn hóa quốc gia trên trường quốc tế.
Bằng cách đưa các câu chuyện mang đậm nét văn hóa Việt Nam ra thế giới, ngành công nghiệp điện ảnh Việt Nam không chỉ quảng bá cho bản thân mà còn là quảng bá văn hóa quốc gia. Những tác phẩm được đánh giá cao ở trường quốc tế có thể trở thành đại sứ văn hóa, giúp thế giới hiểu rõ hơn về đất nước và con người Việt Nam.
