Triển lãm - sắp đặt "Bạch Đằng" của Lê Hữu Hiếu không đơn thuần là một sự kiện mỹ thuật, mà là cuộc đối thoại nghệ thuật đương đại với di sản lịch sử dân tộc. Điểm đặc biệt, không gian triển lãm ngoài trời này gây ấn tượng khi được đặt bên bờ vịnh di sản Hạ Long - tỉnh Quảng Ninh.
"Bạch Đằng" là hành trình tiếp nối mà Lê Hữu Hiếu kể về di sản lịch sử của dân tộc qua ngôn ngữ nghệ thuật đương đại. Trước đó, vào tháng 4/2025 vừa qua, anh đã thực hiện triển lãm - sắp đặt "Từ chiến thắng Bạch Đằng đến đại thắng 30/4/1975" được khai mạc tại Phố đi bộ Nguyễn Huệ (TP. HCM) nhân kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam - Thống nhất đất nước.
Triển lãm - sắp đặt "Bạch Đằng" được trưng bày bên bờ vịnh di sản Hạ Long trong vòng 3 năm. Ảnh: BTC
Triển lãm - sắp đặt gồm 18 tượng binh sĩ bằng kim loại, cao từ 3,3 đến 4,5 mét. Đại diện UBND phường Bãi Cháy (tỉnh Quảng Ninh) nhận định, triển lãm không chỉ góp phần làm đẹp không gian công cộng ven biển mà còn lan tỏa tinh thần tự hào dân tộc, đồng thời bổ sung một điểm nhấn văn hóa mới cho khu vực Bãi Cháy nói riêng và du lịch Quảng Ninh nói chung. Triển lãm sẽ được trưng bày trong vòng 3 năm tại không gian nghệ thuật này.
Nghệ sĩ Lê Hữu Hiếu (bìa phải) trò chuyện cùng ông Đoàn Quốc Huy (bìa trái) - Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc BIM Group và ông Nguyễn Hoàng Quý - Bí thư Đảng uỷ, Chủ tịch HĐND phường Bãi Cháy. Ảnh: BTC
Triển lãm - sắp đặt "Bạch Đằng" bên vịnh di sản Hạ Long: Khi lịch sử bước ra không gian sống
Triển lãm - sắp đặt "Bạch Đằng" của nghệ sĩ Lê Hữu Hiếu mang đến cho công chúng một trải nghiệm nghệ thuật hiếm gặp: lịch sử không còn nằm yên trong sách vở hay ký ức, mà hiện diện bằng không gian, hình khối và cảm xúc ngay bên bờ Vịnh Hạ Long - di sản thiên nhiên thế giới.
Không gian triển lãm - sắp đặt đặc biệt đặt ở ngoài trời. Ảnh: BTC
"Bạch Đằng" là kết quả của nhiều năm chuẩn bị công phu, nhưng ý niệm nghệ thuật đã được Lê Hữu Hiếu ấp ủ suốt hàng chục năm. Nghệ sĩ từng chia sẻ, khoảnh khắc lần đầu tận mắt nhìn thấy bãi cọc Bạch Đằng đã để lại trong anh ấn tượng sâu sắc: vẻ đẹp của chiến thắng không nằm ở sự hoành tráng bề mặt, mà ở trí tuệ chiến lược, ở sự kết tinh kỳ diệu giữa thiên nhiên và con người Việt Nam trong những thời khắc sinh tử của lịch sử. Từ đó, Bạch Đằng trở thành một biểu tượng xuyên suốt trong hành trình sáng tác của anh: biểu tượng của bản lĩnh dân tộc, của trí tuệ người Việt và của chiều sâu ký ức tích tụ qua thời gian.
Tiếp nối mạch sáng tác ấy, triển lãm - sắp đặt tại Hạ Long lần này không kể lại lịch sử theo lối minh họa, mà dựng nên một không gian nghệ thuật đa chiều, nơi người xem bước vào, di chuyển, cảm nhận và suy tư. Ở đó, lịch sử không phải là câu chuyện đã khép lại, mà là một dòng chảy vẫn đang tiếp diễn trong hiện tại.
Tác phẩm tượng binh sĩ trưng bày tại triển lãm - sắp đặt "Bạch Đằng". Ảnh: BTC
Nhận xét về cụm tác phẩm, cố vấn nghệ thuật Đỗ Tú Anh đánh giá: "Trưng bày cụm tác phẩm điêu khắc - sắp đặt Bạch Đằng lần này, ngôn ngữ tạo hình của Lê Hữu Hiếu được thể hiện rõ trong cấu phần riêng biệt. Đó là sự nhuần nhuyễn của kỹ thuật kết cấu, của vật liệu, và của khao khát hướng đến sự vĩ đại. Nghệ sĩ sử dụng phong cách ước lệ đối với những nhân vật trong tác phẩm để ngợi ca mọi anh hùng của kỳ tích Bạch Đằng."
Trong không gian triển lãm, hình tượng con người được xử lý theo hướng phi cá nhân. Với Lê Hữu Hiếu, lịch sử không thuộc về một vài cá nhân xuất chúng, mà là thành quả của toàn dân tộc. Vì thế, mọi người Việt Nam từng góp mặt trong kỳ tích Bạch Đằng đều xứng đáng được tôn vinh như những "tượng đài".
Nghệ sĩ Lê Hữu Hiếu. Ảnh: NVCC
Lý giải rõ hơn quan niệm tạo hình này, Đỗ Tú Anh cho biết: "Trong quan niệm của Lê Hữu Hiếu con người là một phần của lịch sử, và bất kể người Việt Nam từng tham gia vào kỳ tích Bạch Đằng đều xứng đáng là những tượng đài. Hình tượng tối giản dù họ là nông dân, chiến sĩ, hay bá quan văn võ, tất cả được tôn cao, vững chãi, với tạo hình vai – lưng vuông vức, mạnh mẽ như những thân cây cổ thụ mọc lên từ đất".
Tổ hợp tác phẩm nghệ thuật công cộng quy mô lớn về chiến thắng Bạch Đằng được trưng bày dài hạn trong không gian đô thị ven biển, mở ra cuộc đối thoại giữa lịch sử, di sản và đời sống đương đại tại một điểm đến du lịch - văn hóa năng động của Quảng Ninh. Những bức tượng khổng lồ, vững chãi tạo nên cảm giác bao trùm và che chở. Người xem khi bước giữa không gian sắp đặt không còn đứng ở vị trí quan sát bên ngoài lịch sử, mà như được đặt vào chính lòng lịch sử. Đỗ Tú Anh nhận định thêm: "Dù triển lãm ngoài trời, hay giữa những bức tường cổ kính của khu triển lãm tại pháo đài Venice lịch sử, khi người xem bước giữa những bức tượng khổng lồ trang nghiêm và vững chãi, cảm giác được che chở như từ hàng thế kỷ tỏa xuống đám đông. Tính đồng nhất và phi cá nhân của nhân vật phản chiếu góc nhìn của khán giả và người nghệ sĩ khi nhìn lại vào quá khứ, mỗi chúng ta chỉ còn là hình bóng, và chỉ được nhớ đến nhờ việc chúng ta đã làm. Cách xử lý tạo hình này của Lê Hữu Hiếu đã góp phần đưa thêm chiều thời gian vào tác phẩm".
Với điêu khắc và sắp đặt, những loại hình cho phép tương tác trực tiếp, "Bạch Đằng" đưa cảm xúc người xem lên một tầng cao mới. Đỗ Tú Anh mô tả: "Bước đi giữa những bức tượng khổng lồ khắc những vần thơ của Hịch Tướng Sĩ, một người Việt Nam không thể không cảm thấy như đang đi dưới lòng sông thủa ông cha giữ nước, một thoáng choáng ngợp bao trùm giác quan, rồi nhường lại cho cảm xúc tự hào lịch sử thổi phồng lồng ngực, còn trái tim tràn ngập yêu thương lòng biết ơn".
Theo nhận xét của cố vấn nghệ thuật Đỗ Tú Anh: Cách xử lý tạo hình của Lê Hữu Hiếu đã góp phần đưa thêm chiều thời gian vào tác phẩm
Hành trình nghệ thuật bền bỉ của Lê Hữu Hiếu: Nối quá khứ với hiện tại
Triển lãm - sắp đặt "Bạch Đằng" tại Hạ Long diễn ra trong mạch nối tự nhiên với triển lãm - sắp đặt "Từ chiến thắng Bạch Đằng đến đại thắng 30/4/1975" mà Lê Hữu Hiếu thực hiện tại Phố đi bộ Nguyễn Huệ, nhân kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam – Thống nhất đất nước. Sự kiện này đã thu hút hàng triệu lượt khán giả, tạo hiệu ứng truyền thông mạnh mẽ trong và ngoài nước, cho thấy sức lan tỏa của một cách tiếp cận lịch sử bằng nghệ thuật đương đại.
Chính những đóng góp bền bỉ ấy đã đưa Lê Hữu Hiếu đến với sự ghi nhận quốc tế. Ngày 17/10/2025, tại Tokyo, anh được Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam và Liên hiệp các Hội UNESCO Nhật Bản vinh danh danh hiệu "Nghệ sĩ tiên phong trên hành trình di sản UNESCO 2025".
Sau triển lãm - sắp đặt "Từ chiến thắng Bạch Đằng đến đại thắng 30/4/1975" tại phố đi bộ Nguyễn Huệ - TP. HCM, Lê Hữu Hiếu tiếp tục gây ấn tượng với "Bạch Đằng" tại Hạ Long
Chia sẻ về con đường sáng tạo của mình, Lê Hữu Hiếu bày tỏ: "Cách giữ gìn văn hóa tốt nhất chính là phát triển nó. Là một nghệ sĩ thị giác, việc lưu giữ và phát triển các ý niệm văn hóa thuận lợi hơn. Gần 20 năm đi sâu vào khảo cổ, tìm hiểu đặc trưng văn hóa qua từng vùng miền, kết hợp nghiên cứu tạo hình, đã cho tôi quá nhiều chất liệu. Càng hiểu sâu về lịch sử và văn hóa, tác phẩm càng giàu năng lượng. Nghệ thuật tôi theo đuổi giống như cái cây: rễ tìm mạch nước, gặp đủ nước và dinh dưỡng thì hoa tự nở".
Kể về những chuyến điền dã, anh cho biết đã "thực sự sốc, thậm chí kinh ngạc" trước kho tàng di sản đồ sộ mà cha ông để lại. Theo nghệ sĩ, chỉ có lao động nghiêm túc, khoa học và kỷ luật mới tạo ra giá trị bền lâu. Sau triển lãm A50, anh kỳ vọng sẽ tiếp tục thực hiện những dự án lớn hơn, công phu hơn, để nối dài hành trình nâng tầm di sản Việt Nam.
Lê Hữu Hiếu được xem là đại diện tiêu biểu của thế hệ nghệ sĩ Việt Nam đương đại - những người dấn thân vào sáng tạo với khát vọng đưa di sản đến gần công chúng bằng những hình thức biểu đạt mới, nhưng vẫn gắn bó sâu sắc với cội nguồn. Hàng thập kỷ lao động nghệ thuật của anh cho thấy một mạch xuyên suốt: sử dụng nghệ thuật để nối liền quá khứ với hiện tại, biến ký ức lịch sử thành năng lượng sáng tạo cho hôm nay và ngày mai.
Toàn cảnh triển lãm - sắp đặt "Bạch Đằng"
Sinh năm 1982 tại Nghi Xuân, Hà Tĩnh, hiện sống và làm việc tại Hà Nội, Lê Hữu Hiếu là gương mặt quen thuộc của mỹ thuật đương đại Việt Nam với hành trình triển lãm trong nước và quốc tế kéo dài hàng thập niên. Anh có triển lãm cá nhân "Mặc" năm 2014 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam; năm 2015 tham gia Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc; năm 2016 tham dự Spectrum - Miami Art Fair 2016 cùng triển lãm Contemporary Art Projects USA; năm 2017 Triển lãm Tam tấu tại Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam; năm 2017 tham gia Florence Biennale lần thứ XI tại Fortezza da Basso - Florence, Italy; triển lãm cá nhân "Soul Energy" năm 2021 tại Italy và mới đây nhất, vào ngày 19/4/2025, triển lãm - sắp đặt "Từ chiến thắng Bạch Đằng đến đại thắng 30/4/1975" được khai mạc tại Phố đi bộ Nguyễn Huệ (TP. HCM).
Cố vấn nghệ thuật Đỗ Tú Anh dành cho Lê Hữu Hiếu một hình ảnh ẩn dụ giàu sức gợi: "Lê Hữu Hiếu, như một con tằm rút ruột nhả tơ, những sợi tơ mỏng mảnh mà bền chặt vững chắc không ngờ, linh hoạt năng động mà vẫn mang vẻ đẹp đa tầng… Lê Hữu Hiếu mang tư duy nghệ thuật lớn kinh điển của thế giới về gieo trồng trên mảnh đất màu mỡ của chất liệu dân tộc, tưới đẫm nước mưa của lịch sử hào hùng, tắm trong nắng của tâm hồn Việt Nam".
