Trong bối cảnh toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng, câu chuyện bản sắc trong kiến trúc Việt Nam đang đặt ra nhiều thách thức lớn. Làm sao để các công trình vừa hiện đại, thích ứng với xu thế phát triển, vừa mang đậm dấu ấn văn hóa dân tộc?
Đây là một trong những nội dung đáng chú ý được nêu ra tại tọa đàm Xu hướng nội thất kiến trúc Việt Nam 2026 - 2030 diễn ra vào chiều 6/6 tại Hà Nội, thu hút sự tham gia của nhiều chuyên gia, giới kiến trúc sư.
Tọa đàm “Xu hướng nội thất kiến trúc Việt Nam 2026 – 2030” quy tụ nhiều chuyên gia đầu ngành, giới kiến trúc
Nhắc tới lịch sử 100 năm kiến trúc Việt Nam (1925 - 2025), theo KTS Hoàng Thúc Hào (Phó Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam), lịch sử kiến trúc Việt Nam không chỉ là dòng chảy của không gian và vật liệu, mà song hành với đó là trách nhiệm với vận mệnh dân tộc. Mỗi chặng phát triển của ngành kiến trúc đều gắn liền với bối cảnh xã hội cụ thể và phản ánh những khát vọng văn hóa và thời đại.
Cụ thể, từ nền móng ban đầu giai đoạn 1925 - 1945 với sự ra đời của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, Việt Nam chứng kiến thế hệ kiến trúc sư đầu tiên được đào tạo bài bản. Họ mang theo tinh thần kiến tạo một diện mạo Việt Nam mới, từ bỏ ảnh hưởng phong kiến, thực dân để xây dựng nền kiến trúc hiện đại gắn với tiến bộ xã hội.
Giai đoạn 1945 - 1975 là thời kỳ kiến trúc phát triển trong nghịch cảnh, với những dấu ấn rõ nét của trường phái Hiện thực Xã hội chủ nghĩa, đặc biệt tại miền Bắc. Đến giai đoạn 1975 - 1986, kiến trúc Việt Nam bước vào chặng đường thống nhất, thực tiễn nhưng vẫn đầy chất thơ, thể hiện qua nhiều công trình giàu tính sáng tạo đã được quốc tế ghi nhận và trao giải.
Từ năm 1986 đến 2000, công cuộc đổi mới tạo ra bước ngoặt mạnh mẽ trong tư duy và phương thức hành nghề kiến trúc. Giai đoạn 2000 - 2025 đánh dấu sự bùng nổ của các khu đô thị mới, cùng với sự hiện diện ngày càng rõ nét của các kiến trúc sư quốc tế. Nhiều công trình quy mô lớn, mang phong cách hiện đại được ra đời, tạo nên diện mạo mới cho không gian đô thị Việt Nam.
KTS Hoàng Thúc Hào (Phó Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam) thuyết trình về 100 năm kiến trúc Việt Nam (1925 – 2025)
Trước thực tế này, KTS Hoàng Thúc Hào đặt ra câu hỏi: "Liệu kiến trúc sư Việt Nam có bị lép vế ngay trên chính sân nhà?"
Theo ông, trong suốt hành trình 100 năm, kiến trúc sư Việt Nam chưa từng đứng ngoài dòng chảy phát triển của đất nước. Họ là người thiết kế, là chứng nhân lịch sử, là lực lượng tiên phong góp phần cải tạo xã hội bằng chính ngôn ngữ của không gian và cấu trúc.
Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, dù các kiến trúc sư nước ngoài có ưu thế về công nghệ, nguồn lực và kinh nghiệm quốc tế, nhưng lợi thế của kiến trúc sư Việt Nam lại nằm ở sự am hiểu văn hóa bản địa, sự gắn bó sâu sắc với cộng đồng và khả năng truyền tải bản sắc dân tộc vào từng công trình. Đó chính là giá trị cốt lõi để tạo nên một nền kiến trúc mang căn tính Việt Nam.
Trong khi đó, KTS Phan Đăng Sơn (Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam) chỉ ra thực tế không thể bỏ qua: Nhận thức và sự sáng tạo trong giới kiến trúc, thiết kế về phát huy và tiếp biến bản sắc dân tộc vẫn còn thiếu sâu sắc và nhất quán. Bên cạnh đó, công cuộc lý luận - phê bình - phản biện - đào tạo tại Việt Nam chưa phát huy được vai trò một cách hiệu quả.
Ông Sơn cũng nhấn mạnh, từ phía cộng đồng xã hội, nhận thức về kiến trúc và giá trị bản sắc còn là bài toán phức tạp với nhiều lời giải chưa thỏa đáng. Sự ảnh hưởng mạnh mẽ và liên tục của các xu hướng kiến trúc quốc tế, trong khi thiếu các nghiên cứu chuyên sâu về kiến trúc truyền thống và sự quan tâm đúng mức đến yếu tố văn hóa ngay từ khâu khơi nguồn sáng tạo, đang tạo ra nguy cơ làm phai mờ những giá trị văn hóa đích thực của Việt Nam.
KTS Phan Đăng Sơn (Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam) phát biểu tại tọa đàm
Trước tình hình này, Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam Phan Đăng Sơn đề xuất các giải pháp trọng tâm để phát huy bản sắc và vai trò của kiến trúc trong bối cảnh hiện nay.
Trước hết, cần xác lập vững chắc và minh bạch vị thế cũng như vai trò thiết yếu của kiến trúc trong sự phát triển toàn diện của đất nước. Hội Kiến trúc sư Việt Nam, các tổ chức hành nghề kiến trúc, cùng các kiến trúc sư và nhà thiết kế nội thất cần chủ động khẳng định vai trò trung tâm của mình trong công cuộc xây dựng kinh tế - xã hội - văn hóa - khoa học - môi trường quốc gia. Đồng thời, việc nghiên cứu kỹ lưỡng và đề xuất bổ sung các chế tài pháp lý phù hợp là cần thiết để tạo ra môi trường phát triển bình đẳng, tôn trọng và khích lệ sáng tạo.
Về phương diện sáng tạo tác phẩm, ông Sơn nhấn mạnh: việc tiếp cận bản sắc truyền thống cần một cách nhìn biện chứng, chọn lọc tinh tế, gắn liền với "hồn cốt" thực sự thay vì chỉ là sự mô phỏng hay bắt chước hình thức. Mỗi vùng miền cần phát huy thế mạnh nội tại, xây dựng bản sắc riêng nhưng vẫn kết nối hữu cơ với tổng thể chung.
Đồng thời, theo kiến trúc sư này, kiến trúc Việt Nam cần tận dụng các công nghệ chuyển đổi số, hợp tác đa ngành trong sáng tác, nghiên cứu vật liệu mới và ứng dụng công nghệ hiện đại. Việc tương tác hài hòa với thiên nhiên và văn hóa, giữ cân bằng lợi ích các bên liên quan, bảo tồn đồng thời đổi mới, cũng như hợp tác quốc tế trên tinh thần hòa nhập nhưng không hòa tan, đều là những yếu tố không thể thiếu. Cuối cùng, hiệu quả kinh tế cần song hành cùng tiện nghi sử dụng và an toàn sức khỏe, trong khi thúc đẩy mạnh mẽ nghiên cứu, lý luận, phê bình và đào tạo theo mô hình khoa học - dân tộc - đại chúng.
Chính thức phát hành ấn phẩm Trend 26+
Trong khuôn khổ của tọa đàm, Trend 26+ (NXB Phụ nữ Việt Nam), ấn phẩm xu hướng đầu tiên của ngành nội thất Việt Nam giai đoạn 2026 - 2030 đã chính thức phát hành. Đây là ấn phẩm được Hội Kiến trúc sư Việt Nam, Hội Nội thất Việt Nam và một số đơn vị xuất bản.
Ấn phẩm "Trend 26+"
Ấn phẩm được xây dựng dựa trên cơ sở dữ liệu của WGSN (World Global Style Network) – Tổ chức dự báo xu hướng hàng đầu thế giới, kết hợp cùng dữ liệu từ các triển lãm quốc tế và đóng góp chuyên sâu của 45 tác giả từ Việt Nam và khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
