(Bài viết tiết lộ nội dung phim)
Sau hai năm liền đoán già đoán non xem nhân vật Rey của Star Wars: The Force Awakens là "con cháu" nhà nào, khán giả cuối cùng cũng đã có câu trả lời trong Star Wars: The Last Jedi. Hóa ra bố mẹ của Rey chỉ là một cặp du thủ du thực chuyên buôn đồ phế thải, và đã bán cả con mình để lấy tiền chè chén. Nếu như đây là sự thật, thì quả thực quá phũ phàng.
Câu hỏi về nguồn gốc của Rey, một cô gái trẻ nhạy cảm với Thần Lực bị bỏ rơi trên một hành tinh sa mạc "khỉ ho cò gáy", không cha không mẹ, là một trong số những bí ẩn lớn nhất của The Force Awakens. Mặc dù gặp phải sự phản đối, nhưng tiết lộ này là một trong số những bước ngoặt quan trọng và tuyệt vời nhất mà dòng phim Star Wars từng có. Không chỉ là ý nghĩa của nó đối với các nhân vật trong phim, mà còn toàn bộ thương hiệu này nói chung, và cả ý nghĩa mà nó đem lại cho tinh thần kể chuyện cho tất cả các phim bom tấn khác.
Ngay khi cô xuất hiện trong phim, Rey đã thể hiện bản lĩnh chiến đấu và kỹ năng lái các loại tàu vũ trụ khác nhau, và may mắn gặp được những nhân vật và sự kiện quan trọng. Dần dà, cô đã phát hiện ra rằng mình có một sự nhạy cảm đối với Thần Lực mạnh mẽ ngang ngửa cả với Kylo Ren – một kẻ mà có vẻ như còn có nhiều quyền năng hơn cả Darth Vader.
Khi bộ phim kết thúc, cô đã tìm đến một hòn đảo trên một hành tinh ngập trong nước để gặp tận mặt huyền thoại Luke Skywalker. Chính vì thế, nhiều người đã kỳ vọng rằng cô hẳn phải là con cháu họ hàng trong gia phả của nhà Skywalker, nhà Kenobi, nhà Solo, hoặc các gia tộc "hoành tráng" khác của Vũ trụ Star Wars. Đương nhiên, The Last Jedi đã không làm như vậy.
Cô gái vô danh
Chính sự "vô danh" của Rey đã khiến rất nhiều fan thích thú vì sự "dũng cảm" của đạo diễn, nhưng cũng khiến một bộ phận lớn cảm thấy tức giận vì không khớp với những giả thuyết mà họ đã từng đặt ra và yêu thích. Điều này sẽ để lại hệ quả ra sao cho câu chuyện của Rey và cả dòng phim sau này thì hạ hồi phân giải, chỉ biết nó đã gây ra ảnh hưởng rất lớn tới Vũ trụ Star Wars. Nó đã phá vỡ hoàn toàn nỗi ám ảnh của dòng dõi vốn đã kéo dài quá lâu, và giảm bớt tinh thần giai cấp từng ăn sâu trong dòng phim này. Cho dù bạn có ủng hộ chi tiết này hay không, đây vẫn là một hướng đi vô cùng tích cực.
Khi bộ phim Star Wars đầu tiên kể về việc cha của Luke Skywalker đã từng là một hiệp sĩ Jedi, ít ai thấy được tầm quan trọng của điều đó, cho tới khi họ sử dụng Thần Lực. Trong phim đó, người ta có thể thấy đây là một nguồn sức mạnh đòi hỏi nhiều sự luyện tập, và cũng không khẳng định được Luke có khả năng đó vì cậu ta là con trai của một Jedi hay không.
Hơn nữa, phim cũng không xác định rõ di sản này của Luke có mang tính di truyền hay không (hay đơn thuần chỉ mang tính biểu tượng), cho tới khi Leia cũng được phát hiện ra là em gái sinh đôi của cậu. Ngay cả vậy, cũng phải cả thập kỷ sau khi bộ ba phần phim tiền truyện mới tiết lộ rằng cội nguồn của Thần Lực tới từ những vi sinh có tên gọi Midichlorian chạy trong huyết quản của họ, và xác định tính di truyền của nguồn sức mạnh này.
Điều này cũng có đôi chút logic, nhất là đối với một người quan tâm sâu sắc đến cách vận hành cơ bản của thế giới giả tưởng mà ông tạo ra như George Lucas. Dù vô tình hay hữu ý, điều này đã chẳng may tạo ra yếu tố phân chia giai cấp vào một Vũ trụ vốn luôn tôn vinh những kẻ yếu thế.
Hóa ra từ trước tới nay, thế giới này vẫn luôn có một hệ thống giai cấp nhất định: Ngay cả những kẻ "nổi loạn" cũng vẫn được lãnh đạo bởi giới quý tộc, và chiến thắng sẽ nghiêng về bên nào có nhiều thành viên của tầng lớp tôn giáo tinh hoa với dòng máu "con ông cháu cha".
Và dù không hề mâu thuẫn với những cơ chế sẵn có này trong Vũ trụ Star Wars, gia phả của Rey đã lần đầu tiên (kể từ Star Wars: A New Hope) cho thấy rằng bất cứ ai, ngay cả một cô gái mồ côi vô gia cư trên một hành tinh "ngoại ô" như Jakku cũng có thể trở thành "người đặc biệt", và đây là một sự kiện cực lớn.
Nhìn kỹ hơn
Về mặt tiếp diễn của câu chuyện, việc Rey sinh ra đã có Thần lực mặc dù không chung dòng máu "quan trọng" nào giúp chúng ta có cái nhìn mới về sự "Thức dậy" của Thần Lực ở phần bảy. Nay khi cả Jedi và Sith đều đã bị tận diệt, bất cứ dấu hiệu nào của Thần Lực cũng có thể dẫn dắt tới sự xuất hiện những người có khả năng này ngay từ đầu (nên nhớ: Các Jedi vốn phải từ bỏ hôn nhân và gia đình, nên hầu hết họ đều chưa từng có những người cha Jedi nổi tiếng).
The Last Jedi chính là có ý đồ này, khi cảnh phim cuối cùng cho thấy một cậu bé chăn ngựa vô danh đã dùng Thần Lực để kéo chiếc chổi về phía mình, và từ từ cầm nó lên theo dáng của một Jedi cầm kiếm ánh sáng. Ẩn ý ở đây thực sự quá rõ ràng: Có rất nhiều những người như vậy ở ngoài vũ trụ bao la kia.
Tuy nhiên, cảnh phim đó không đơn thuần chỉ là mở rộng thế giới quan, mà chính là chủ đề phim. Cụ thể hơn, là về phân rẽ giai cấp, sự bất công xã hội, và nó đã trở thành nền tảng đạo đức cho câu chuyện chính của The Last Jedi. Cậu bé chăn ngựa vốn là một trong số những nhân vật từng bị ngược đãi như nô lệ trên hành tinh Canto Bight khi Finn và Rose tìm kiếm người phá mã. Khi Finn còn đang choáng ngợp với sự hào nhoáng của nơi này, Rose đã chỉ cho anh thấy sự tàn nhẫn và bòn rút mà những con người có thân phận thấp hèn đang phải gánh chịu ở nơi đây. Tất cả chỉ để phục vụ sự giàu sang của những kẻ buôn vũ khí có liên hệ với Tổ Chức Đầu Tiên, và rất có thể cả với Đế Chế trước kia.
Với một dòng phim vốn nói rất nhiều về những con người "nhỏ bé" chiến đấu chống lại những kẻ ác "to lớn", việc đề cập tới giai cấp và sự áp bức một cách "thực tế" như vậy lại là một hướng đi rất mới cho Star Wars. Trường đoạn trên hành tinh Casino chính là dấu hiệu đầu tiên cho thấy có thể những kẻ xấu trong Star Wars cứ liên tục xuất hiện bởi vì giai cấp quý tộc nhận được quá nhiều lợi ích dưới sự thống trị của Đế Chế và Tổ Chức Đầu Tiên.
Sự thay đổi này của The Last Jedi minh chứng cho sự điều chỉnh hướng đi cho chủ đề phim – không chỉ là về sức mạnh của Rey trỗi dậy mà không cần thừa kế từ ai, hay Rose và Finn tuyên chiến với sự bạo hành của giới danh gia vọng tộc dưới chế độ của Tổ Chức Đầu Tiên.
Hơn thế nữa, còn là khi Luke và Yoda châm lửa đốt cháy truyền thống ngàn năm của các Hiệp sĩ Jedi với vai trò là một giáo hội cao quý. Và cả khi Kylo Ren quyết định rằng hắn không cần Snoke mới có thể thống trị Tổ Chức Đầu Tiên và cả thiên hà một mình. Luke có thể đã đúng khi ông khẳng định rằng "Ta sẽ không phải là Jedi cuối cùng", nhưng chắc chắn ông đã là người cuối cùng mang danh hiệp sĩ Jedi theo nghĩa truyền thống.
Đây không chỉ là Kháng chiến, đây là một cuộc cách mạng. Và nếu như Thần Lực không chỉ dành cho những người "được chọn" như trước nữa, có lẽ đã tới lúc Star Wars không cần phải phụ thuộc vào những Công chúa, Hiệp Sĩ, Bá tước, hay Cao nhân nào nữa.
Mang sự bí ẩn trở lại cho Star Wars
Mặt khác, khó mà có thể tưởng tượng được sự ẩn dụ về chính trị xã hội từ Rey lại phải nhận những phản ứng tiêu cực và tức giận đến mức độ như vậy. Phản ứng này có vẻ như không phải là về sự thật phũ phàng đó, mà phần nhiều là vì nó trái với một "luật bất thành văn" về sự giao thoa giữa phim ảnh và khán giả khi đề cập đến các bí ẩn và bất ngờ trong phim.
"Bố mẹ cô là bọn vô danh tiểu tốt" không hẳn khiến cho những "chuyên gia bàn phím" cảm thấy họ đã đoán sai, mà cho họ thấy ngay từ đầu đã chẳng có manh mối nào đủ thuyết phục để mà đoán, và lẽ ra họ không nên mò mẫm mà làm gì. Đây cũng là cảnh phim tiết lộ danh tính của Lãnh Tụ Tối Cao Snoke (mà thật ra chẳng có danh tính nào để mà tiết lộ), và toàn bộ trường đoạn này chính là một cuộc "phá dỡ có tính toán" những định kiến về "plot twist" trong thế giới của các nhà làm phim theo thương hiệu, và cả những người hâm mộ "hiểu biết".
Sự phối hợp nhịp nhàng giữa cộng đồng fan, các trang web của fan, và các thương hiệu bom tấn đã thay đổi hoàn toàn bộ mặt của phong cách điện ảnh đại chúng hiện nay. Khi tốt thì nó giúp gắn kết cộng đồng người hâm mộ thông qua các thảo luận, và chắc chắn đã tạo ra một "vòng lặp phản hồi" của các giả thuyết và "trứng phục sinh", vốn đã trở thành một trong số những yếu tố tối quan trọng cho thành công của Vũ trụ Điện ảnh Marvel.
Thế nhưng nó cũng có mặt trái, khi sự trông đợi về một sự "thỏa mãn" nào đó, và sự bám víu lấy những "logic" nhất định đã méo mó từ "chờ đón" thành "đòi quyền lợi". Người hâm mộ đã tự "đóng cửa" bản thân trước những thay đổi quá "khác biệt", và các studio trở nên rụt rè hơn trong việc thử nghiệm những điều mới.
Đây có vẻ chính là động cơ phản đối của một bộ phận người hâm mộ. Nó phá vỡ một "giao kèo" vô hình giữa những "fan cuồng" và nhà làm phim khi những luận bàn về "truyền thuyết" và "luật lệ" của phim khiến cho họ cảm thấy mình thông minh hơn, và gắn kết hơn với câu chuyện so với những người khác.
Đúng là chẳng có luật lệ nào cấm các bộ phim chiều ý khán giả theo cách đó, nhưng sự trông đợi (để rồi trở thành phản đối) rằng họ luôn phải như vậy đã đến lúc phải bị đập bỏ bởi một thương hiệu điện ảnh lớn. Và trước sự cuồng nộ của cộng đồng fan, Rogue One đã bị thay đổi nghiêm trọng về cốt chuyện, cũng như khiến cho hai đạo diễn Phil Lord và Chris Miller bị đuổi việc khỏi phim Han Solo giữa quá trình thực hiện. Chính vì thế, việc Star Wars trở thành người châm ngòi nổ cho bức tường định kiến này trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.
Mối đe dọa từ fan
Xét cho cùng thì, tiết lộ này có chung ý nghĩa đối với Rey cũng như với fan của Star Wars – nếu như họ chấp nhận nó: Một sự thất vọng thoáng qua để rộng đường cho tiềm năng vô hạn trong tương lai. Một phép ẩn dụ bao trùm lên toàn bộ các nhân vật trẻ trong các phần phim mới chính là việc họ đại diện cho bản thân cộng đồng fan: Một thế hệ lớn lên với những sự kiện trong sáu phần phim trước kiểu như các truyền thuyết và cổ tích, vốn đã tràn ngập những giấc mơ của họ, nhưng đồng thời cũng đe dọa và trói buộc thực tế hiện tại của họ.
Như ta đã thấy từ The Force Awakens, Kylo Ren thậm chí còn cosplay chính ông ngoại mình – Darth Vader với một chiếc mặt nạ vô dụng. Trong khi Rey sống trong đống đổ nát của những con tàu từ bộ ba phần phim gốc, và chơi với một hình nhân chiến binh Quân Nổi Loạn. Còn trong The Last Jedi, cô cảm thấy suy sụp hoàn toàn khi nhận ra mình không có bất cứ mối liên quan nào tới những "yếu nhân" trong lịch sử. Cũng giống như việc các fan học được bài học cay đắng rằng những bảng biểu hay gia phả mình từng lập ra về thế giới Star Wars nay đã không còn giá trị gì nữa.
Để rồi cuối cùng, khi cú shock ban đầu đã trôi qua, Rey thấy mình còn mạnh mẽ hơn bao giờ hết khi đã không còn bị xiềng xích bởi quá khứ, và tự do hơn với cả một Vũ trụ bao la chưa được khám phá (Kylo Ren cũng vậy, chỉ là ở bên kia chiến tuyến.) Họ không đơn thuần sẽ trở thành Jedi hay Sith. Còn thương hiệu này cũng không đơn giản chỉ làm lại bộ ba phần phim gốc. Tương lai nay đã không còn được định sẵn, và mở ra những chân trời hoàn toàn mới.
Điều này lẽ ra phải khiến người hâm mộ cảm thấy hào hứng mới đúng – Vì nay chuyện gì cũng có thể xảy ra: Những Jedi tương lai mọc ra ở khắp nơi, giống như dị nhân trong X-men hơn là thiền sư Thiếu Lâm. Những người sử dụng Bóng tối cũng không cần phải trở thành Chúa tể Sith. Những sức mạnh mới của Thần Lực mà chúng ta chưa bao giờ có thể tưởng tượng được, với khả năng thay đổi hoàn toàn cục diện cuộc chiến theo những định hướng chưa từng ngờ tới.
Những thứ cũ kỹ chẳng đi đâu cả, nhưng một dòng phim mà chỉ biết lặp đi lặp lại một thứ sẽ có ngày tự tiêu diệt bản thân. Disney chắc chắn không chi cả tỉ đô chỉ để mang tới một sự trở lại mờ nhạt. Cho dù khán giả có hoài cổ đến đâu, họ cũng không nên đồng tình với sự nhàm chán. "Bố mẹ của Rey" chính là câu trả lời cho việc Star Wars đã sẵn sàng tiến về phía trước, bất chấp mọi sự liều lĩnh. Rey đã vượt qua được sự thất vọng ban đầu của mình, và sẽ chấp nhận điều đó như một món quà, và để cho bản thân trở thành một cá tính độc lập. Và fan của Star Wars cũng sẽ chẳng bị làm sao nếu như họ học theo gương của cô ấy.
