Mỗi vùng miền đều có những nét văn hóa riêng, ảnh hưởng đặc biệt tới kiến trúc. Kiến trúc bản địa là hình thức cơ bản nhất, được xây dựng phù hợp với khí hậu địa phương và là đặc điểm nhận dạng của các khu vực khác nhau.
Dưới đây là 25 hình thức kiến trúc bản địa được sưu tầm từ nhiều vùng miền trên thế giới, giúp những người làm kiến trúc có một cái nhìn phong phú hơn.
Kiến trúc bản địa tại Mỹ và các nước lân cận:
1. Triple-Decker | Nhà ba tầng kiểu Anh
Là kiểu nhà căn hộ khung gỗ với ba tầng rất được ưa chuộng tại New England, Mỹ. Xuất hiện vào cuối thế kỉ 19, Nhà ba tầng kiểu Anh là nơi ở của những người nhập cư làm công nhân cho các nhà máy sản xuất.
2. Nhà Railroad
Thường thấy trên đường phố New York hay San Francisco, đây là kiểu nhà tiết kiệm không gian ở các khu vực có mật độ dân số cao. Cấu trúc thường là tiền sảnh với một cầu thang lên tầng trệt, nối với hành lang dài tỏa ra các phòng, theo cấu trúc của xe lửa. Dưới sảnh vào thường có tầng hầm.
3. Nhà Shotgun
Đây là kiểu nhà có ngoại hình khá giống với Nhà railroad, ngoại trừ việc không có hành lang và được thiết kế kiểu xuyên phòng (các phòng thông nhau). Nhà Shotgun xây áp sát nhau thành một dãy, là kiểu kiến trúc phổ biến ở miền Nam nước Mỹ sau Nội chiến.
4. Trinity | Nhà ba tầng kiểu Mỹ
Trinity xuất hiện từ thời thuộc địa, đến nay là loại hình kiến trúc đặc trưng tại Philadenphia, được xây với ba tầng xếp chồng lên nhau kết nối bởi cầu thang xoắn, mỗi tầng chứa một phòng.
5. Ranch House | Nhà kiểu trang trại
Vốn là loại hình nhà ở đặc trưng của miền Tây hoang dã đầu thế kỉ 20, đến nay nhà trang trại vẫn rất được chuộng ở các vùng ngoại ô Mỹ, Mexico… Nhà trang trại chỉ có một tầng với diện tích sàn rất rộng, được xây chủ yếu bằng gỗ từ địa phương.
6. Bungalow | Nhà lầu một tầng
Ở hầu hết các quốc gia phương Tây, Bungalow là một loại nhà chỉ có một tầng với mái hiên nhỏ. Là kiểu hình phổ biến tại nhiều khu vực ở Mỹ như Chicago, California, thậm chí còn lan rộng sang Ấn Độ, Úc Châu… Bungalow tại Mỹ được xây bằng gạch, thường có tầng trệt và một tầng áp mái nhỏ.
7. Terraced House | Nhà Bậc Thang
Nhà Bậc Thang có nhiều tên gọi trên thế giới: Nhà trên sân hiên, nhà liền kề, nhà theo hàng lối… tuy nhiên cùng chỉ một kiểu hình nhà ở với mặt tiền giống nhau (màu sắc, vật liệu), xây liền nhau thành từng hàng. Nhà Bậc Thang được gọi theo văn hóa Mỹ và Canada. Ở nhiều khu vực có thể có có cầu thang ngoài trời hoặc ban công sắt.
8. Sears House | Nhà Sears kiểu Mỹ
70.000 căn nhà tại Mỹ xây dựng trong những năm 1908-1940 được đặt hàng từ cuốn danh mục nhà ở của công ty xây dựng Sears, Roebuck and Company. Công ty này cung cấp thiết kế và vật liệu xây dựng cho chủ nhà, sau đó họ phải tự thuê nhà thầu xây dựng. Các ngôi nhà Sears được thiết kế theo phong cách Phục hưng và trở thành đặc trưng bản địa trong văn hóa Mỹ.
9. Four plus One | Bốn cộng một
Bốn cộng một là tên của một thể loại nhà ở với hình thức khối nhà bốn tầng giống nhau được xây trên tầng trệt khác biệt, có thể là sảnh vào, hành lang đi lại hoặc bãi đậu xe. Nhà Bốn cộng một được tìm thấy và áp dụng nhiều ở Chicago.
10. Bay-and-Gable
Là kiểu hình kiến trúc nhà ở phổ biến tại Canada nói chung và thành phố Toronto nói riêng. Bay-and-Gable được xây bằng gạch đỏ, đôi khi có sơn màu, với mái ngói dốc và cửa sổ cao. Thiết kế được lấy cảm hứng theo phong cách Victorian cổ điển.
11. Nhà Favela
Favela ám chỉ các khu ổ chuột tại Nam Mỹ, điển hình là Brazil. Nhà ở tại đây được xây dựng một cách “chắp vá” bằng các vật liệu bản địa. Một căn nhà có thể được xây sửa nhiều lần ở nhiều khoảng thời gian khác nhau, nhờ đó tạo nên sự đột phá và đa dạng. Favela ngày nay trở thành kiểu nhà truyền thống tại Brazil.
Châu Âu
12. Back-to-Back House | Nhà kiểu lưng đối lưng
Loại hình này là đặc trưng của Vương quốc Anh với hàng trăm ngôi nhà xây liền kề nhau, lưng áp lưng và chỉ có duy nhất một mặt tiền có lối đi. Cũng giống như Triple-Decker, Back-to-back là nơi ở của hàng ngàn công nhân thời kì Công nghiệp trước khi nó trở nên phổ biến ngày nay.
13. Mews
Các ngôi nhà hai tầng kiểu Mews xây thành hàng tạo nên các con phố đi bộ hoặc ngõ hẻm, theo truyền thống của nhiều nước châu Âu như Anh Quốc. Mews là kiểu hình bắt đầu từ thế kỉ 14, khi đó tầng trệt là không gian vận chuyển, chứa đồ còn tầng hai mới là nơi ở. Ngày nay, nhà Mews hiện đại đã tối ưu hóa không gian sống.
14. Plattenbau
Là các tòa nhà lớn được xây bằng bê tông, hoặc các tòa chung cư bê tông đúc sẵn, phổ biến từ năm 1960 tại châu Âu, đặc biệt là Đông Đức. Plattenbau có các nguyên tắc rõ ràng, hệ thống và rành mạch. Lô gia, cửa sổ và cửa đi được bố trí theo hàng lối, cân xứng nhau.
15. Khrushchevka
Cũng được xây dựng từ những năm 1960, Khrushchevka là đối trọng của Plattenbau tại Liên Xô cũ. Khrushchevka là tên của một nhà lãnh đạo Liên Xô, người đã ra nhiều sắc lệnh trong việc xây dựng các khối nhà ở tại đây. Càng về sau, kiến trúc Khrushchevka càng xuống cấp khiến chính quyền buộc phải sửa chữa, trùng tu hoặc phá dỡ nhiều tòa nhà.
16. Izba
Izba là nhà truyền thống ở các vùng nông thôn nước Nga, được xây chủ yếu bằng các thân gỗ tự nhiên xếp liền kề nhau thành tường. Mái sử dụng các miếng gỗ nhỏ hơn có chọn lọc.
17. Chalet | Nhà gỗ Thụy Sĩ
Nhắc tới Thụy Sĩ, ngoài đồng hồ và socola nổi tiếng, người ta còn liên tưởng ngay đến những ngôi nhà gỗ mang đặc trưng bản địa. Chalet là từ tiếng Anh được dùng để mô tả các ngôi nhà của người dân ở khu vực sườn núi Alps – Thụy Sĩ. Chúng được xây hoàn toàn từ gỗ với kết cấu mái vì kèo cổ điển.
18. Igloo | Lều tuyết
Được xây dựng bởi quần thể người dân Inuit ở Greenland (Đan Mạch), lều tuyết làm bằng tuyết theo các phương pháp xây dựng chính xác để đảm bảo tính toàn vẹn cấu trúc. Lều tuyết có thể được xây dựng ở nhiều kích cỡ, một số có nhiều phòng có thể chứa đến 20 người.
Châu Á và Châu Úc
19. Yurt | Nhà lều
Yurt là kiểu nhà truyền thống dạng lều tròn, di động của dân du mục với khung tre hoặc gỗ và được bọc vải, da xung quanh. Yurt xuất hiện ở khu vực Trung Á, điển hình là Thổ Nhĩ Kì, Mông Cổ.
20. Thatched Cottage | Nhà lợp mái tranh
Nhà tranh vốn rất quen thuộc với các nước Á Đông, trong đó có Việt Nam. Nhà tranh ra đời từ rất sớm khi con người biết dùng tranh từ tự nhiên để lợp mái chống nắng, mưa. Nhiều biến thể của nhà tranh còn được tìm thấy ở các bản làng cổ tại Anh.
Một căn nhà mái tranh kiểu Nhật Bản21. Hanok
Hanok là nhà truyền thống của Hàn Quốc, mang đậm màu sắc bản địa, tới nay vẫn còn được ưa chuộng và tồn tại trong lòng thành phố, giữa những công trình hiện đại. Nhà được xây bằng gạch hoặc đá khối, với cửa gỗ và mái ngói kiểu Á Đông. Hanok bao gồm cả những căn nhà lều nhỏ hoặc cung điện, miễn là chúng có bản sàn gỗ rộng và hệ thống sưởi sàn.
22. Toothpick Apartment | Căn hộ cao và hẹp
Là loại hình căn hộ phổ biến tại Hồng Kông. Đúng như tên gọi Toothpick (que tăm), các tòa nhà này rất mỏng và hẹp, được xây nhiều tầng, mỗi tầng chỉ có một căn hộ.
23. Radburn Housing | Nhà Radburn
Nhà Radburn được xây rất độc đáo bằng việc mặt tiền các dãy nhà áp vào nhau với sân chung ở giữa, mặt lưng quay ra đường. Nhà này bắt nguồn từ một thành phố cùng tên tại tiểu bang New Jetsey – Mỹ, đến nay được ứng dụng phổ biến tại Úc.
24. Stilt House | Nhà sàn trên mặt nước
Các căn nhà sàn này là đặc trưng của nhiều quần đảo trên Đại Tây Dương, đặc biệt là Papua New Guinea. Stilt House được xây dựng hoàn toàn bằng gỗ, sàn được nâng lên cao hơn mực nước, sử dụng các cọc gỗ đóng xuống đáy biển.
25. Chattel House | Nhà gỗ di động
Tại quốc đảo Barbados, nhiều người thường không sở hữu đất dưới ngôi nhà của họ, do sự khan hiếm và tranh chấp đất đai. Việc này đã nảy sinh một văn hóa xây nhà di động bằng gỗ, thứ có thể linh hoạt di dời vị trí tới một khu vực khác.
Biên dịch | Duc Anh (Nguồn: Archdaily)
XEM THÊM:
- Casa La Vida – Sự hòa quyện giữa kiến trúc bản địa và kiến trúc đương đại | Zozaya Arquitectos
- KTS Nicolas Moser: “Cần cân bằng giữa công nghệ khoa học và kiến trúc bản địa”
- Kiến trúc bản địa mới trong nhà ở cao tầng Singapore
