Khi đi du lịch Nhật Bản hoặc đơn giản là một fan của manga Nhật, đến các khách sạn hoặc homestay được xây dựng theo kiểu truyền thống, bạn sẽ không cảm thấy bất ngờ trước những hiên nhà – hành lang, nơi người Nhật “kết nối” ngôi nhà của mình với thiên nhiên.
Engawa – Nét văn hoá đặc biệt trong kiến trúc Nhật Bản
Engawa (縁側) là nét kiến trúc độc đáo tại nhà truyền thống Nhật Bản,gồm những tấm ván gỗ dài được gắn vào phần rìa xung quanh ngôi nhà hoặc một nhóm phòng, không phải chỉ ở trước nhà như hành lang.
Theo quan điểm trong kiến trúc Nhật Bản, Engawa không thuộc về “bên trong” lẫn “bên ngoài”. Khi người khách và chủ nhà ngồi trò chuyện với nhau ở Engawa, thì có thể hiểu rằng không phải người khách được mời vào trong và cũng không phải đang ở bên ngoài ngôi nhà đó. Có thể nói đây là một yếu tố phân cắt không gian mang đậm tính “aimai” (mơ hồ) – một nét văn hóa điển hình chỉ và chỉ được sinh ra trên đất nước Nhật Bản.
Ở Nhật có hai loại hình Engawa phổ biến là Nureen và Kureen. Mỗi loại đều mang những đặc trưng và sức hấp dẫn của riêng mình, vì vậy chủ nhà có thể tùy theo sở thích và phong cách sống mà lựa chọn cho mình loại hình ưng ý.
Nureen (濡れ縁)
Nghĩa đen có thể hiểu là “phần rìa đẫm ướt”. Nureen được thiết kế cho chìa ra hẳn bên ngoài ngôi nhà, không có tường hay cửa chớp che chắn nên rất dễ bị ướt khi mưa xuống. Vật liệu làm Nureen phải là loại gỗ bền chắc và chịu được mưa gió, giữa các ván ghép thường có kẽ hở để giúp thoát nước mưa. Có thể bôi thuốc chống mục hoặc chống mối mọt để duy trì tuổi thọ cho Nureen. Một số loại có thể thấp hơn sàn nhà một bậc để ngăn không cho nước mưa chảy tràn vào.
Kureen (くれ縁)
Nghĩa là “phần rìa ẩn giấu”, giống như một gian phòng nhỏ ở bên ngoài phòng chính vàcó đặt cửa chớp hoặc khung gỗ/kim loại để ngăn cách với không gian bên ngoài, do đó ít chịu tác động của mưa gió. Do được dựng bên trong nhà nên Kureen giống như một hành lang để di chuyển và nối thông các phòng với nhau.Những Kureen có bề rộng khoảng trên 120cm hoặc 180cm được sử dụng để đặt các vật dụng trong nhà còn được gọi là Hiroen (広縁) – “phần rìa rộng rãi”. Vị trí của Engawa nằm giữa shoji (cửa lưới làm bằng gỗ và giấy) và amado (cửa chớp bão bằng gỗ phân chia engawa từ bên ngoài).
Vào ban ngày, cả shoji và amado có thể được mở để bên trong được kết nối trực tiếp với bên ngoài. Khi trời trở lạnh hoặc có gió, chỉ cần đóng shoji để tránh rét. Nhưng vì shoji mờ, ánh sáng mặt trời yếu vẫn có thể xuyên qua. Cả amado và shoji sẽ được đóng khi đêm xuống hoặc khi thời tiết xấu. Với shoji và engawa, các mức độ ánh sáng khác nhau có thể được tạo ra trong nhà tuyệt đẹp đây cũng là đặc chưng mà tôi mê mẩn kiến trúc của họ.
Khi hiên nhà Engawa thay thế phòng khách
Engawa có thể xem như một phòng khách bình thường, nơi khách khứa hoặc chính chủ nhà có thể ngồi thư giãn, hóng gió, thưởng trà, nhìn ngắm khu vườn đẹp trước mặt. Việc đón khách tại Engawa có thể thực hiện chỉn chu, lịch sự mà không gây trở ngại đến sinh hoạt riêng tư của các thành viên trong gia đình.
Một số gia đình còn tận dụng Engawa thành nơi trưng bày các vật trang trí, đồ sưu tầm như Gốm sứ, thư pháp,… Việc Engawa dạng Kureen còn là không gian tuyệt vời để phơi quần áo. Với những vị khách đến bất ngờ, chỉ cần đóng cánh cửa phía trong thì chúng ta sẽ không cần thiết phải vội vàng dọn dẹp đồ giặt.
Kiến trúc của đền thờ thường có Engawa lớn, có thể chứa hàng chục người. Engawa cũng thể hiện sự hoà hợp trong thiết kế của người Nhật với môi trường xung quanh. Khi chưa có sự phổ biến của thiết bị điều hòa, Engawa giúp che chắn ánh nắng cao độ của những ngày hè trực tiếp hắt vào trong nhà và hấp thu ánh nắng của những ngày đông lạnh giá để làm không gian ngôi nhà trở nên ấm áp hơn. Đối với một đất nước có khí hậu thay đổi bốn mùa như Nhật Bản, Engawa hết sức hữu dụng.
Engawa đang dần biến mất trong cuộc sống hiện đại
Dù không thể phủ nhận ảnh hưởng của Engawa trong văn hoá cũng như nghệ thuật Nhật Bản, cũng thật buồn khi hiện nay, engawa đang dần biến mất trong kiến trúc hiện đại. Những ngôn nhà với những bức tường chắc chắn, coi trọng sự riêng tư, đóng kín đang dần thay thế những bức tường giấy mỏng mạnh. Ngày nay, bạn chỉ có thể thấy engawa tại các vùng quê hoặc một số khách sạn, homestay xây dựng theo hướng truyền thống.
Nếu vẫn yêu thích Engawa tại Nhật Bản và thích sống trong một ngôi nhà có Engawa, bạn có thể tham khảo trang thông tin về Engawa tại Nhật và cộng đồng “Fan hâm mộ Engawa” tại trang web: engawanavi.com – Trang thông tin duy nhất về Engawa tại Nhật Bản (縁側なび).
Tổng hợp | Phương Anh
XEM THÊM:
- Nhà Terasho – Nét Nhật bản trong ngôi nhà hiện đại
- Giải pháp trong thiết kế nhà ống tại Nhật Bản
- Môi trường xây dựng – Một góc nhìn khác về Nhật Bản
