Nhà văn người Pháp Claude Simon, một trong những người đi đầu trào lưu Nouveau Roman (một phong cách tiên phong của tiểu thuyết Pháp trong những năm 1950), đã nhận giải Nobel Văn học năm 1985 cho cuốn tiểu thuyết được nhận xét là “kết hợp sự sáng tạo giữa một nhà thơ và một họa sĩ trong việc đưa ra dẫn chứng sâu sắc về sự phức tạp của thân phận con người”của mình. Một người hâm mộ tuyệt vời của ông, Serge Volle, đã gửi năm mươi trang bản thảo từ một cuốn tiểu thuyết được viết bởi Simon – Le Palace (1962) – cho hai mươi nhà xuất bản mà không tiết lộ rằng chúng được viết bởi người đoạt giải Nobel. Ông đã nhận được hai mươi lời từ chối; không ai muốn xuất bản tác phẩm đó. Một vài lời từ chối trong số đó không có lý do chính đáng, một vài thì nói rằng các câu thoại hoặc các tuyến nhân vật không được xây dựng đủ tốt.
Nếu Volle công bố chúng với tư cách một bản thảo chưa được xuất bản bởi Simon, nó sẽ làm dấy lên sự quan tâm của tất cả (hoặc gần như tất cả) các nhà xuất bản. Họ sẽ đánh giá những câu văn dài vô tận đó là để thể hiện sự phức tạp của con người, và các nhân vật sẽ không bị coi là xây dựng không tốt, mà sẽ trở thành đa dạng, phong phú và sâu sắc. Tuy nhiên, khi nó được giới thiệu một cách ẩn danh, không phải do tác giả nổi tiếng hay có uy tín – họ nghĩ rằng bản thảo đó rất tồi.
Điều này xảy ra với mọi thứ, bao gồm cả kiến trúc.
Le Corbusier. Cabannon. Cap Martin, Francia, 1951-52. Ảnh © Tangopaso
Liệu Cabanon có xứng đáng lôi kéo một ánh nhìn hơn ba mươi giây nếu ta không biết nó được thiết kế bởi Le Corbusier?
Frank Lloyd Wright. Nhà thờ Orthodox. Milwaukee, Wisconsin, U.S.A, 1956. Ảnh © Wikimedia
Liệu chúng ta có quan tâm đến tác phẩm “Frank Lloyd Wright’s last Era” nếu nó không phải dự án của Frank Lloyd Wright? Liệu có ai dám công bố chúng?
Thông thường những lời chỉ trích thiếu hiểu biết đến khi chúng ta thấy một tòa nhà mà ta không biết phải nói gì cho đến khi nhận ra tác giả của chúng là ai. Để rồi sau đó, tiểu sử và thành quả của họ đó khiến cho chúng ta bổ sung và xác lập giá trị của công trình được đề cập đến.
Vậy nên câu hỏi đặt ra là liệu có công trình nào được đánh giá cao chỉ vì có liên hệ với người kiến tạo nên chúng hay không. Chúng ta có thể phỏng đoán rằng nếu nó không phải là một trong những tác phẩm của một tác giả lừng lẫy, phải chăng công trình sẽ hoàn toàn không được chú ý hay đánh giá cao?
Trước tiên, chúng ta có hai điều để bàn luận: Đầu tiên là từ Julio Cano Lasso, người mà tôi đã học được rằng một kiến trúc sư giỏi có thể làm một số dự án tồi, nhưng một kiến trúc sư tồi sẽ không bao giờ làm được một dự án tốt. Và đó là sự thật. Một dự án có thể đi sai hướng vì nhiều lý do: cách tiếp cận sai, kiến trúc sư nghèo nàn ý tưởng, thiếu sự tỉ mỉ, quá an toàn, một chút lười biếng hoặc bất cẩn… và quả thật có một số lý do không thể quy hết cho kiến trúc sư. Tuy nhiên, một dự án tốt không hề phụ thuộc vào may mắn. Không bao giờ. Điều rất khó xảy ra. Vì thế, chúng ta phải luôn luôn duy trì sự đánh giá để xem xét một cách đúng đắn rằng mỗi kiến trúc sư xứng đáng với các dự án tốt nhất của họ hay không.
Adolf Loos para el concurso del Chicago Tribune. Ảnh: Cortesía
Thứ hai: Mặt khác, chúng ta phải cố gắng giữ quan điểm và chính kiến của riêng mình, nếu một kiến trúc sư mà chúng ta ngưỡng mộ tạo ra công trình nào đó mà chúng ta không thích, không nên lừa dối bản thân hoặc cố che giấu chúng. Thay vào đó, chúng ta nên xem xét nó một cách cẩn trọng hơn.
Vì vậy, hiện tại tôi khẳng định sự tôn trọng và ngưỡng mộ của mình đối với những kiến trúc sư, cũng như những lời chỉ trích của tôi về một số tác phẩm của họ, tôi mong bạn cũng làm như vậy dù có thể quan điểm của chúng ta không giống nhau, rằng bạn có quan điểm khác (hoặc không) và để lại nhiều nhận xét đóng góp hơn nữa. Sau cùng, chúng ta còn có thể xếp hạng các dự án không đạt tiêu chuẩn của một kiến trúc sư mà chúng ta cảm thấy tuyệt vời.
Chẳng hạn, tôi đang nghĩ đến dự án của Adolf Loos ở cuộc thi Chicago Tribune. Nó có thực sự được làm bởi Adolf Loos không? Không phải là việc nó xấu hay không, nhưng tôi không rõ ý tưởng đó đến từ đâu.
Trong Avilés, Oscar Niemeyer – khi đó là một người đàn ông lớn tuổi vui vẻ với bản phác thảo ông đã thực hiện mà không hề suy tính, không khuôn thước, không đánh giá, không tỷ lệ, không cần điều chỉnh, không có bất cứ điều gì. Chỉ là một bản sơ thảo. Làm cho vui, hoàn toàn chỉ như vậy. Sau đó, một loạt các chuyên viên đã khiến dự án trở thành hiện thực, nhưng cốt lõi sáng tạo của dự án đó chỉ là một bức tranh biếm họa ngớ ngẩn.
Oscar Niemeyer. Ảnh © [Wikipedia]
Chúng ta dựa vào di sản và quá khứ của các kiến trúc sư và sử dụng chúng như một cốt lõi để đánh giá các tác phẩm của họ. Nhiều khi nếu không vì lý do đó, chúng ta sẽ không chú ý chút nào đến những dự án kia.
Điều quan trọng là sự ảnh hưởng của một tác giả nổi tiếng – Dấu ấn của họ. Đây là tác phẩm của Aalto, hay Borges, hay Joyce, hay Picasso? Vậy thì nó tốt. Đó là vì những tác giả này đã tạo ra những tác phẩm rất tuyệt vời được quảng bá rộng rãi và làm cho chúng trở nên tuyệt vời ở mọi khía cạnh. Không ai có thể phủ nhận điều đó.
Tất cả mọi người, ngay cả những người được tôn kính nhất, cũng có thể có một dự án tồi, hoặc thực hiện một dự án nhỏ hoặc không quá quan trọng. Nhưng rõ ràng, nếu bạn có một “dấu ấn tốt”, bạn sẽ được an toàn và bạn có thể chỉ làm nên những công trình tuyệt vời. Bạn nghĩ sao về quan điểm này?
Nguồn: AD | Biên dịch: MP
