Chỉ còn hơn 10 ngày nữa, năm 2023 sẽ chính thức khép lại, mang theo tất cả những biến động đã qua, dù còn hay không những hệ lụy, tác động của quá khứ. Thế giới, 1 năm qua, không còn bị Covid-19 phủ bóng nhưng cũng phải "oằn mình" vì thiên tai, biến đổi khí hậu. Một yếu tố ảnh hưởng không hề nhỏ đến cuộc sống của người dân khắp thế giới suốt 1 năm qua, không thể không nhắc đến, đó chính là LẠM PHÁT.
Đến nay, khi năm 2023 sắp qua đi, bức tranh kinh tế thế giới vẫn bị phủ bóng bởi hệ lụy của lạm phát tăng cao.
Vì sao lạm phát?
Theo trang web morningstar.com của Công ty dịch vụ tài chính Morningstar, để hiểu tại sao lạm phát lại trở nên xấu đến như vậy, cần ngược trở lại thời gian 1-2 năm trước. Trong năm 2021 và 2022, nhu cầu tiêu dùng mạnh mẽ đã gặp phải rào cản nguồn cung hạn chế, khiến giá cả bùng nổ ở nhiều ngành, đặc biệt là thực phẩm, năng lượng và hàng hóa bền vững.
Giá hàng hóa lâu bền được thúc đẩy tăng bởi sự thiếu hụt chất bán dẫn và các hạn chế về nguồn cung khác, cùng với nhu cầu tăng đột biến của người tiêu dùng.
Giá năng lượng được thúc đẩy tăng lên do nhu cầu dầu phục hồi mạnh mẽ bất ngờ sau đại dịch, và tác động của cuộc xung đột Nga - Ukraine. Giá lương thực bị ảnh hưởng nặng nề bởi năng lượng (do chi phí vận chuyển). Tổng hợp nhiều yếu tố, lạm phát đã mở rộng sang các hạng mục chi tiêu khác vào năm 2023.
Sau khi đạt đỉnh 6,2% vào năm 2022, các chuyên gia kinh tế của công ty dịch vụ tài chính Morningstar dự đoán một tín hiệu mừng rằng, trong giai đoạn 2024 đến 2027, lạm phát sẽ chỉ ở mức trung bình 1,8%, thấp hơn mục tiêu 2,0% của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED).
Nạn trộm cắp chưa từng thấy vì lạm phát
Những ngày tháng 10/2023, nhiều nhà bán lẻ ở Anh phải đối mặt với vấn nạn mang tên "trộm cắp". Những tên trộm bịt mặt, trùm đầu hoặc không gì cả, ngang nhiên mang hung khí vào lấy trộm hàng hóa. Khi bị phát hiện thì vênh váo không hề sợ hãi.
Ông Ben Selvaratnam, một chủ cửa hàng tạp hóa Freshfields Market ở phía Đông thành phố London, Anh, kể rằng cửa hàng ông bị trộm vặt 10 lần mỗi ngày.
Tại cửa hàng của ông Ben ở Croydon, người bán thịt của ông đảm nhận cả vai trò nhân viên bảo vệ.
Đó là một câu chuyện tương tự ở thành phố Glasgow, Scotland, nơi ông chủ tên Girish Jeeva đã bị thương đến mức chảy máu vì bị đấm vào mặt sau khi thách thức một người đàn ông đang ăn trộm cửa hàng tạp hóa của mình ở quận Barmulloch.
Cả ông Ben và ông Girish đều thất vọng vì những kẻ trộm hàng hóa có giá trị dưới 200 bảng Anh hiếm khi bị truy tố.
Ông Girish cho biết cảnh sát đã không hành động ngay cả khi ông cung cấp bằng chứng CCTV rõ ràng về hành vi phạm tội và cho họ biết nơi thủ phạm sống.
"Điều đó giải thích tại sao một số băng nhóm này, đặc biệt là thanh thiếu niên, thậm chí không bỏ chạy khi trộm cướp đồ", ông Ben nói. "Người ta ngang nhiên lấy trộm, khi chúng tôi chặn họ lại thì họ kiểu như 'Các anh làm được gì nào?', vì họ chắc chắn rằng cảnh sát sẽ không đến".
Hãng tin Reuters đưa tin hồi cuối tháng 10, vấn đề trộm cắp và bạo lực đã được nhiều nhà bán lẻ lớn nhất nước Anh nêu ra trong những tháng gần đó, bao gồm cả chuỗi siêu thị Tesco, cửa hàng bách hóa John Lewis và chuỗi cửa hàng thời trang Primark. Đó là tình trạng tương tự như đã xảy ra ở Mỹ, Úc và nhiều nơi khác.
Hai chủ cửa hàng người Anh cho biết thủ phạm chính là các băng nhóm tội phạm có tổ chức tại địa phương. Chúng thường đội mũ trùm đầu, đeo mặt nạ và đôi khi mang theo vũ khí như dao rựa, nhắm vào các sản phẩm có giá trị cao hơn như rượu, socola đóng hộp và thịt.
Nhưng họ cũng chứng kiến sự gia tăng thủ phạm là các bà mẹ ăn trộm rồi giấu đồ trong xe đẩy và những người về hưu ăn trộm thịt, cá đóng hộp khi chi phí sinh hoạt tăng cao ảnh hưởng đến nhiều hộ gia đình.
Ngay từ đầu tháng 3/2023, các tập đoàn bán lẻ khổng lồ Woolworths Group Ltd và Coles Group Ltd. ở Úc đã phải đối mặt với thực trạng chi phí cung cấp tăng vọt và tắc nghẽn vận chuyển hàng hóa, kèm theo cả... áp lực về nạn trộm cắp.
Số liệu hồi đầu tháng 3 năm nay của các nhà chức trách bang New South Wales (Úc) tiết lộ tình trạng trộm cắp tại siêu thị và cửa hàng đã tăng 23,7% ở bang này từ năm 2021 đến năm 2022. Đây được xem là mức tăng hàng năm nhanh nhất kể từ khi dữ liệu bắt đầu được thống kê vào năm 1995.
Theo dữ liệu của cảnh sát Úc, tại bang lớn thứ 3 của Úc, Queensland, tỷ lệ trộm cắp hàng tháng cao nhất được ghi nhận vào tháng 1/2023.
Dữ liệu này nhấn mạnh về mối lo ngại của các nhà phân tích và nhà nghiên cứu xã hội rằng chi phí sinh hoạt tăng cao, từ giá hàng tạp hóa, hóa đơn tiền điện cho đến các khoản thế chấp, làm gia tăng tỷ lệ tội phạm.
Tỷ lệ thất nghiệp tại Australia đã tăng trong tháng 1/2023, lên mức cao nhất kể từ tháng 5/2022 sau 9 lần tăng lãi suất nhằm làm chậm đà lạm phát, hiện đang ở mức gần 8%.
"Lạm phát cao kết hợp với việc lãi suất tăng là lời giải thích hợp lý cho sự gia tăng tình trạng trộm cắp ở các cửa hàng bán lẻ, siêu thị", ông Roger Wilkins, Phó Giám đốc Viện Nghiên cứu Kinh tế và Xã hội Ứng dụng Melbourne, thuộc Đại học Melbourne, nhận định.
Mở ra xu hướng tiêu dùng "lạ kỳ"
Giữa tháng 11 mới đây, hãng tin Reuters có bài viết phản ánh xu hướng có phần "ngược đời" ở Argentina - quốc gia Nam Mỹ, nền kinh tế số 2 khu vực và là nước xuất khẩu ngũ cốc lớn.
Những người dân Argentina, phải "thắt chặt hầu bao" khi lạm phát lên tới 140%, đang dần chuyển sang thị trường quần áo cũ. Đó là cách vừa để tìm quần áo giá cả phải chăng vừa kiếm thêm tiền từ việc bán quần áo cũ.
"Bạn không thể đến trung tâm mua sắm và mua thứ mình thích như trước đây. Giá hôm nay thật không thể tưởng tượng nổi", Aylen Chiclana, một sinh viên 22 tuổi ở Buenos Aires cho biết.
Quần jean mới có giá cao hơn gấp đôi so với cách đây chỉ 1 năm, chiếm hơn 1/3 mức lương tối thiểu hàng tháng của người dân Argentina.
Beatriz Lauricio, một giáo viên đã nghỉ hưu 62 tuổi, cho biết bà và chồng, một nhân viên công ty xe buýt, vào cuối tuần đến hội chợ quần áo để bán quần áo cũ để kiếm sống.
"Tôi có thể nói rằng chúng tôi thuộc tầng lớp trung lưu. Chúng tôi có việc làm nhưng chúng tôi vẫn phải đến hội chợ", bà Beatriz nói và cho biết thêm rằng khi nó bị hủy bỏ vào một ngày cuối tuần do thời tiết xấu. Khả năng tài chính của vợ chồng bà đã "suy sụp".
"Chúng tôi làm việc này không phải chỉ vì có chuyến nghỉ dưỡng ở Brazil, chúng tôi làm vì nhu cầu cần thiết hàng ngày", Lauricio nói.
María Silvina Perasso, người tổ chức hội chợ quần áo ở Tigre, ngoại ô Buenos Aires, cho biết nhiều người tới mua sắm ở đó vì giá cả các mặt hàng tăng nhanh hơn nhiều so với mức lương.
"Với nền kinh tế như hiện nay, họ mua quần áo ở đây với giá chỉ bằng 5% hoặc 10% giá trị mua tại cửa hàng và họ có thể mua đủ đồ cho gia đình mình", María nói.
María Teresa Ortiz, một người về hưu 68 tuổi, sống bằng lương hưu và công việc may vá. Bà được trả 400 peso/giờ. Bà đến hội chợ để có thể mua được những bộ quần áo mà bà không thể mua được ở các cửa hàng.
"Đơn giản là chúng tôi không thể mua đồ mới, không thể mua giày thể thao mới, đôi dép xỏ ngón mới, quần jean mới, áo sơ mi hay áo phông mới. Vì vậy chúng tôi phải tìm kiếm chúng ở các hội chợ", cô nói.
Không đến mức chật vật như ở Argentina, nhưng người dân ở nhiều nơi trên thế giới, trong đó có Pháp, đã đang chuyển dần sang xu hướng mua đồ cũ dịp cuối năm 2023, vừa để tiết kiệm chi phí, vừa góp phần bảo vệ một trường.
Thực tế, niềm đam mê của người Pháp đối với các mặt hàng "đã qua sử dụng" không phải là mới, nhưng nó đang tăng từ 15 đến 20% mỗi năm. Hồi giữa tháng 11 vừa qua, hãng tin France24 đã có phóng sự phân tích cho thấy tác động của lạm phát và ý thức về môi trường của người Pháp khiến xu hướng mua đồ cũ ngày càng tăng.
Theo khảo sát của CSA, người tiêu dùng sẽ chi trung bình 549 euro (14,6 triệu VNĐ) cho các món quà và bữa ăn trong dịp nghỉ lễ cuối năm, giảm khoảng 3% so với cùng kỳ năm 2022. Theo eBay, khoảng 54% số người tiêu dùng sẽ chuyển qua mua các món đồ đã qua sử dụng để giảm bớt chi phí.
Thị trường việc làm 2023 vẫn còn dư âm bão sa thải, thêm hàng loạt mối lo đang ám ảnh người lao động
Theo nghiên cứu mới, 71% người tiêu dùng trên khắp Anh, Mỹ, Pháp và Đức đã mua hoặc bán hàng đã qua sử dụng trong năm 2023, với 63% mua hàng đã qua sử dụng ít nhất mỗi tháng một lần.
Theo một khảo sát trên 6.000 hộ gia đình ở khắp Vương quốc Anh, Mỹ, Pháp và Đức vào tháng 8 năm 2023 cho thấy 9,4 triệu người trưởng thành ở Anh mua đồ cũ thường xuyên hơn trong 12 tháng qua.
84% thế hệ millennials (những người trong độ tuổi 30-44) cho biết họ đang tham gia vào thị trường hàng hóa đã qua sử dụng, với 50% thực hiện ít nhất một lần mua hàng đã qua sử dụng mỗi tháng.
Báo cáo cũng cho thấy các mặt hàng đồ cũ được mua bán phổ biến nhất là thời trang, công nghệ và đồ gia dụng.
Thời trang chiếm 37% tổng số giao dịch mua đồ cũ ở Anh và 45% ở Mỹ. Đồ gia dụng và đồ nội thất chiếm 30% ở Anh, trong khi lĩnh vực công nghệ chiếm khoảng 1/5 thị phần thị trường mua bán đồ đã qua sử dụng.
Báo cáo cho thấy 78% số người được hỏi sử dụng các nền tảng mua bán trực tuyến để mua các mặt hàng đã qua sử dụng.
Vô tình "vẽ" giải pháp bền vững cho môi trường?
Thực tế, các nhà chức trách cũng đang khuyến khích người dân tiêu dùng tiết kiệm và bền vững. Hồi tháng 10, chính phủ nước Pháp đã áp dụng chương trình hoàn tiền cho những người tiêu dùng đem quần áo và giày dép đi sửa chữa, thay vì mua mới. Từ đó giảm lãng phí và hạn chế gây ô nhiễm môi trường.
Theo trang Circularonline.co.uk chuyên nghiên cứu về tài nguyên và chất thải, tăng trưởng của thị trường mua bán đồ cũ trên khắp Vương quốc Anh, Mỹ, Pháp và Đức sẽ tăng 80%.
Bình luận về nghiên cứu, Matt Barker, Giám đốc điều hành của MPB cho biết: "Báo cáo này thể hiện sự thay đổi cơ bản trong hành vi của người tiêu dùng và bản chất của ngành bán lẻ nói chung, và đây mới chỉ là bước khởi đầu.
Với dự báo thị trường mua bán đồ cũ sẽ tăng gần 80% vào năm 2028, rõ ràng đây là một ngành có tiềm năng tăng trưởng to lớn và phản ánh được giá trị cũng như sở thích của nhiều người tiêu dùng.
Nhìn chung, việc mua bán đồ đã qua sử dụng là một cách 'bảo vệ' ví tiền của bạn cũng như bảo vệ cho hành tinh này".
