Trung tâm của hàng loạt bệnh mạn tính
GS.TS. Phạm Mạnh Hùng, Chủ tịch Liên đoàn Tim mạch Đông Nam Á, Trưởng Bộ môn Tim mạch (Trường Đại học Y Hà Nội) cho biết Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ, Hiệp hội Y khoa Châu Âu, Liên đoàn Béo phì Thế giới… đều thống nhất quan điểm béo phì là một bệnh, đồng thời là mối đe dọa lớn đối với sức khỏe cộng đồng. Tại Việt Nam, Bộ Y tế đã ban hành Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị béo phì từ năm 2022 - dấu mốc quan trọng trong việc chuẩn hóa chăm sóc cho người bệnh.
Hiện gần 1 tỉ người trên thế giới đang sống chung với tình trạng này. Tỉ lệ mắc béo phì đã vượt ngưỡng 30% tại nhiều quốc gia, không chỉ ở châu Âu mà cả châu Á, trong đó có Việt Nam.
Béo phì có thể phòng ngừa.
Theo GS Hùng, béo phì giữ vai trò như “điểm giao thoa” của nhiều bệnh nguy hiểm. Chỉ số khối cơ thể (BMI) tăng kéo theo nguy cơ mắc đái tháo đường, bệnh tim mạch, tăng huyết áp, trầm cảm, rối loạn sinh lí, tổn thương nội tạng, rối loạn giấc ngủ và nhiều tai biến sản khoa. Đáng chú ý, người mắc đái tháo đường kèm béo phì có nguy cơ tử vong cao gấp 7 lần so với người chỉ mắc đái tháo đường.
Số liệu toàn cầu năm 2021 cho thấy gần 2 triệu ca tử vong do bệnh lí tim mạch liên quan đến BMI tăng cao. Trong đó, khoảng 19% trường hợp do bệnh mạch vành và 70% liên quan đến thừa cân, béo phì. Dù tỉ lệ tử vong tim mạch chung giảm trong 20 năm qua, nhưng tử vong do tim mạch có liên quan đến béo phì lại tăng gấp ba lần - từ 2,2 lên 6,6 ca.
Nguy cơ ngưng thở khi ngủ tăng mạnh
Bác sĩ, TS. Phan Thanh Thủy, Trung tâm Hô hấp (Bệnh viện Bạch Mai) cảnh báo tình trạng thừa cân, béo phì liên quan mật thiết với hội chứng ngưng thở khi ngủ. “Béo phì là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất gây ngưng thở, giảm thở khi ngủ và làm nặng thêm hàng loạt rối loạn chuyển hóa như tăng đề kháng insulin, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, tích mỡ tạng, viêm hệ thống”, TS.Thủy nhấn mạnh.
Bệnh nhân mắc hội chứng này nếu không được điều trị kịp thời có nguy cơ đối mặt với biến chứng tim mạch như tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, suy tim, rối loạn nhịp. Tình trạng buồn ngủ ban ngày còn dẫn đến tai nạn lao động, tai nạn giao thông. Tại Bệnh viện Bạch Mai, có những trường hợp ghi nhận độ bão hòa oxy máu khi ngủ giảm xuống dưới 50% - mức cực kì nguy hiểm, có thể dẫn đến đột tử.
Giảm cân - “chìa khóa vàng” giảm biến chứng
Trước gánh nặng béo phì và các bệnh liên quan, GS Hùng cho rằng kiểm soát cân nặng là giải pháp then chốt. Chỉ cần giảm 5-10% cân nặng đã có thể giảm tương ứng nguy cơ bệnh mạch vành 5-10%, cải thiện rối loạn lipid 3-15%, giảm huyết áp 5-15% và cải thiện khoảng 10% triệu chứng ngưng thở khi ngủ.
Đối với bệnh nhân đái tháo đường tuýp 2, giảm ít nhất 10% cân nặng trong một năm giúp giảm 21% nguy cơ tử vong do nguyên nhân tim mạch. Dữ liệu này được khẳng định trong nghiên cứu Look AHEAD - một nghiên cứu quy mô lớn về lợi ích của kiểm soát cân nặng.
Về điều trị, GS Hùng cho biết người bệnh cần thực hiện chế độ ăn lành mạnh kết hợp tập luyện tích cực trong ba tháng đầu. Nếu không giảm được tối thiểu 5% cân nặng, bác sĩ có thể cân nhắc phối hợp thêm thuốc điều trị.
“Thuốc không thay thế lối sống lành mạnh. Chỉ khi kết hợp đúng, ăn uống khoa học, vận động đều đặn thuốc mới phát huy hiệu quả”, bác sĩ Hùng lưu ý. Một số trường hợp nặng có thể cần can thiệp nội soi hoặc phẫu thuật giảm cân.
