BS.CKII. Nguyễn Tiến Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai, giải thích thời tiết nắng nóng cực đoan làm tăng nguy cơ sức khỏe, nhất là nhóm dễ bị tổn thương như người cao tuổi, người mắc bệnh tim mạch, tăng huyết áp, đái tháo đường, có tiền sử đột quỵ.
Lý do là cơ thể mất nước và điện giải nhanh chóng trong thời tiết nắng nóng. Mất nước làm tăng độ nhớt của máu, giảm thể tích tuần hoàn, buộc tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu. Điều này làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông - nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ do thiếu máu cục bộ.
Nắng nóng cũng làm quá tải hệ tim mạch bởi cơ thể phải làm việc cật lực để hạ nhiệt (toát mồ hôi, giãn mạch máu ngoại vi) gây áp lực lớn lên hệ tim mạch vốn đã tổn thương sau đột quỵ hoặc đang bị suy yếu do các bệnh nền khác. Tình trạng này dẫn đến cơn đau tim, suy tim, hoặc tăng huyết áp đột ngột - yếu tố nguy cơ cao gây đột quỵ tái phát.
Bên cạnh đó, nắng nóng gây rối loạn điều hòa thân nhiệt. Người cao tuổi và người có hệ thần kinh đã bị tổn thương (sau đột quỵ) thường khó điều chỉnh thân nhiệt hiệu quả trước sự thay đổi nhiệt độ đột ngột, dễ dẫn đến kiệt sức vì nóng hoặc sốc nhiệt - một tình trạng cấp cứu nguy hiểm đến tính mạng.
Thời tiết khắc nghiệt còn làm trầm trọng thêm các quá trình viêm và stress oxy hóa trong cơ thể, vốn là những yếu tố liên quan đến tổn thương mạch máu và nguy cơ đột quỵ. Ngoài ra, một số loại thuốc thường dùng sau đột quỵ hoặc cho bệnh tim mạch (như thuốc lợi tiểu, một số thuốc huyết áp) cũng có thể làm trầm trọng thêm tình trạng mất nước hoặc cản trở khả năng thích ứng với nhiệt của cơ thể.
Theo bác sĩ Dũng, mạng xã hội đang lan truyền thông tin "cứ tăng một độ C thì nguy cơ đột quỵ tăng 10%". "Đây là thông tin hoàn toàn không có cơ sở khoa học, không thể quy về một công thức đơn giản chỉ dựa trên nhiệt độ", bác sĩ nói.
Nhiều nghiên cứu dịch tễ học, được WHO trích dẫn về tác động của biến đổi khí hậu với sức khỏe, cho thấy các đợt nắng nóng cực đoan làm gia tăng đáng kể tỷ lệ nhập viện và tử vong do các bệnh tim mạch, trong đó có đột quỵ, đặc biệt ở nhóm dễ tổn thương. Tuy nhiên, mức độ gia tăng này là không đồng đều và không thể quy ra một tỷ lệ phần trăm cố định cho mỗi độ tăng nhiệt.
Nguy cơ đột quỵ phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố phức tạp: Tiền sử bệnh cá nhân (đột quỵ, tim mạch, huyết áp, tiểu đường...), tuổi tác, tình trạng sức khỏe hiện tại, mức độ hoạt động, khả năng tiếp cận với nơi mát mẻ, tình trạng mất nước, tuân thủ điều trị, các yếu tố môi trường khác (độ ẩm, ô nhiễm không khí), thời gian phơi nhiễm với nhiệt độ cao...
Một bệnh nhân điều trị tại Trung tâm đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai. Ảnh: Thế Anh
Người có bệnh nền và người từng đột quỵ cần làm gì để phòng ngừa?
Uống đủ nước: Uống nước thường xuyên, ngay cả khi chưa thấy khát. Ưu tiên nước lọc, nước điện giải, hạn chế nước ngọt, cà phê, rượu bia (vì gây mất nước). Mang theo nước khi ra ngoài. Theo dõi màu sắc nước tiểu (nước tiểu vàng sậm là dấu hiệu mất nước).
Ở nơi mát mẻ: Hạn chế ra ngoài đường, đặc biệt trong khoảng 10h sáng đến 4h chiều - thời điểm nắng gắt nhất. Nếu phải ra ngoài, luôn đội mũ rộng vành, đeo kính râm, mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, sáng màu, sử dụng kem chống nắng.
Làm mát cơ thể và nhà cửa: Sử dụng quạt, điều hòa. Tắm nước mát hoặc lau người bằng khăn ẩm. Đóng rèm cửa hướng nắng. Sử dụng máy phun sương, đặt chậu nước trong nhà để tăng độ ẩm.
Ăn uống hợp lý: Ăn nhẹ, nhiều rau xanh, trái cây mọng nước (dưa hấu, cam, bưởi...). Hạn chế thức ăn nhiều dầu mỡ, đồ ngọt. Tránh ăn quá no.
Theo dõi sức khỏe chặt chẽ: Đo huyết áp thường xuyên hơn theo chỉ dẫn của bác sĩ. Tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị, uống thuốc đúng giờ, đủ liều. Không tự ý ngưng hoặc thay đổi thuốc.
Lê Nga
