Nghiên cứu đăng trên Journal of Infectious Diseases chỉ ra rằng trong cùng một môi trường tiếp xúc với virus, không phải ai cũng mắc bệnh, kể cả khi mức độ phơi nhiễm như nhau. Đây được coi là "câu hỏi triệu đô" của y học hiện đại: Tại sao một số người dễ bị bệnh hơn những người khác?
Các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra phương pháp điều trị dứt điểm cảm lạnh thông thường. Hiện nay, các loại thuốc không cần kê đơn chủ yếu giúp làm giảm triệu chứng tạm thời mà không thể tác động vào nguyên nhân gốc rễ gây bệnh.
Giáo sư Gregory Poland, Giám đốc Nhóm nghiên cứu vaccine tại Mayo Clinic, cho biết yếu tố di truyền là một trong những điều quyết định khả năng mắc cảm lạnh. Nhiều người dễ nhiễm virus hơn do sự khác biệt trong hệ miễn dịch bẩm sinh, một phần đã được quy định bởi bộ gen.
Bên cạnh di truyền, miễn dịch tích lũy theo thời gian cũng là yếu tố quan trọng. Người cao tuổi có thể đã tiếp xúc với nhiều loại virus hơn trong quá khứ, nhờ đó hệ miễn dịch được huấn luyện để nhận diện và đối phó với nhiều tác nhân gây bệnh hơn. Ông Poland cho biết mỗi người chỉ hình thành khả năng miễn dịch với một loại virus cố định, trong khi các virus cảm lạnh lên đến hàng trăm.
Các nghiên cứu gần đây cũng chỉ ra những yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến khả năng mắc bệnh, dù một người có tiếp xúc với cùng loại virus như người khác.
Một trong số đó là mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột. Hệ vi sinh vật không chỉ hỗ trợ tiêu hóa mà còn đóng vai trò điều phối phản ứng miễn dịch. Khi hệ vi sinh bị rối loạn do ăn uống thiếu chất xơ, lạm dụng kháng sinh hoặc căng thẳng kéo dài, cơ thể khó phản ứng hiệu quả với các tác nhân gây bệnh. Nghiên cứu công bố trên Nature Reviews Immunology cho thấy hệ vi sinh khỏe mạnh giúp tăng cường khả năng đề kháng, trong khi sự mất cân bằng lại làm tăng nguy cơ nhiễm virus, trong đó có virus cảm lạnh.
Một người bị ốm do nhiều yếu tố cơ địa. Ảnh: Pexel
Yếu tố khác là mức độ ô nhiễm không khí. Các hạt bụi mịn như PM2.5 có thể làm tổn thương lớp niêm mạc bảo vệ đường hô hấp, tuyến phòng thủ đầu tiên chống lại virus. Một nghiên cứu trên Environmental Health Perspectives phát hiện, những người sống trong khu vực ô nhiễm cao có nguy cơ nhiễm cảm lạnh và cúm cao hơn đáng kể do hệ miễn dịch bị ảnh hưởng tiêu cực ngay từ giai đoạn đầu tiếp xúc với virus.
Virus cảm lạnh chủ yếu lây truyền qua hai con đường: hô hấp và tiếp xúc trực tiếp. Các hành vi như ho hoặc hắt hơi trong không gian kín, chẳng hạn máy bay, rạp hát hay nhà thờ có thể phát tán hàng triệu hạt virus siêu nhỏ vào không khí. Chỉ cần một người ở gần vô tình bật quạt trần hoặc chạm vào tay nắm cửa từng được người nhiễm sử dụng, virus có thể dễ dàng xâm nhập vào cơ thể thông qua mắt, mũi hoặc miệng.
Poland cho biết, trong các không gian công cộng, trung bình cứ một đến hai phút lại có người đưa tay lên mặt, chạm tay vào mũi, số khác ho hoặc hắt hơi vào lòng bàn tay, rồi tiếp tục tiếp xúc với các bề mặt xung quanh. Ông gọi đây là hành vi thiếu "nghi thức hô hấp", một thói quen mà theo ông, nhiều người lớn đã bỏ quên.
Chuyên gia về vaccine John Treanor tại Đại học Rochester cho rằng phải mất nhiều năm nữa trước khi khoa học hiểu được cụ thể cơ chế gây cảm lạnh. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng việc xác định được những yếu tố khiến một số người dễ bị nhiễm có thể giúp phát triển thuốc hoặc vaccine nhằm vào các cơ chế đó.
Trung bình, mỗi người phải nằm bệnh khoảng một năm trong đời vì cảm lạnh, theo Poland. Do đó, hiểu biết rõ hơn về những yếu tố nguy cơ đó có thể giúp cộng đồng phòng ngừa tốt hơn và có biện pháp bảo vệ hệ miễn dịch hiệu quả hơn trong tương lai.
Thục Linh (Theo NPR)
