Theo TS.BS.CK2 Trà Anh Duy, Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health, từ góc độ y học nam khoa, tăng ham muốn tình dục ở nam giới trung niên có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố sinh học, tâm lý, lối sống hoặc bệnh lý tiềm ẩn.
Vai trò của testosterone nội sinh
Testosterone là hormone chính của nam giới, giữ vai trò trung tâm trong điều hòa ham muốn tình dục, chức năng cương và sinh tinh. Thông thường, nồng độ testosterone giảm dần sau tuổi 30. Tuy nhiên, ở một số người, sự sụt giảm này không rõ rệt hoặc có thể có giai đoạn "bù trừ" tăng nhẹ do hoạt động vùng dưới đồi - tuyến yên - tinh hoàn thay đổi.
Nghiên cứu của Harman trên Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, khoảng 20% nam giới trên 60 tuổi vẫn duy trì được mức testosterone trên 500 ng/dL mà không cần điều trị. Điều này lý giải vì sao một số người vẫn duy trì hoặc thậm chí tăng ham muốn trong giai đoạn trung niên.
Yếu tố tâm lý xã hội và thay đổi môi trường sống
Nam giới trung niên trải qua nhiều giai đoạn chuyển tiếp như ly hôn, nghỉ hưu, con cái trưởng thành hoặc có mối quan hệ mới. Những thay đổi này có thể kích thích sự "trỗi dậy" ham muốn vốn bị kiềm chế nhiều năm. Trong tâm lý học, hiện tượng này tương tự với giai đoạn "hồi xuân". Cảm giác tự do sau giai đoạn áp lực hôn nhân có thể đóng vai trò trong việc tăng hoạt động tình dục ở nam giới tuổi trung niên.
Mới đây, bác sĩ Duy tiếp nhận người đàn ông 52 tuổi khám vì nhu cầu quan hệ tăng mạnh, gặp khó khăn trong kiểm soát xung động tình dục. Anh cho biết đang trong giai đoạn ly hôn, sống một mình, mất ngủ, thường xuyên xem phim khiêu dâm và có cảm giác "bị ám ảnh tình dục". Sau khi thực hiện các đánh giá tâm lý và loại trừ nguyên nhân thực thể, bệnh nhân được hướng dẫn trị liệu tâm lý hành vi nhận thức (CBT) phối hợp điều chỉnh giấc ngủ, kiểm soát nội dung tiếp xúc.
Tăng cường thể lực, thay đổi lối sống
Việc cải thiện chế độ ăn, tập luyện thể thao (đặc biệt là bài tập tăng testosterone tự nhiên như tập tạ, HIIT), ngủ đủ giấc... góp phần cải thiện nồng độ testosterone nội sinh. Điều này có thể kéo theo sự cải thiện rõ rệt về ham muốn. Nghiên cứu của Hayes trên Mayo Clinic Proceedings cho thấy chỉ sau 12 tuần thay đổi lối sống, nhóm nam giới trung niên béo phì có mức testosterone tăng trung bình 125 ng/dL và cải thiện đáng kể ham muốn tình dục.
Tác động của các chất kích thích hoặc thuốc
Dùng testosterone ngoại sinh, các loại thuốc tăng cường sinh lý không kê đơn, steroid đồng hóa... có thể tăng ham muốn giả tạo. Điều này thường đi kèm với mất cân bằng nội tiết, có thể gây teo tinh hoàn, rối loạn cương về lâu dài nếu không được kiểm soát. Bên cạnh đó, các chất kích thích như rượu, cần sa liều thấp, một số thuốc chống trầm cảm cũng được ghi nhận có thể làm tăng hoạt động tình dục thoáng qua.
Như người đàn ông 48 tuổi, đột ngột tăng ham muốn, có thể quan hệ mỗi ngày 1-2 lần trong nhiều tuần liên tục mà không thấy mệt, do thay đổi công việc, nghỉ hưu sớm, tập gym đều đặn và sử dụng viên bổ sung testosterone mua qua mạng. Kết quả kiểm tra cho thấy bệnh nhân tăng ham muốn thứ phát do sử dụng testosterone ngoại sinh, được bác sĩ Duy tư vấn ngưng thuốc, theo dõi nội tiết định kỳ.
Bác sĩ Duy siêu âm cho bệnh nhân. Ảnh: Lâm Anh
Rối loạn kiểm soát xung động, nghiện tình dục và tổn thương thần kinh trung ương
Trong một số trường hợp, tăng ham muốn không xuất phát từ sinh lý thông thường mà là biểu hiện của rối loạn kiểm soát xung động hoặc nghiện tình dục. Đây là tình trạng có thể đi kèm với rối loạn trầm cảm, rối loạn lo âu hoặc stress kéo dài.
Đặc biệt, một số tổn thương thực thể ở hệ thần kinh trung ương cũng có thể gây ra hiện tượng tăng ham muốn bất thường. Sau tai biến mạch máu não, chấn thương sọ não hoặc u não, nếu vùng vỏ trán hoặc vùng dưới đồi - nơi điều hòa hành vi và bản năng tình dục - bị ảnh hưởng, bệnh nhân có thể biểu hiện các hành vi tình dục không kiểm soát.
Tăng ham muốn khi nào đáng lo?
Tăng ham muốn không phải lúc nào cũng là dấu hiệu tích cực. Cần được đánh giá bởi bác sĩ chuyên khoa nam học hoặc tâm lý lâm sàng để tìm nguyên nhân và có hướng can thiệp phù hợp nếu tình trạng này kéo dài, làm ảnh hưởng đến sinh hoạt, công việc, gây xung đột trong mối quan hệ vợ chồng hoặc xã hội. Cẩn trọng khi tăng ham muốn kèm theo sử dụng chất kích thích, các hành vi nguy cơ, thay đổi tâm lý như mất ngủ, bồn chồn, cáu gắt...
Nam giới trung niên sống một mình, ít kết nối xã hội, có tiền sử sang chấn hoặc mất kiểm soát cảm xúc là nhóm dễ bị ảnh hưởng, cần sự phối hợp đánh giá giữa chuyên khoa nội thần kinh - tâm thần - nam học.
Lê Phương
