Luật Thuế giá trị gia tăng (VAT) sửa đổi, được Bloomberg News dẫn lại hôm 2/12, quy định người tiêu dùng phải trả 13% thuế cho các mặt hàng kiểm soát sinh sản vốn được miễn từ năm 1993. Vào thời điểm đó, Bắc Kinh miễn thuế để thúc đẩy kế hoạch hóa gia đình, thực thi nghiêm ngặt chính sách một con.
Quyết định đánh thuế trở lại các sản phẩm này đánh dấu bước ngoặt chính sách lớn của Bắc Kinh, chuyển trọng tâm từ hạn chế sang khuyến khích sinh đẻ. Động thái này diễn ra trong bối cảnh Trung Quốc đối mặt khủng hoảng nhân khẩu học khi dân số sụt giảm ba năm liên tiếp. Năm 2024, nước này chỉ ghi nhận 9,54 triệu ca sinh, giảm một nửa so với mức 18,8 triệu ca của một thập kỷ trước - thời điểm chính sách một con vừa được dỡ bỏ.
Một gia đình đưa con đi siêu thị ở Khâm Châu, khu tự trị dân tộc Tráng Quảng Tây, Trung Quốc. Ảnh: Reuters/Yonhap News
Song song với việc tăng thuế phương tiện tránh thai, luật mới đưa ra nhiều ưu đãi để giảm gánh nặng cho các gia đình trẻ. Chính phủ sẽ miễn thuế đối với các chi phí chăm sóc trẻ em từ nhà trẻ đến mẫu giáo, cũng như các khoản đóng góp cho cơ sở chăm sóc người cao tuổi, hỗ trợ người khuyết tật và dịch vụ hôn nhân. Những thay đổi này chính thức có hiệu lực từ tháng 1/2026.
Trước đó, Bắc Kinh đã triển khai hàng loạt biện pháp kích cầu sinh sản như trợ cấp tiền mặt, cải thiện dịch vụ trông trẻ, tăng thời gian nghỉ thai sản cho cả cha và mẹ. Chính quyền cũng ban hành hướng dẫn giảm thiểu các ca phá thai không cần thiết về mặt y tế. Cách tiếp cận này trái ngược hoàn toàn với các biện pháp cưỡng chế triệt sản hay phá thai bắt buộc trong quá khứ.
Tuy nhiên, giới chuyên gia tỏ ra hoài nghi về tính hiệu quả của chính sách thuế mới. Ông He Yafu, nhà nhân khẩu học tại Viện Nghiên cứu Dân số YuWa, nhận định việc bãi bỏ miễn thuế VAT "chủ yếu mang tính biểu tượng" và khó tạo ra tác động lớn đến bức tranh tổng thể. Dù vậy, ông thừa nhận động thái này thể hiện nỗ lực của chính phủ trong việc định hình môi trường xã hội khuyến sinh.
Thực tế, rào cản lớn nhất đối với các cặp vợ chồng Trung Quốc hiện nay là áp lực tài chính. Báo cáo năm 2024 của Viện YuWa chỉ ra Trung Quốc thuộc nhóm quốc gia có chi phí nuôi con đắt đỏ nhất thế giới. Để nuôi một đứa trẻ đến năm 18 tuổi, cha mẹ cần chi khoảng 538.000 nhân dân tệ (76.000 USD), gấp hơn 6 lần GDP bình quân đầu người. Tỷ lệ này cao vượt xa các nước phát triển như Đức (3,64 lần) và Nhật Bản (4,26 lần). Bên cạnh đó, bối cảnh kinh tế ảm đạm và thị trường việc làm bất ổn khiến giới trẻ ngày càng ưu tiên sự nghiệp cá nhân hơn cuộc sống gia đình.
Thông tin tăng giá bao cao su và thuốc tránh thai lập tức gây tranh cãi dữ dội trên mạng xã hội Weibo. Dư luận lo ngại chi phí tăng không chỉ dẫn đến nguy cơ mang thai ngoài ý muốn mà còn làm trầm trọng thêm tình trạng lây lan các bệnh qua đường tình dục.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Trung Quốc, tỷ lệ nhiễm HIV/AIDS tại nước này đã tăng vọt từ 0,37 lên 8,41 trên 100.000 người trong giai đoạn 2002-2021, chủ yếu do quan hệ tình dục không an toàn và thiếu giáo dục giới tính. "Nếu không đủ tiền mua bao cao su, làm sao người dân đủ tiền nuôi con?", một người dùng Weibo đặt câu hỏi, trong khi nhiều ý kiến khác chỉ trích đây là cách tiếp cận thiếu cân nhắc trước thực trạng tỷ lệ nhiễm HIV đang tăng ở giới trẻ.
Bình Minh (Theo Bloomberg)
