Trẻ nhỏ thuộc nhóm mắc não mô cầu cao nhất
Vi khuẩn não mô cầu thường trú ở vùng hầu họng của con người, dễ lây qua đường hô hấp khi tiếp xúc gần, hít phải các giọt bắn từ đường mũi họng của người bệnh, hoặc người khỏe mạnh mang vi khuẩn nhưng không biểu hiện triệu chứng còn gọi là người lành mang trùng. Từ tháng 12/2024 đến nay, cả nước ghi nhận 95 ca mắc não mô cầu, tăng 74 ca so với cùng kỳ năm ngoái. Trong số này, có một bé trai 3 tuổi ở xã Long Hải, TP.HCM đã tử vong và một bệnh nhi 20 ngày tuổi tại Nghệ An bị suy hô hấp, sốc nhiễm trùng.
Trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 1 tuổi có nguy cơ cao mắc bệnh do não mô cầu. Ảnh: Shutterstock
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Mỹ, lứa tuổi nào cũng có nguy cơ mắc bệnh do não mô cầu. Trong đó, trẻ dưới 5 tuổi hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, khả năng chống chọi tác nhân gây bệnh kém có tỷ lệ mắc bệnh cao. Bên cạnh đó, trẻ có thói quen bò, trườn dưới sàn nhà, cho tay và các vật dụng cầm nắm được vào miệng nên nguy cơ nhiễm mầm bệnh càng cao.
Thói quen hay cho các vật dụng vào miệng có thể vô tình khiến trẻ nhiễm mầm bệnh não mô cầu. Ảnh: Shutterstock
Theo Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế), có từ 5-25% người lành mang trùng trong cộng đồng. Tỷ lệ này cao hơn khi có các vụ dịch, đồng thời là nguồn lây khó kiểm soát. Điều đáng lo ngại là người lành mang trùng có thể vô tình lây vi khuẩn cho những người có hệ miễn dịch yếu, đặc biệt là trẻ nhỏ, đối tượng chưa có khả năng tự bảo vệ đầy đủ trước các tác nhân gây bệnh.
"Người lớn, trẻ thanh thiếu niên trong gia đình mang trùng bế, ôm, hôn, chăm sóc, nói chuyện, chơi cùng trẻ nhỏ…, có thể phát tán vi khuẩn và dễ dàng lây cho các bé", ThS.BS Ngô Thị Kim Phượng, Quản lý Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC khuyến cáo.
Cha mẹ có thể là người lành mang trùng, lây cho trẻ thông qua ôm hôn, nói chuyện gần. Ảnh: Shutterstock
Trẻ mắc não mô cầu dễ gặp di chứng, nguy cơ tử vong trong 24 giờ
Theo bác sĩ Phượng, não mô cầu có nhiều thể bệnh khác nhau, trong đó nhiễm khuẩn huyết và viêm màng não có khả năng gây tử vong trong 24 giờ. Tuy nhiên, các triệu chứng như sốt, đau đầu, viêm họng, sổ mũi, biếng ăn, buồn nôn ở 8 giờ đầu của bệnh thường không điển hình, dễ khiến phụ huynh nhầm lẫn với cảm lạnh, cúm nên đưa trẻ nhập viện điều trị muộn.
Từ giờ thứ 9-15 giờ tiếp theo, cơ thể xuất hiện tử ban, lạnh tay chân, cứng cổ, sợ ánh sáng. Từ 16-24 giờ, bệnh nhân co giật, mê sảng, mất ý thức và tử vong. Trường hợp sống sót, có đến 20% gặp di chứng cắt cụt chi, chậm phát triển trí tuệ, điếc, liệt, tàn tật suốt đời…
Bệnh do não mô cầu có thể để lại nhiều di chứng vĩnh viễn như liệt, đoạn chi. Ảnh: Shutterstock
Một nghiên cứu trên 146 bệnh nhân sống sót sau viêm màng não từ dưới 12 tháng đến 19 tuổi trong 4 năm, tại 10 bệnh viện ở Mỹ cho thấy, có 14 trẻ bị điếc một bên hoặc hai bên, 2 trẻ phải cắt cụt chi. Các di chứng như rối loạn cơ xương, suy giảm khả năng học tập và suy thận có thể xuất hiện nhiều năm hoặc thậm chí vài chục năm sau khi bị mắc bệnh.
Tiêm vắc xin giúp trẻ phòng não mô cầu hiệu quả
Có 13 nhóm huyết thanh não mô cầu, trong đó 5 nhóm gây bệnh phổ biến ở Việt Nam gồm: A, B, C, W-135, Y. Một phân tích đăng trên Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ, dựa trên số liệu của 163.758 bệnh nhân bị não mô cầu xâm lấn cho thấy, tỷ lệ tử vong do nhóm huyết thanh W và C cao nhất, lần lượt chiếm 12,8% và 12,0%, tiếp đến là Y chiếm 10,8% và B chiếm 6,9%.
Trẻ nhỏ tiêm vắc xin phòng bệnh tại VNVC. Ảnh: Diệu Thuần
Bác sĩ Phượng cho biết hiện Việt Nam đã có các loại vắc xin phòng ngừa 5 nhóm huyết thanh gây bệnh não mô cầu, chỉ có trong tiêm chủng dịch vụ bao gồm: vắc xin cộng hợp tứ giá ACYW giúp bảo vệ đồng thời 4 nhóm huyết thanh A, C, W, Y; vắc xin phòng nhóm B; vắc xin phòng nhóm B và C. Tại Mỹ, vắc xin phòng nhóm huyết thanh ACYW được chứng minh giảm tới 90% nguy cơ mắc bệnh do não mô cầu xâm lấn ở các nhóm huyết thanh phổ biến C, Y, W ở thanh thiếu niên và hạn chế lây lan trong cộng đồng.
Bác sĩ Phượng lưu ý phụ huynh cần tiêm đủ các loại vắc xin phòng 5 nhóm huyết thanh gây bệnh não mô cầu, không nên chỉ tiêm một loại bởi các vắc xin không tạo ra miễn dịch chéo.
Ngoài tiêm vắc xin, trẻ cũng cần được tăng cường sức đề kháng qua ăn uống đủ chất, ngủ đủ giấc. Ảnh: Shutterstock
Ngoài tiêm vắc xin, cha mẹ cũng cần phòng ngừa mầm bệnh não mô cầu cho con bằng cách hướng dẫn trẻ thường xuyên rửa tay, súc họng, mang khẩu trang khi đến nơi đông người. Trẻ cũng cần ăn uống đủ chất dinh dưỡng, ngủ đủ giấc, vận động thường xuyên nhằm tăng cường sức đề kháng và nâng cao thể trạng. Khi trẻ có các triệu chứng sốt, ho, đau đầu, sổ mũi, biếng và bỏ ăn, buồn nôn cần đến cơ sở y tế để được xử lý kịp thời.
