Theo Báo cáo giám sát tai biến truyền máu quốc gia (SHOT) năm 2024 ở Anh, ghi nhận 59 ca tử vong trên khoảng 2 triệu lượt truyền máu, hơn một nửa số tử vong này liên quan các tổn thương ở phổi.
Tại Việt Nam, Bệnh viện Bạch Mai ghi nhận các trường hợp tương tự. Như bệnh nhân nam 52 tuổi, quê Phú Thọ, chuyển đến Bệnh viện Bạch Mai cuối tháng 10 trong tình trạng chảy máu mũi nhiều. Xét nghiệm máu và tủy chẩn đoán bệnh nhân bị bạch cầu cấp dòng tủy (AML-M6) kèm nhiễm trùng tiết niệu, rối loạn đông máu. X-quang ngực cho thấy hai trường phổi sạch, tràn dịch màng phổi nhẹ, nghĩa là phổi lúc đó hoàn toàn "trong".
Bệnh nhân được điều trị bằng kháng sinh phổ rộng, kiểm soát chảy máu mũi, truyền huyết tương tươi đông lạnh để điều chỉnh rối loạn đông máu, truyền hồng cầu và tiểu cầu. Bốn ngày sau, trong một lần truyền huyết tương tiếp theo để xử lý tình trạng đông máu, người bệnh khó thở tăng dần sau khoảng 15-20 phút truyền, huyết áp tăng, tĩnh mạch cổ nổi, nghe phổi có ran ẩm hai bên. Chụp CT phổi cho thấy phù phổi cấp, các xét nghiệm khác chẩn đoán quá tải tuần hoàn liên quan tới truyền máu (TACO). Kíp trực dừng truyền huyết tương, hỗ trợ bệnh nhân thở oxy, đặt tư thế ngồi và dùng thuốc lợi tiểu, nhờ vậy cải thiện triệu chứng.
Các túi máu điều trị người bệnh. Ảnh: Chi Lê
PGS.TS Nguyễn Tuấn Tùng, Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, cho hay các tổn thương tại phổi là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở người bệnh được truyền máu. Vì thế, mỗi ca truyền máu cần được giám sát, theo dõi sát sao để xử lý kịp thời các tai biến dù nhẹ nhất cho người bệnh.
Các biểu hiện như khó thở, thở nhanh, SpO2 giảm, phổi mờ hai bên sau truyền rất dễ bị nhầm viêm phổi, quá tải dịch, suy tim, nhất là với bệnh nhân nặng. Các triệu chứng này thường trùng lặp với bệnh cảnh nhiễm trùng huyết, suy hô hấp, suy đa tạng... nên dễ bị bỏ qua khi chẩn đoán.
Trong nghiên cứu hồi cứu tại Bệnh viện Đại học California (2012–8/2022), có 56.208 người bệnh được truyền hơn 573.000 đơn vị chế phẩm. Trong số này, 2.022 người bệnh được ghi nhận có phản ứng liên quan truyền máu. 102 người bệnh được chẩn đoán quá tải tuần hoàn liên quan truyền máu (TACO), tức cứ khoảng 500 người được truyền thì sẽ có một người gặp biến cố này.
Để phòng tránh, bắt buộc đánh giá tình trạng người bệnh (tuổi, tình trạng tim, thận, lượng dịch vào - ra) trước mỗi lần truyền máu. Truyền chậm hoặc chia nhỏ đơn vị cho nhóm bệnh nhân có nguy cơ (suy tim, suy thận), theo dõi sát 15-30 phút đầu và hỏi lại người bệnh sau truyền xem có thấy khó chịu, khó thở không. Tai biến này không chừa người bệnh nhẹ, nên cần theo dõi sát bệnh nhân khi truyền máu.
Lê Nga
